Kon ishlari asoslari

5.5-rasm. Bir cho‘michli ekskavatorlar:

a — to‘g‘ri cho‘mich!i; b — teskari cho‘mich!i; d — draglayn.

5. 
   
   rasmdan ko‘rinib turibdiki, to‘g‘ri mexanik cho‘michli ekskavatorlarning cho‘michi strelaga oshiq-moshiq orqali o‘rnatilgan rukoyatkaga mahkamlangan bo‘lib, ekskavator turgan tekislikdan yuqorida joylashgan kon jinslarini qazib- yuklash ishlarini bajaradi. Teskari mexanik cho‘michli ekskava- torlar esa, o‘zi turgan tekislikdan pastga joylashgan kon jinslarini qazib-yuklash ishlarini amalga oshiradi. Draglayn- larning cho‘michi strelaga sim arqon yordamida osilgan bo‘lib, o‘zi turgan tekislikdan pastda va yuqorida joylashgan kon jinslarini qazib-yuklash ishlarini bajaradi.
   

Hozirgi vaqtda MDH mamlakatlari, shu jumladan, O‘zbekiston ochiq usulda kon qazish korxonalarida ham EKG-

6. 
   
   EKG-8i, EKG-12.5, EKG-20 rusumli o‘rmalovchi (zanjirli) to‘g‘ri va teskari cho‘michli ekskavatorlar qo‘llanil- moqda.
   

Qoplama jinslarni qazib olib, ularni ichki jins ag‘darma- lariga transport vositasisiz eltib tashlashda EVG-35/65, EVG- 15/40, EVG-100/100 rusumli, cho‘michining hajmi 15, 35, 100 m³ strelasining uzunligi 40, 65, 100 m bo‘lgan o‘rmalovchi ekskavatorlardan foydalaniladi.

Cho‘michi sim arqon orqali strelasiga osilgan draglaynlar karyerlarda, asosan, qoplama jinslarni massivdan qazib olib ichki ag‘darmalarga joylashtirish yoki tashqi ag‘darmalarni hosil qilishda qo‘llaniladi.

Karyerlarda qo‘llaniladigan draglaynlarning massasi katta bo‘lganligi, shuningdek, asosan, kon jinslari ag‘darmalari ustida ishlashi tufayli zaminga tushadigan solishtirma bosim- ni kamaytirishni ta’minlash uchun ularning yurish organi odimlovchi konstruksiyaga ega bo‘ladi. Karyerlarda cho‘michi- ning hajmi 4, 10, 15, 100 m³, strelasining uzunligi 40, 60, 90, 100 m bo‘lgan ESH-4/40, ESH-10/60, ESH-15/90, ESH-100/ 100 rusumli draglaynlar qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda kon mashi- nasozlik zavodlarida cho‘michining hajmi 120 m³ va strela­sining uzunligi 125 m bo‘lgan odimlovchi draglaynlar ham ishlab chiqarilmoqda.

Zanjirli va rotorli ekskavatorlar ko‘p cho‘michli ekskavator- larning keng qo‘llaniladigan xillari hisoblanadi (5.6-rasm).

Zanjirli ko‘p cho‘michli ekskavatorlarning ishchi organi cho‘michlar o‘rnatilgan (osilgan) zanjirni yo‘naltiruvchi rom ko‘rinishida bo‘lib, romning yuqori qismi ekskavator korpusiga oshiq-moshiq orqali mahkamlanadi, pastki qismi esa, sim arqon bilan shkivlar orqali korpusdagi barabanga bog‘lanadi.