Kompyuterni tashkillashtirish

Umumtizimiy dasturaviy ta’minot 
deganda 
EHMning 
operatsion tizimi 
(OT) nazarda tutiladi. EHM texnikaviy vositalari va 
uning dasturaviy ta’minoti majmui 
hisoblash tizimi 
(HT) deb ataladi. 
OT vazifasi – HTda hisoblash jarayonini tashkil qiladi; yechilayotgan alohida 
masalalar orasida hisoblash resurslarini ratsional taqsimlash; foydalanuvchilarga 
dasturlash jarayonini va ularning masalalarini sozlashni yengillatuvchi har xil 
servis vositalarini taqdim qilishdir. 
Operatsion tizim qayd qilingan funktsiyalarni HTning o‘tkazish qobiliyatini 
oshirish, loyihalovchi so‘roviga tizim reaktsiya qiladigan vaqtni kamaytirish va HT 
resurslaridan foydalanish samarasini oshirish maqsadida bajaradi. ALTda odatda 
hisoblash texnikasining keng tarqalgan universal vositalari va vazifasi umumiy 
bo‘lgan operatsion tizimlardan foydalanishadi. Texnikaviy vositalarning 
muammoli yo‘nalishi hisoblash texnikasining har xil qurilmalari ALT texnikaviy 
vositalari kompleksiga birlashtirilganida amalga oshadi. Umumtizimiy DT 
tarkibini aniqlashda odatda HTning talab qilinadigan ish rejimlarini eng samarali 
ta’minlaydigan va uning hamma resurslaridan ratsional foydalanishni 
ta’minlaydigan OTni tanlashadi. 
Operatsion tizim foydalanuvchi va HT orasida o‘ziga xos interfeys vazifasini 
bajaradi, ya’ni OT foydalanuvchiga virtual hisoblash tizimini taqdim etadi. Demak, 
HT foydalanuvchida HT imkoniyatlari, u bilan ishlash qulayligi, uning 
o‘tkazuvchanlik qobiliyati haqida tushuncha shakllantiradi. Turli OTlar bir xil 
texnikaviy vositalarda foydalanuvchiga hisoblash jarayonini tashkil qilish yoki 
ma’lumotlarga avtomatlashtirilgan ishlov berish uchun har xil imkoniyatlar berishi 
mumkin. 

---

OT ko‘p sonli har xil yordamlarni, servis vositalarini, amaliy dasturlar 
unumdorligini oshirish usullarini ham taqdim etadi; ularni bilish ham yangi 
dasturlarni yaratishda va ham mavjud ALT komplekslaridan foydalanishda 
foydalanuvchining imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. 
MS-DOS operatsion tizimi IBM PC kompyuteri dunyosini deyarli o‘n besh yil 
boshqardi. Haqiqatda qulay bo‘lgan grafikaviy operatsion tizim 1995 yil oxirida 
paydo bo‘ldi, ungacha dasturlarning asosiy massasi MS-DOS tizimi uchun 
chiqarildi. 
1995 yil oxirida Microsoft korporatsiyasi Windows 95 OTni chiqardi. Bu OT MS-
DOS ni butunlay almashtirdi. 1998 yilda Microsoft korporatsiyasi OTning yangi 
versiyasi – Microsoft Windows 98 ni taqdim qildi. Bu OT mukammal bo‘lib 
tuyuldi, lekin Windows 98 tizimi qanchalik yaxshi bo‘lmasin, u kompyuterning 
apparat qismidan juda «uzoqda». MS-DOS tizimi kompyuterga «yaqinroq». 
Kompyuter MS-DOS tizimida start oladi va undan keyingina Windows 98 ni 
tashkil qiluvchi juda katta dasturlar paketini yuklaydi. MS-DOS kompyuter va 
Windows 98 tizim orasida «ko‘prik» vazifasini bajaradi. «Ko‘prik»larning bunday 
zanjiri resurslarning bir qismini o‘ziga «tortib oladi». Turli operatsion tizimlarning 
operativ xotirasi talab qiladigan hajm 5.1-jadvalda ko‘rsatilgan. 
5.1-jadval