Kompyuterni tashkil etishning sonli va mantiqiy asoslari

Kompyuterni tashkil etishning sonli va mantiqiy asoslari

Tayyorladi: Abdullayev Shoxrux

Reja:

• Kompyuterning sonli asoslari.
• Mantiqiy asoslari.
• Mantiqiy bosqichdagi amallar.

Kompyuterning sonli asoslarini ifodalash uchun sanoq sistemalaridan foydalaniladi.

• Kompyuterning sonli asoslarini ifodalash uchun sanoq sistemalaridan foydalaniladi.
• Raqamlarni ifodalash va ular bilan ishlash texnikasi sanoq sistemasi deb ataladi . O'nlik sanoq sistemasi eng keng tarqalgan sanoq sistemasidir. Boshqa mashhur sanoq sistemalariga ikkilik sanoq sistemasi, sakkizlik sanoq sistemasi, oʻn oltilik sanoq sistemasi va boshqalar kiradi.

Raqamli ma'lumotlardan tashqari, kompyuter ingliz tilining to'liq belgilar to'plamini tashkil etuvchi alifbolar, tinish belgilari, matematik operatorlar, maxsus belgilar va hokazolarni qo`llashi mumkin.

• Raqamli ma'lumotlardan tashqari, kompyuter ingliz tilining to'liq belgilar to'plamini tashkil etuvchi alifbolar, tinish belgilari, matematik operatorlar, maxsus belgilar va hokazolarni qo`llashi mumkin.
•  Belgilar yoki belgilarning to'liq to'plami alfanumerik kodlar deb ataladi. To'liq alfanumerik kod odatda-
• 26 ta bosh harf
• 26 ta kichik harflar
• 10 ta raqam
• 7 tinish belgilari
• 20 dan 40 gacha maxsus belgilar ni o`z ichigaoladi.

Kompyuter qanday sanoq tizimidan foydalanmasin, faqat raqamli qiymatlarni tushunadi. Shunday uchun barcha belgilar alfanumerik kod deb ataladigan raqamli ekvivalentga ega bo'lishi kerak. 

• Kompyuter qanday sanoq tizimidan foydalanmasin, faqat raqamli qiymatlarni tushunadi. Shunday uchun barcha belgilar alfanumerik kod deb ataladigan raqamli ekvivalentga ega bo'lishi kerak. 
• Eng ko'p qo'llaniladigan alfanumerik kod bu ASCII kodi Amerikaning standart kodidir. ASCII - bu 128 ta mumkin bo'lgan kodga ega 7 bitli kod.

Mantiqiy elementlari Kompyuterda axborotni qayta ishlashning asosini J. Boul ishlab chiqqan mantiq algebrasi tashkil etadi.

• Mantiqiy elementlari Kompyuterda axborotni qayta ishlashning asosini J. Boul ishlab chiqqan mantiq algebrasi tashkil etadi.
• Matematik mantiq sohasidagi bilimlardan turli elektron qurilmalarni loyihalashda foydalanish mumkin.
• Biz bilamizki, mantiqdagi 0 va 1 - bu shunchaki raqamlar emas, balki bizning dunyomizning shartli ravishda "yolg'on" va "rost" deb ataladigan holatlarining belgilanishi.

Kompyuterlarning mantiq elemenlari AND, OR, NOT, AND-NOT, OR-NOT va shuningdek trigger, summator hisoblanadi.

• Kompyuterlarning mantiq elemenlari AND, OR, NOT, AND-NOT, OR-NOT va shuningdek trigger, summator hisoblanadi.
• Bu sxemalar yordamida kompyuter qurilmalarining ishlashini tavsiflovchi har qanday mantiqiy funksiyani amalga oshirish mumkin.
• Odatda yuqori daraja "true" ("1") qiymatiga, "false" ("0") qiymatiga past darajaga to'g'ri keladi. Har bir mantiqiy element o'zining mantiqiy funksiyasini ifoda etuvchi o’z belgisiga ega.

AND (konyunktor) Mantiqiy ko'paytirishni bajaradigan mantiqiy element deyiladi..

x y x . y
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1

OR (dizyunktor). Mantiqiy qo'shilishni bajaradigan mantiqiy element deyiladi. .

x y x v y
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 1

Mantiqiy element NOT (inverter) Eng oddiy mantiq elementi inkor (inversiya) funktsiyasini bajaradi.

x
0 1
1 0

Keling, formula uchun haqiqat jadvalini tuzaylik:

0 0 1 0 0 1 1 1

0 1 1 1 1 0 1 1

1 0 0 0 1 0 0 1

1 1 0 0 1 0 0 1

Trigger - bu ma'lumotni yozib olish va saqlash uchun mo'ljallangan ikkita barqaror muvozanat holatiga ega bo'lgan ketma-ket turdagi qurilma. Kirish signallari ta'siri ostida trigger bir barqaror holatdan boshqasiga o'tishi mumkin. Bunday holda, uning chiqishidagi kuchlanish keskin o'zgaradi.

• Trigger ikkita barqaror shtatga ega, biri ikkilik, ikkinchisi esa ikkilik nolga to'g'ri keladi.

S - o'rnatishni bitta holatga alohida kiritish (to'g'ridan-to'g'ri chiqish Q da yuqori darajadagi kuchlanish); R - sozlamani nol holatiga alohida kiritish (to'g'ridan-to'g'ri chiqish Q da past darajadagi kuchlanish); D - axborotni kiritish (triggerga kiritish uchun mo'ljallangan ma'lumot unga beriladi); C - sinxronizatsiya kiritish; T - kirishni hisoblash.

Summator– ikkilik sanoq sistemasidagi sonli kodlarni qo`shish amalini bajaruvchi hioblash sxemasi

Qo'shiluvchi asosan kompyuterning arifmetik-mantiqiy qurilmasining markaziy tuguni bo'lib xizmat qiladi, lekin mashinaning boshqa qurilmalarida ham ishlatiladi.

• Ko'p bitli binar sonlarni qo'shish uchun mo'ljallangan ko'p bitli binar qo'shgich bir bitli qo'shiluvchilarning kombinatsiyasi