Kompyuterli matematika tizimlari mundarija kirish 3 I. Bob. Taqsimlangan algoritmlar va tizimlar 9

2.1 Kompyuterli matematika tizimlari tarixi, rivojlanishi va uning imkoniyatlari

Kompyuterli matematika tizimlari - bu matematik ifodalarni matematiklar va olimlarning doimiy hisob-kitobilari va hisob-kitoblariga o`xshash tarzda o`zgartirishga qodir bo`lgan har qanday matematik dasturlar tushuniladi. 20-asrning ikkinchi yarmida kompyuterli matematika tizimlarining rivojlanishi "kompyuterli matematika" yoki "ramziy hisoblash" intizomining bir qismi bo`lib, matematik ob`ektlardan polinomlar kabi algoritmlarda ishlaydi.

Kompyuterli matematika tizimlarini ikki turga bo`lish mumkin:

1. Ixtisoslashtirilgan

2. Umumiy maqsadlar.

Ixtisoslashtirilganlar matematikaning ma`lum qismlariga, masalan, raqam nazariyasi, guruh nazariyasi yoki boshlang`ich matematikani o`qitish uchun ajratilgan narslar misol bo`la oladi.

Umumiy maqsadlar uchun kompyuterli matematika tizimlari matematik ifodalarni manipulyatsiya qilishni talab qiluvchi har qanday ilmiy sohada ishlaydigan foydalanuvchi uchun foydali bo`lishni maqsad qiladi. Foydali bo`lishi uchun umumiy maqsadlar kompyuterli matematika tizimi quyidagilarni o`z ichiga olishi kerak:

1. Matematik formulalarni kiritish va namoyish qilish imkonini beruvchi foydalanuvchi interfeysi.

2. Dasturlash tili va tarjimon (hisoblash natijasi odatda oldindan bilib bo`lmaydigan shakl va taxminiy o`lchamga ega, shuning uchun foydalanuvchi aralashuvi tez-tez talab etiladi).

3. Matematika formulalarini soddalashtirish uchun qayta yozish tizimi bo`lgan soddalashtiruvchi komponentalar.

4. Hisoblash paytida paydo bo`lishi mumkin bo`lgan katta hajmdagi qidiruv ma`lumotlarga muhtoj bo`lgan keraksiz vazifalarni yig`uvchi, shu jumladan xotira boshqaruvchisi.

5. Paydo bo`lishi mumkin bo`lgan butun sonlarning kattaligi tomonidan zarur bo`lgan tasodifiy aniqlik arifmetikasi.

6. Matematik algoritmlarning katta kutubxonasi va maxsus funktsiyalar va kutubxonalar.

Kutubxona nafaqat foydalanuvchilarning ehtiyojlarini, balki soddalashtiruvchining ehtiyojlarini ham ta`minlashi kerak. Masalan, maxsus funksiyalarni va ketma-ketliklarni eng ko`p tarqalgan turlarini hisoblash va ular ustida turli hil ammalar bajarishni o`z ichiga olgib va soddalashtirilishi uchun muntazam ravishda qo`llaniladi.

Bu talab qilinadigan kompyuterning katta hajmlari umumiy maqsadli kompyuterli matematika tizimlarining kam sonini tushuntiradi. KOmpyuterli matematika tizimlarida eng ommalashgan dasturlar Axiom, Maxima, Magma, Maple, Mathematica va SageMath.