Kompyuterda ishlashda xavfsizlik choralari

Tarkib

mavzu bo'yicha: "kompyuterda ishlashda xavfsizlik choralari" 1

Kirish 2

1 kompyuterning inson salomatligiga ta'siri 3

2 kompyuterda ishlashda xavfsizlik bo'yicha ko'rsatmalar 9

2.1 kirish 9

2.2. Umumiy qoidalar 10

2.3 xavfli va zararli omillarning turlari 11

2.4. Elektr xavfsizligi talablari 11
2.5 yong'in xavfsizligi talablari 14
Xulosa 14
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati 15

Kirish
Kompyuterdan foydalanishning ko'plab muammolari orasida (yangi axborot texnologiyalarining timsoli sifatida) alohida ta'kidlash kerak — kompyuterning inson salomatligiga ta'siri muammosi. Uning ahamiyati va dolzarbligi zamonaviy jamiyat hayoti va faoliyatining barcha sohalariga it kirib borishi tezligi va chuqurligi bilan belgilanadi. Kompyuter tomonidan eng muhim ta'sir yangi axborot davri boshlanishi sharoitida shaxsiyatining shakllanishi sodir bo'lgan bolalar tomonidan boshdan kechiriladi.Kompyuter foydalanuvchisining sog'lig'ini himoya qilish ko'p qirrali muammo bo'lib, uni bir qator omillarni hisobga olgan holda muvozanatli kompleks yondashuv asosida hal qilish mumkin: pedagogik, tibbiy, huquqiy, texnik, tashkiliy. Biroq, ko'plab mutaxassislar ushbu masala bilan shug'ullanishganiga qaramay, ularning ishi hali ham samarasiz. Kompyuter bilan sog'lom ishlash muammosini yoritishga e'tiborni pedagogik faoliyatda kompyuter texnologiyalarining texnik xususiyatlaridan (ularning ahamiyati hech kim tomonidan shubha ostiga olinmaydi) Foydalanuvchining biologik va ijtimoiy xususiyatlariga o'tkazish kerak.Sog'liqni saqlash muammosi ishlaydigan faol kompyuter tomonidan elektrostatik maydon, zaif elektromagnit, rentgen va boshqa nurlanishlarga duchor bo'lgan passiv organizmlarning reaktsiyasini o'rganish emas. Bu ularning faoliyati uchun yangi, maxsus sharoitlarni etarli darajada idrok etishni shakllantirish masalalari.Shaxsiy kompyuterning inson salomatligiga ta'siri

Kompyuterning odamga salbiy ta'sirini tibbiy va biologik tadqiqotlar quyidagi muammolarni qayd etadi: ko'rishning yomonlashishi, yurak-qon tomir tizimining buzilishi, jinsiy faollikning pasayishi, asabiylikning kuchayishi, homiladorlikning asoratlari.
Kompyuterda ishlashda odamlar uchun xavflarning tasnifi ishlab chiqilgan:
- monitorning xavfli nurlanishi.ko'rish uchun o'ziga xos yuk;
- mushak-skelet tizimiga yuk;
- inson ruhiyatiga ta'siri.
Keling, ushbu tasnifga batafsilroq to'xtalamiz.
Kompyuter monitorining xavfli nurlanishi. Hali ham "radiatsiya"deb nomlangan kompyuter haqida noto'g'ri fikr mavjud. Bu so'zning an'anaviy ma'nosida bunday emas. Va monitorni belgilash monitorning elektromagnit nurlanish darajasi pasayganligini anglatadi. Radiatsiya (alfa, beta, gamma va neytron nurlanishi) kompyuterga xos emas. Kineskopning har qanday katod nurlari trubkasi uchun-ham televizor, ham kompyuter uchun — elektronlar tormozlanganda paydo bo'ladigan rentgen nurlanishi xarakterlidir. Xususiyatlari jihatidan u gamma nurlanishiga o'xshaydi.Biroq, zamonaviy kineskoplarda rentgen nurlarini kamaytirish uchun shunday samarali choralar ko'riladiki, u Yerning tabiiy radiatsiya fonida deyarli aniqlanmaydi.
Bundan tashqari, monitorlar elektrostatik maydon hosil qiladi. Ish paytida monitor ekrani o'n minglab volt potentsialiga zaryadlanadi. Kuchli elektrostatik maydon inson tanasi uchun xavfsiz emas. Ta'kidlanishicha, Ultra past chastotali elektr maydon o'zgaruvchilari suyak to'qimasidan kaltsiy ionlarining chiqarilishini oshiradi. Ekrandan uzoqlashganda, elektrostatik maydonning ta'siri sezilarli darajada kamayadi va maxsus ekran himoya filtrlaridan foydalanish uni deyarli nolga kamaytirishga imkon beradi.Monitor ishlayotganda nafaqat uning ekrani, balki xonadagi havo ham elektrlashtiriladi. U ijobiy zaryad oladi. Ijobiy havo ionlari inson tanasi uchun xavflidir. A. Chizhevskiy (Rossiya) havoning ionlanishini o'rganib, salbiy aeroionlarning inson tanasiga foydali ta'siri va ijobiy ta'sirlarning salbiy ta'siri to'g'risida xulosaga keldi. Monitor ishlaydigan xonada salbiy ionlar deyarli yo'q, ijobiy ionlar esa ortiqcha.
Musbat zaryadlangan kislorod molekulasi inson tanasi tomonidan kislorod sifatida qabul qilinmaydi. Xonada siz xohlagancha toza havo bo'lishi mumkin, ammo agar u ijobiy zaryadga ega bo'lsa, u yo'qdek bo'ladi.Bundan tashqari, displey yuzasiga yaqin joyda uchib yuradigan changning eng kichik zarralari statik elektr energiyasi bilan zaryadlanadi va operatorning yuziga shoshiladi. Nafas olish yo'llari orqali ular o'pkaga kirib boradilar. Teriga tushganda, bu zarralar teshiklarni yopadi, terining "nafas olishiga" to'sqinlik qiladi, allergik reaktsiyaga sabab bo'ladi va teri saratoni rivojlanishiga yordam beradi. Chang ko'zlarga ham zararli.
Inson salomatligi uchun eng katta xavf elektromagnit maydonlardir. Shifokorlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, elektromagnit maydonlarning ta'siri hujayralardagi metabolizmning o'zgarishiga, inson tanasidagi ionlarning tebranishiga olib keladi. Elektromagnit maydonlar tana hujayralari orasidagi elektr kuchlanishiga ta'sir qiladi. Bu qaytarib bo'lmaydigan oqibatlarga olib keladi.Ko'rish uchun o'ziga xos yuk. Inson ko'zlari bilan emas, balki miyasi bilan ko'radi. Biz atrofimizdagi dunyoni ko'ramiz, chunki ko'zning to'r pardasida paydo bo'lgan tasvir miyada murakkab "matematik" ishlov berishdan o'tadi. Ushbu ishlov berish jarayonida tasvir 180° ga aylanadi (konveks ob'ektiv-ob'ektivni eslang), unda barcha geometrik buzilishlar yo'q qilinadi.
Displey ekranidagi tasvir ham buzilgan va birinchi navbatda ekran yuzasining egriligi. Biroq, biz bu buzilishni deyarli sezmaymiz, chunki bu erda miya tasvirni to'g'rilab, ishga kiradi.
Bundan tashqari, displey ekranidagi tasvir faqat tasvirning har bir pikseli ekranning fosforining bitta uchligiga qat'iy mos kelganda, ya'ni don hajmi grafik kartaning o'lchamiga mutlaqo mos kelganda aniq bo'ladi.Ushbu shart faqat suyuq kristalli ekranlarda kuzatiladi. Katod nurli naychalardagi monitorlar uchun bu deyarli mumkin emas va bitta piksel qo'shni uchliklarni egallashi mumkin. Bu sodir bo'lganda, miya tasvirni noaniq deb qabul qiladi va uni diqqat markaziga qaratishga harakat qiladi. 10 dyuymli noutbuk ekranidagi rasm don o'lchamida0, 33 mm,oddiy don bilan 14 dyuymli monitor ekranidagiga qaraganda keskinroq qabul qilinadi0, 28 mm.
Fokuslanmagan narsalarga e'tibor qaratish va tabiati oldindan aytib bo'lmaydigan buzilishlarni bartaraf etishga urinish, boshqalarning nisbatan yuklanmaganligi sababli miyaning alohida qismlarini haddan tashqari yuklanishiga olib keladi. Buning oqibatlari jiddiy bo'lishi mumkin, shu jumladan avtonom asab tizimining buzilishi, miya qon aylanishining buzilishi. Bu qon tomir kasalliklari bilan og'rigan odamlar uchun ayniqsa xavflidir.Ko'zlarning o'ziga ham katta yuk tushadi. Ob'ektiv geometriyasini o'zgartiradigan mushaklar doimiy ravishda qisqarib, o'tkirlikni yo'q qilishga harakat qiladi. Ko'rish qobiliyatiga qo'shimcha yuk, kadrlarni skanerlash chastotasi bilan ekranning vizual ravishda sezilmaydigan miltillashi bilan ta'minlanadi.
Yana bir holat mavjud. Displey ekrani yorug'lik moslamasining intensivligi bilan yonadi. Ekrandagi tasvir va atrof-muhit ob'ektlari orasidagi yorqinlik diapazoni ko'pincha odamning ko'zi mo'ljallangan diapazondan oshib ketadi. Bu ko'z mushaklarining haddan tashqari charchashiga va mahalliy qon aylanishining buzilishiga olib keladi.
Noto'g'ri yorug'lik, kompyuter uchun noto'g'ri tanlangan joy va uzilishlarsiz uzoq vaqt ishlash ko'zning haddan tashqari kuchlanishiga olib keladi. Ushbu sabablarni bartaraf etish orqali katod nurli naychali monitorlarning texnik nomukammalligidan zararni minimallashtirish mumkin.
Mushak-skelet tizimiga yuk. Kompyuterda ishlaydigan odam uzoq vaqt davomida majburiy harakatsiz holatda qoladi. Va bu jismoniy harakatsizlik haqida emas, garchi bu tegishli bo'lsa-da, zararli tomoni shundaki, odamning mushaklari va suyaklari juda katta stressni boshdan kechiradi.Kompyuterni xonada to'g’ri joylashtirish va to'g’ri loyihalanib, o'rnatilgan yoritgichlar foydalanuvchini ko'rishini yaxshi ta’minlaydi, asab tizimiga qo'shimcha zo'riqish bermaydi, operatorni normallashi faoliyatini ta’minlaydi, ish jarayonidagi xatolarni keskin kamaytiradi. Kompyuterlarni alohida xonalarga 5-6 displeydan ortiq bo'lmagan xolda joylashtirish tavsiya qilinadi. Bu eng avvalo mikroiqlimni yo'l qo'yilgan qiymatlari parametrlarini ta’minlashga imkon beradi. Sanitar normalarga muvofiq bitta foydalanuvchi uchun 5 m2 maydon, hajmi 20 m3 dan kam bo'lmasligi kerak.Gigenik nuqtai nazardan kompyuterni shunday joylashtirish kerakki, ekrandan ko'zni ko'targanda, xonadagi eng uzoqda joylashgan narsa ham ko'rinsin. Operatorning ish joyini kirish eshigiga yuzi qaragan holda joylashtirish eng samarali hisoblanadi. Eng uzoq masofaga nigohni o'tkazish imkoni kompyuterda ishlagandagi ko'rish tizimining og’irligini kamaytirishni eng samarali usuli hisoblanadi. Ish joylarini kompyuterdan devorgacha bo'lgan masofa 1 m dan kam bo'lmagan holda xonaning burchaklariga yoki devorga qaratib joylashtirish, derazadan tushgan yorug’lik ko'z uchun ortiqcha zo'riqish bo'lmasligiga yordam beradi. Shuning uchun ham kompyuterni derazaga qaratib joylashtirmaslik darkor. Agar bir xonada bir necha kompyuterlar joylashgan bo'lsa, elektromagnit nurlarning ta’sirini kamaytirish uchun bir manitor ekranidan ikkinchisining orqa devorigacha masofa 2 m dan kam bo'lmasligi kerak.

Sanitar qoidalarga muvofiq shaxsiy kompyuterlar joylashgan xonada aralash yoritilganlik, ya'ni tabiiy va sun'iy bo'lishi kerak. Tabiiy yoritilganlik iloji boricha shimolga va shimoliy sharqqa yo'naltirilgan bo'lishi, imkoni bo'lmasa, jadal quyosh nuri janubiy va g’arbiy derazalardan yaltillashlar yuzaga keltirmasligi va ishlashga xalaqit qilmasligi uchun derazalarni pardalar, jalyuzilar yoki tashqi to'sqichlar bilan ta’minlash kerak. Ish joyi derazaga nisbatan yonlanmasiga joylashgan bo'lib, tabiiy yorug’lik chap tarafdan tushishi maqsadga muvofiq.Kompyuterlar shunday joylashishi kerakki, yoniq ekran boshqa operatorning ko'rish maydoniga tushmasligi, ekranda tabiiy va suniy yoritilganlikning aksidan yaltillashlar bo'lmasligi kerak.

Ko'rish sharoitini baxolash uchun yaltillaganlik tushunchasi kiritiladi. Yaltillaganlik-ko'rish funksiyasini buzilishiga olib keluvchi yaltillagan yuzlarning kuchaygan yorug’ligi bo'lib, obektni ko'rishni yomonlashtiradi. Yaltillamaslikning birligi-kg/m2. 30 ming kg/m2 ga teng yorug’lik ko'zni ko'r qiladi. Yaltillaganlik haddan tashqari asabiylashuvini yuzaga keltiradi. Shuning uchun sanitar qoidalar yorug’lik keltiradi. Shuning uchun sanitar qoidalar yorug’lik manbaidan to'g’ridan-to'g’ri paydo bo'ladigan yaltillaganlikni chegaralaydi. Deraza, yoritgichlaridan tushgan yorug’lik ko'rish maydonida 200 kg/m2 dan oshmasligi kerak. Ekran, stol, klaviatura kabi ish yuzasidan qaytgan nurlardan hosil bo'ladigan yaltillaganliklarni ham chegaralash kerak. Bu yoritgichlarni to'g’ri tanlab, ish o'rinlarini tabiiy va suniy yoritgichlarga nisbatan to'g’ri joylashtirish hisobiga amalga oshadi, bunda yaltillashlarning yorug’ligi displey ekranida 40 kg/m2 dan oshmasligi kerak.

Mutaxassislarning tavsiyasiga ko'ra devorlar, mebellar och sut rangda, shipdan nur qaytarish koeffitsiyenti 0.7- 0.8, devordan va poldan 0.6 va 0.3 bo'lishi kerak. Bunga shipni oq ranga, devorlarni och sariq va qizg’ish ranga bo'yash natijasida erishish mumkin. Umumiy yoritish uchun lyuminescent lampalar ishlatilishi natijasida ulardan yorug’lik oqimi kuchlanishining o'zgarishiga qattiq bog’liq bo'lganligi sababli yoritilganlikning tebranishi yuzaga keladi, bu o'z yo'lida ko'zni har safar adaptatsiya qilishiga, toliqishiga olib keladi. Shuning uchun mahalliy va umumiy yoritgichlar sifatida yuqori chastotali, yonishini nazorat qiluvchi uskunali gazorazryadli lampalar ishlatilishi kerak. To'g’ri tanlangan, yani eng kamida Shvetsiya o'lchovlar va sinovlar milliy komiteti tomonidan qabul qilingan MRK(II) talablariga javob beradigan va kerakli sertifikati bo'lgan Kompyuterlarda ishlaganda foydalanuvchi sog’lig’ini saqlash maqsadida quyidagi qiyin bo'lmagan qoidalarga rioya qilish kerak:

- ish joyi qulay bo'lishi va tayanch-harakat apparatini hamda qon almashishini normal ishlashini taminlash kerak;

- kun davomida videoterminalda umumiy ishlash davomi yligi 4 soatdan oshmasligi, videoterminalda uzluksiz ishlash 1.5-2 soatdan ko'p bo'lmasligi, har bir soat ishdan so'ng kamida 10-15 minut tanaffuz qilish, shu paytda o'rindan turib, ko’z, bel, qo'l va oyoq uchun maxsus mashqlar qilish kerak.

- normal ko'rish qobiliyatida ko'z ekrandan qo'l cho'zganchalik (ya’ni 60-70 sm dan kam bo'lmagan) masofada bo'lishi va yiliga kamida bir marotaba ko'z vrachiga tekshirtirib turish kerak;
- bir soat mobaynida 10 mingdan ortiq klavishni bosish kerak emas;
- manitor ekranida yaltillashlar paydo bo'lishiga yo'l qo'yilmasligi kerak;
- homilador ayollarning kompyuterda ishlashiga ruxsat berilmaydi.
Kompyuterlar ham boshqa elektr jihozlari kabi elektr toki yordamida ishlaydi. Elektr toki esa juda ehtiyotkorlik bilan ish ko‘rishni talab etadi.
Kompyuter sinfidagi qurilmalardan noto‘g‘ri foydalanish yong‘in chiqishi, baxtsiz hodisalar ro‘y berishi va buning natijasida inson salomatligiga zarar yetishi hamda kompyuter jihozlarining buzilishiga olib kelishi mumkin.
Yuqoridagi noxush holatlarning oldini olish maqsadida xavfsizlik texnikasi qoidalari hamda sanitariya-gigiyena talablariga rioya qilishingiz talab etiladi.Xavfsizlik texnikasi qoidalari
1) o‘qituvchining ruxsatisiz o‘zboshimchalik bilan kompyuterlarni ishga tushirish;

kompyuter xonasiga ustki kiyimlarda kirib o‘tirish;elektr toki manbalariga va ulanish simlariga tegish;o‘zboshimchalikompyuterda sozlash ishlarini olib borish;kompyuter ekraniga qo‘l bilan tegish, ishlab turgankompyuterlarda tozalash ishlarini olib borish; 6) uzoq vaqt davomida ishlab turgan kompyuterlarni nazoratsiz qoldirish;kompyuter yonida boshqa elektr va isitish asboblaridan foydalanish;kompyuter yonida ovqatlanish, suv ichish;tez alangalanuvchi buyumlar va quril- malarning ichki elementlariga salbiy ta’sir etuvchi (kislotali, tarkibida xlor bo‘lgan) moddalarni olib kirish;klaviatura va kompyuter sichqonchasini ho‘l qo‘llar bilan bosh- qarish;klaviatura va «sichqoncha»dan foydatanganda kuch ishlatish;kompyuterni ruxsatsiz o‘chirib, ishni yakunlash ta’qiqlanadi.

Kompyuterdan foydalanish jarayonida baxtsiz hodisalar ro‘y bermasligi va sog‘lig‘ingizga zarar yetmasligi uchun xavfsizlik texnikasi qoidalariga so‘zsiz rioya qilishingiz kerak!Sanitariya-gigiyena talablari
Esda tuting, kompyuterda ishlash davomida kerakli talablarga rioya etmaslik inson salomatligiga katta zarar yetkazishi mumkin. Ayniqsa, ko‘z, qon aylanish tizimi, bosh miya faoliyati, umurtqa pog‘onasi zaiflashuvi va turli kasalliklarning kelib chiqishiga sababchi bo‘ladi.
Bularning oldini olish hamda kompyuterda ishlash davomida salomat- ligingizga zarar yetmasligi uchun quyidagi talablarga rioya qilishingiz va ularni esdan chiqarmasligingiz kerak:
ichki elementlariga salbiy ta’sir etuvchi (kislotali, tarkibida xlor bo‘lgan) moddalarni olib kirish;klaviatura va kompyuter sichqonchasini ho‘l qo‘llar bilan bosh- qarish;klaviatura va «sichqoncha»dan foydatanganda kuch ishlatish;kompyuterni ruxsatsiz o‘chirib, ishni yakunlash ta’qiqlanadi.
Kompyuterdan foydalanish jarayonida baxtsiz hodisalar ro‘y bermasligi va sog‘lig‘ingizga zarar yetmasligi uchun xavfsizlik texnikasi qoidalariga so‘zsiz rioya qilishingiz kerak!
Sanitariya-gigiyena talablari.Esda tuting, kompyuterda ishlash davomida kerakli talablarga rioya etmaslik inson salomatligiga katta zarar yetkazishi mumkin. Ayniqsa, ko‘z, qon aylanish tizimi, bosh miya faoliyati, umurtqa pog‘onasi zaiflashuvi va turli kasalliklarning kelib chiqishiga sababchi bo‘ladi.
Bularning oldini olish hamda kompyuterda ishlash davomida salomat- ligingizga zarar yetmasligi uchun quyidagi talablarga rioya qilishingiz va ularni esdan chiqarmasligingiz kerak.Informatika va axborot texnologiyalari” fanini o‘rganish maqsadida maktablarda maxsus kompyuter xonalari tashkil etilgan. Hammaga ma’lumki, barcha elektr asboblari kabi kompyuter ham inson hayoti uchun xavfli bo‘lgan elektr toki yordamida ishlaydi.Bunday qurilmalardan foydalanishda ehtiyot choralarini bilish talab etiladi.O‘quvchi kompyuter xonasidagi tartib-intizom qoidalarini bilmasligi oqibatida, ko‘plab noxush holat va xavfli vaziyatlar yuzaga kelishi mumkin. Natijada, u nafaqat o‘ziga, balki:
atrofdagilar sog‘lig‘iga;
qimmatbaho texnik qurilmalarga zarar yetishiga;
shuningdek, kompyuter xotirasidagi muhim ma’lumotlarning o‘chib ketishiga sababchi bo‘lishi mumkin.
1-qoida. Kompyuter xonasiga faqat o‘qituvchining ruxsati bilan kirish.

2-qoida. Harakatlanish uchun noqulay, qo‘pol kiyimlar bilan kirmaslik.

3-qoida. Kompyuterga faqat o‘qituvchining ruxsati bilan o‘tirish.

4-qoida. Kompyuterda faqat o‘qituvchi bergan vazifani bajarish.

5-qoida. Kompyuterni sozlash ishlarini o‘zbilarmonlik bilan olib bormaslik.

6-qoida. Kompyuter yoqilgan holatida sim, rozetka va ulagichlarga tegmaslik.

7-qoida. Kompyuter yaqinida boshqa elektr asboblaridan foydalanmaslik.

8-qoida. Kompyuter xonasida tez alangalanuvchi buyum va suyuqliklarni ishlatmaslik.

9-qoida. Kompyuter xonasiga ovqat va salqin ichimlik olib kirmaslik.

10-qoida. Favqulotda vaziyatlarda tezda o‘qituvchiga xabar berishlik.

Inson kompyuterda uzluksiz ishlashi natijasida, o‘zi bilmagan holda, tanasiga shikast yetkazib olishi mumkin. Bunga ish o‘rnida noto‘g‘ri o‘tirish, uzoq vaqt monitorga tikilish, natijada ko‘zlarni zo‘riqtirish sabab bo‘ladi.Agar o‘quvchi sanitariya va gigiyena talablariga og‘ishmay rioya qilsa, shikastlarning oldini olishi, bebaho sog‘lig‘ini butun umri davomida saqlab qolishi mumkin. Eng muhimi, kompyuter oldida to‘g‘ri o‘tirish zarur. Buning uchun:
o‘rindiqda bukchaymasdan, umurtqa pog‘onasini to‘g‘ri tutgan holda o‘tirish kerak; kompyuterda ishlaganda monitorga to‘g‘ri yuzlanish, noutbukda ishlaganda esa boshni biroz pastga egib o‘tirish lozim;
ish stoligacha bo‘lgan masofa 20 cm dan kam bo‘lmasligi kerak;
monitordan ko‘zgacha bo‘lgan masofa 50–60 cm dan kam bo‘lmasligi kerak;
qo‘llarni ish stoliga qo‘yganda, tirsaklar tashkil etgan burchak 90–120 gradus oralig‘ida bo‘lishi maqsadga muvofiq;
kompyuterda 1 kun davomida 2 yoki 3 soatdan ortiq ishlamaslik, har 20 daqiqada ko‘zga dam berib turish;
dam olish daqiqalarida ko‘z va tana mashqlarini bajarib turish foydali, buni odatga aylantiring;
ish o‘rniga faqat toza yuvilgan yoki maxsus antiseptik salfetkalarda artilgan qo‘llar bilan o‘tirish, shuningdek, kompyuter xonasida doimiy ravishda tozalik va tartibga e’tibor berib turish zarur;
ishni to‘xtatgach, qo‘llarni albatta sovunlab yuvish yoki antiseptik moddalar bilan zararsizlantirish muhimdir.
Kompyuter bilan ishlashda hayotiy faoliyat xavfsizligi qoidalari va talablari
Kompyuter bilan ishlash davomida bir qator faoliyat bilan bog’liq fiziologik jarayonlar sodir bo’ladi va inson organizmiga turli darajada ta’sir ko’rsatadi.
Bu kabi surunkali ta’sirlar va xavfli holatlar muxandis-dasturlarni ish faoliyatiga ta’sir ko’rsatib kasb kasaliklarini keltirib chiqarishi tasdiqlangan [12].
Kompyuter sinflarida yong’in xavfsizligini ta’minlash masalasi
Kompyuterlar joylashtirilgan xonalar va dasturlovchi o’rni yong’in xavfsizligi talablari bo’yicha «D» toifaga mansub bo’lib, tez yonuvchi materiallar kam hisoblanadi.Elektr hisoblash mashinalari va aloqa vositalari joylashtirilgan xonalarda yong’in xavfi mavjud bo’lib, bu holat katta miqdorda tez eriydigan yengil materiallar. Bu xonalarda yong’in asosan yonuvchan moddalarning oksidlanishi, issiqlik ta’sirida erishi natijasida sodir bo’ladi. Mavjud xonalarda o’rnatilgan akustik va estetik talablarga mos keluvchi eshik, pol, kabellar izolyasiyasi va boshqalar yonuvchi komponentlar toifasiga kiradi.

Yong’inga qarshi kurash bu kompleks tashkiliy va texnik tadbirlar bo’lib, xodimlarni xavfsizligini ta’minlash, yong’inni samarali o’chirish uni tez tarqalishini oldini olishdan iborat. Uchqun chiqaruvchi manbalar esa, elektron sxemalar, elektr ta’minot tarmoqlari, turli elektron uskunalarning nosozligi, qisqa tutashuv, yer bilan notug’ri biriktirish, ulashdagi nosozliklar hisoblanadi.

Zamonaviy kompyuterlar va EHMlarida elektron sxemalar va detallar zich joylashganligi va kabellar hamda ulash simlari yaqinligi sababli bu xavf ancha yuqoridir. Bulardan elektr tokini oqishi himoya qavatini erishiga olib keladi. Kompyuterlarda bu kabi ortiqcha issiqlik maxsus shamolatish bloki orqali chiqarib yuboriladi. Bu blokni ishdan chiqishi esa juda xavflidir. Bunday hollarda xavfsizlik choralarini ko’rish va qo’shimcha shamollatish tizimini tashkil etish maqsadga muvofiqdir.Ma’lumki, yong’in holatini kompyuter choralarida qo’llanilgan qurilish materiallarining yong’inga chidamligini, umumiy mustahkamlikni ta’minlaydi. Elektron uskunalarni yuqori narxini e’tiborga olgan holda bu turdagi xonalarni 1 yoki 2 toifali yong’inga chidamlilik deb darajalash mumkin.

Kichik hajmdagi yong’in o’choqlarini bartaraf etish uchun binolarda yong’in krani, o’t o’chirish moslamasi, quruq qo’m, asbestli ko’rpa va boshqalarda foydalaniladi. Yong’in xavfsizligi qoidalariga binoan EHM joylashtirilgan xonalar, ko’paytirish va nusxa ko’chirish uskunalari atrofida tutunli xabar berish moslamalari o’rnatiladi. Yonqin boshlangan holatda plastmassalarni tutashi natijasida zaharli is gazi ajralib chiqadi va ishchilarni bug’ishi mumkin. Shu sababli, belgilangan talablarga mos keladigan o’chirish usullari va tizimlaridan foydalanish maqsadidga muvofiqdir. Olib borilayotgan tadqiqotchilar va tahlillar asosida aynan shu holatga mos keluvchi usullar tanlanadi. Ish o’rnini samarali tashkil etishda asosiy e’tibor elektromagnit va elektrostatik maydonlar ta’sirini kamaytirishga qaratilishi darkor. Bugungi kunda ish o’rnini ergonomik talablar asosida tashkil etish, komfort ish sharoitini tashkil etish dolzarb sosial masaladir. Olingan tadqiqotlar asosida ish stolining optimal o’lchamlari, qo’lay konfegurasiya, ish o’rnini to’g’ri tashkil etishda asosiy manbadir.

Belgilangan talablarga javob beradigan sharoit yaratish, ish sifatini va unumdorligini oshirish, dastur ishini yaxshilash, nuqsonsiz ishlashni ta’minlash imkonini beradi.Shovqin. Ma’lumki, turli darajadagi va kattalikdagi shovqinlar organizmga salbiy ta’sir ko’rsatadi va uni qobiliyatini pasayishiga sabab bo’ladi. Shovqin sharoitida ishlashda insonlarda jizzakilik, bosh og’rig’i, bosh aylanishi, xotira susayishi, ishtaha bug’ilishi, quloqda og’riq va boshqalar kuzatiladi. Quyidagi jadvalda keltirilgan. Shovqinning og’irlik darajasi ko’p jihatdan ishning kuchlanganlik darajasiga bog’liq. Demak, kuchlanish katta bo’lsa, xavf darajasi katta bo’lishi kuzatiladi.Bu yuklarning kattaligi haqida emas — ular kichik-lekin ularning tabiati haqida. Biror kishi kompyuterda o'tirganda, u uzoq vaqt davomida mushak-skelet tizimi uchun noqulay bo'lgan holatda qoladi. Shu bilan birga, mushaklardagi metabolizm buziladi, mushak to'qimalari zichroq bo'ladi va skelet sezilarli statik yuklarni boshdan kechiradi. "Bloklangan mushaklar" guruhlari ichida bo'lgan nervlarga doimiy mexanik bosim qo'llarning qisqarishiga, "asabiy taranglik"rivojlanishiga olib keladi.
Qo'llar va barmoqlarning tez-tez va monoton harakatlari mikrotraumlarga olib keladi, ular takroriy yuklarning shikastlanishi (ESRD) deb nomlana boshladi. AQShda, davlat idoralari va kasaba uyushmalarining so'rovlariga ko'ra, 10 milliongacha ishchilar hayotlarida ESRD muammosiga duch kelishgan.

Bunday jarohatlar bo'yicha ro'yxatdan o'tgan murojaatlar soni AQShda yiliga 300 mingdan oshdi. Ushbu guruhning kasalliklari orasida eng yoqimsiz-bu tomirlar, nervlar va tendonlar o'tadigan bilak kanallarida surunkali va juda og'riqli yallig'lanish.

Ehtimol, muqobil klaviaturalar uzoq muddatli foydalanishda afzalliklarga ega. Klaviatura qurilmasidan ko'ra, Foydalanuvchining sog'lig'iga ular o'tirgan stul va stol dizayni ta'sir qiladi.
Sichqoncha bilan ishlashda har doim bitta cho'tka ishtirok etadi. Ish paytida u yukning katta qismini tashkil qiladi. Bunday vaziyatda cho'tkaning sichqonchadagi holati katta ahamiyatga ega.
Hozirgi vaqtda kompyuter hayotimizning bir qismiga aylandi: siz uyda ham, ishda ham usiz qilolmaysiz. Albatta, har bir kishi turli xil ish sharoitlariga ega: kimdir kompyuterda kuniga atigi ikki soat ishlaydi, kimdir butun smenada u tufayli chiqmaydi. Zamonaviy texnologiyalar doimiy ravishda takomillashib borayotganiga qaramay, ishchilar kompyuterda ishlash orqali ozgina ish vaqtini ham sog'liq muammolarini" olishlari " mumkin. Bugun biz ish beruvchiga kompyuter bilan ish joyini tashkil qilish uchun qanday talablar qo'yilishini, kompyuterda ishlaydigan xodimlar uchun ish va dam olish tartibi qanday bo'lishi kerakligini, ularga tibbiy ko'riklarga tayanadimi yoki yo'qligini aytib beramiz.
Toi r shaxsiy kompyuterida ishlashda mehnatni muhofaza qilish bo'yicha standart ko'rsatmalarga muvofiq-45-084-01 kompyuterni ishlatishda xodimga quyidagi xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari ta'sir qilishi mumkin:
elektromagnit nurlanishning yuqori darajasi;
statik elektr energiyasining yuqori darajasi;
havoning ionlanishining pasayishi;
statik jismoniy ortiqcha yuk;
vizual analizatorlarning haddan tashqari kuchlanishi.
Bundan tashqari, agar xodim uzoq vaqt kompyuterda ishlasa, u umurtqa pog'onasida og'riq va venoz etishmovchilik, ko'zning haddan tashqari zo'riqishi tufayli ko'rishning yo'qolishi (yoki yomonlashishi), ish samaradorligi bog'liq bo'lgan doimiy qarorlar qabul qilish zarurati tufayli surunkali stressga duch kelishi mumkin.
Ammo, agar siz ish joylarini (xona, yorug'lik, mikroiqlim) to'g'ri tashkil qilsangiz, unda siz xodimlarning sog'lig'iga zararli omillarning ta'sirini sezilarli darajada kamaytirishingiz va asoratlarni rivojlanish ehtimolini kamaytirishingiz mumkin.
Ish joyini tashkil qilish
Zamonaviy firmalarda ko'pchilik xodimlar ish kunini kompyuterda o'tkazadilar. Ko'pincha 10 kvadrat metr maydonda. m besh yoki hatto olti kishi ishlaydi. Shu bilan birga, kompyuterda ishlashda ish joyini tashkil qilish talablari SanPiN tomonidan belgilanadi 2.2.2/2.4.1340-03 "shaxsiy elektron kompyuterlarga va ishlarni tashkil etishga qo'yiladigan gigienik talablar". Shunday qilib, kuniga to'rt soatdan ko'proq vaqtni kompyuterda o'tkazadigan xodimning bitta ish joyining maydoni monitor turiga bog'liq:
agar kompyuter katod nurlari trubkasi asosida monitor bilan jihozlangan bo'lsa, uning maydoni kamida 6 kvadrat metr bo'lishi kerak. m;
agar kompyuter suyuq kristall yoki plazma monitor bilan jihozlangan bo'lsa, uning maydoni 4,5 kv. m bo'lishi mumkin.Shu bilan birga, kompyuterlar ishlaydigan xonada derazalarni shimol va shimoli-sharqqa yo'naltirish tavsiya etiladi. Xo'sh, agar kompyuterlar tabiiy yorug'liksiz xonalarda ishlayotgan bo'lsa (masalan, podvaldagi ombor yoki ofis), unda ish beruvchi me'yoriy hujjatlar talablariga muvofiq sun'iy yoritishni tashkil qilishi kerak va buning uchun tabiiy yoritish standartlariga muvofiqligini va xodimlarning sog'lig'i uchun xavfsizligini asoslaydigan hisob-kitoblar talab qilinadi.
E'tibor bering, ikkala xonaning va ish joylarining yoritilishiga alohida e'tibor beriladi, chunki yorug'lik darajasi vizual charchoqning intensivligiga bevosita ta'sir qiladi. Floresan chiroqlardan foydalanganda umumiy yoritish ish joylarining yon tomonida joylashgan, monitorlar ketma-ket joylashganda Foydalanuvchining ko'rish chizig'iga parallel ravishda uzluksiz yoki uzluksiz armatura chiziqlari shaklida amalga oshirilishi kerak. Agar kompyuterlar xonaning perimetri atrofida joylashgan bo'lsa, armatura chiziqlari ish stolining tepasida, operatorga qaragan old chetiga yaqinroq bo'lishi kerak.
Sanpinga alohida e'tibor 2.2.2/2.4.1340-03 stol yuzasida yorug'lik beriladi: u 300 dan 500 lyuksgacha bo'lishi kerak. Mahalliy yoritish moslamalari juda yorqin bo'lmasligi va ekran yuzasida porlashni yaratmasligi kerak, chunki uning yoritilishi 300 lyuksdan oshmasligi kerak. Xonalarda normallashtirilgan yorug'lik qiymatlarini ta'minlash uchun derazalar va lampalarni yiliga kamida ikki marta tozalash va yonib ketgan lampalarni o'z vaqtida almashtirish kerak.
Umuman olganda, Sanpin2.2.2/2. 4. 1340-03 ish joyini tashkil etish etarlicha batafsil tartibga solingan. Shunday qilib, kompyuterlar bilan ish joylarini joylashtirishda ish stollari orasidagi masofa kamida 2 m, video monitorlarning yon yuzalari orasidagi masofa kamida 1,2 m bo'lishi kerak.E'tibor bering
Shaxsiy kompyuter bilan ishlash katta aqliy zo'riqish yoki yuqori konsentratsiyani talab qiladigan ijodiy ishlarni bajarishda bir – biridan 1,5-2 m balandlikdagi qismlar bilan izolyatsiya qilish tavsiya etiladi (SanPiN 9.3-bandi 2.2.2/2.4.1340-03).
Ish stolining dizayni uning miqdori va dizayn xususiyatlarini, bajarilgan ishning xususiyatini hisobga olgan holda ishlatiladigan uskunaning ish yuzasiga maqbul joylashishini ta'minlashi kerak. Kompyuterlar uchun ish stoli yuzasining optimal o'lchamlari quyidagicha ko'rib chiqilishi kerak: kengligi – 800 dan 1400 mm gacha, chuqurligi – 800 va 1000 mm, balandligi 725 mm ga teng.
Stol ustidagi monitor Foydalanuvchining ko'zidan 60-70 sm masofada joylashgan bo'lishi kerak, ammo alifbo-raqamli belgilar va belgilarning o'lchamlarini hisobga olgan holda 50 sm dan oshmasligi kerak. Klaviatura stol yuzasiga foydalanuvchiga qaragan chetidan 100-300 mm masofada yoki asosiy stol usti bilan ajratilgan balandligi sozlanishi maxsus ish yuzasida joylashtirilishi kerak.
Kreslo oqilona ish holatini saqlashni ta'minlashi, orqa va bo'yin-elka sohasidagi mushaklarning kuchlanishini kamaytirish uchun uni o'zgartirishga imkon berishi kerak. Eng yaxshisi, agar ish stoli ko'taruvchi va aylanadigan bo'lsa, orqa tomonning balandligi va burchaklari bilan sozlanishi va har bir parametrni sozlash mustaqil, amalga oshirish oson va ishonchli fiksatsiyaga ega bo'lishi kerak.
Kompyuter foydalanuvchisining ish joyi oyoq suyanchig'i bilan jihozlangan bo'lishi kerak (9.3 va 10.5-bandlar SanPiN 2.2.2/2.4.1340-03). Stendning kengligi kamida 0,3 m, chuqurligi kamida 0,4 m, balandligi 0,15 m gacha sozlanishi va stendning qo'llab-quvvatlash yuzasining burchagi 20°gacha bo'lishi kerak. Stendning yuzasi yivli bo'lishi kerak va old chetida 10 mm balandlikdagi hoshiya bo'lishi kerak.
Bundan tashqari, SanPiN 2.2.2/2.4.1340-03 elektromagnit maydonlar, shovqin, tebranish, mikroiqlim darajalariga qo'yiladigan talablar belgilandi.
Ma'lumot uchun
Kompyuter bilan jihozlangan xonalarda har kuni nam tozalash, shuningdek har bir soatdan keyin muntazam ravishda shamollatish kerak (SanPiN 4.4-bandi 2.2.2/2.4.1340-03). Bundan tashqari, xona isitish, shamollatish va konditsioner tizimlari bilan jihozlangan bo'lishi kerak.
Kompyuterlar bilan xonadagi mikroiqlimning maqbul parametrlari:
havo harorati-19 dan 21°gacha;
nisbiy namlik – 62 dan 55 gacha%;
havo tezligi 0,1 m/s dan oshmaydi.
Kompyuter foydalanuvchilarining muddatidan oldin charchashining oldini olish uchun ish smenasini kompyuter yordamida va kompyutersiz almashtirish orqali tashkil etish tavsiya etiladi (SanPiN - ga 7-ilovaning 1.3-bandi 2.2.2/2.4.1340-03). Agar ish monitor bilan doimiy aloqada bo'lishni talab qilsa (matnlar to'plami yoki ma'lumotlarni kiritish va boshqalar), diqqatni jamlash va diqqatni jamlash bilan, vaqti – vaqti bilan shaxsiy kompyuter bilan bog'liq bo'lmagan boshqa ish turlariga o'tish imkoniyatini istisno qilganda, har 45-60 daqiqada 10-15 daqiqa davomida tanaffuslar tashkil qilish tavsiya etiladi.ish daqiqalari.
Bunday tanaffuslar:
Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 109-moddasi;
kechasi ishlaganda 30% ga oshadi (SanPiN - ga 7-ilovaning 1.6-bandi 2.2.2/2.4.1340-03).
E'tibor bering, ish toifasiga va kompyuterda ishlayotganda ish smenasidagi yuk darajasiga qarab, tanaffuslar davomiyligi 50 dan 90 minutgacha (8 soatlik smenada) va 80 dan 140 minutgacha (12 soatlik smenada) o'zgarishi mumkin. Har bir tanaffusning davomiyligi va boshlanishi ish beruvchi tomonidan ichki mehnat qoidalarida belgilanadi (Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 109-moddasi).
Nerv-emotsional stressni kamaytirish, jismoniy harakatsizlik va gipokineziya ta'sirini bartaraf etish uchun jismoniy tarbiya daqiqalarini tashkil qilish tavsiya etiladi. Ular tarkibi jihatidan farq qiladi va ma'lum bir mushak guruhiga aniq ta'sir qilish uchun mo'ljallangan (masalan, umumiy ta'sir qilish, miya qon aylanishini yaxshilash, elkama-kamar va qo'llardan charchoqni yo'qotish va boshqalar).
Tibbiy ko'riklarni o'tkazish
1340-03 sanpin2.2.2/2.4.1340-03-bandiga binoan, ish vaqtining 50% dan ko'prog'ini kompyuterda ishlaydigan shaxslar (elektron kompyuterlarning ishlashi bilan professional ravishda bog'liq) jismoniy tekshiruvdan o'tishlari kerak. Shuning uchun ish beruvchi dastlabki (ishga qabul qilinganda) va davriy tibbiy ko'riklarni tashkil etishga majburdir. Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 213-moddasida ushbu tibbiy ko'riklar ish beruvchining mablag'lari hisobidan amalga oshiriladi.Rossiya Federatsiyasi Sog'liqni saqlash va ijtimoiy rivojlanish vazirligining 2011 yil 12 apreldagi 302n-sonli "majburiy dastlabki va davriy tibbiy ko'riklar (tekshiruvlar) o'tkaziladigan zararli ishlab chiqarish omillari va ishlarining ro'yxatlarini tasdiqlash to'g'risida" gi buyrug'iga binoan, og'ir ishlarda va zararli va (yoki) xavfli ishlarda ishlaydigan xodimlarni majburiy dastlabki va davriy tibbiy ko'riklar (tekshiruvlar) o'tkazish tartibi. ish sharoitlari " kompyuterda ish vaqtining kamida 50% ishlaydigan shaxslar har ikki yilda bir marta nevrolog va oftalmolog tomonidan tekshirilishi kerak.
Homilador ayollar, ushbu faktni tasdiqlovchi sertifikat taqdim etilganda, gigiena talablariga rioya qilgan holda, kompyuterlardan foydalanish bilan bog'liq bo'lmagan ishlarga o'tkazilishi yoki bunday mashinalarda ishlash vaqti cheklangan bo'lishi kerak (ish smenasida uch soatdan ko'p bo'lmagan). E'tibor bering, bunday tarjima uchun homilador ayolning bayonoti kerak.
Avvalo shuni ta'kidlaymizki, 2013 yil 28 dekabrdagi 426-FZ – sonli "mehnat sharoitlarini maxsus baholash to'g'risida" Federal qonunining qabul qilinishi munosabati bilan (bundan buyon matnda 426-FZ-sonli qonun deb yuritiladi) ish beruvchi zararli va xavfli ishlab chiqarish omillarini aniqlashi va ishchilarning sog'lig'iga ta'sirini maxsus baholash protsedurasidan foydalangan holda baholashi kerak. ishchilarni sertifikatlash ish sharoitlari bo'yicha joylar.
Maxsus baholashning kiritilishi kompyuterlar bilan ish joylariga ham ba'zi tuzatishlar kiritdi. Shunday qilib, Rossiya Federatsiyasi Sog'liqni saqlash va ijtimoiy rivojlanish vazirligining 2011 yil 26 apreldagi 342n-sonli buyrug'i bilan tasdiqlangan ish joylarini sertifikatlashning ilgari mavjud bo'lgan tartibiga muvofiq, ishchilar faqat shaxsiy elektron kompyuterlarda (shaxsiy kompyuterlarda) ishlaydigan ish joylari va (yoki) ish stoli tipidagi nusxa ko'chirish va ko'paytirish uskunalari, bitta statsionar nusxa ko'chirish va ko'paytirish uskunalari tashkilotning o'zi ehtiyojlari uchun vaqti-vaqti bilan ishlatiladigan qurilmalar, boshqa ofis tashkiliy uskunalari, shuningdek ishlab chiqarishning texnologik jarayonida ishlatilmaydigan maishiy texnika zararli va xavfli ishlab chiqarish omillari uchun baholanmagan.
426-FZ-sonli Qonunning 3-moddasi bunday ish joylariga nisbatan mehnat sharoitlarini maxsus baholashni amalga oshirish kerak.
Ma'lumot uchun
2014 yilgacha attestatsiyadan o'tkazish orqali ish sharoitlarini allaqachon baholagan ish beruvchilar (shu jumladan, tekshiruv natijalariga ko'ra zararli omillar aniqlanmaganlar) sertifikatlash jarayoni tugagan kundan boshlab besh yil davomida ish sharoitlarini maxsus baholashni amalga oshirmasliklari mumkin, ammo 2018 yil 31 dekabrdan oshmasligi kerak (426-FZ-sonli Qonunning 27-moddasi 4 va 6-bandlari). Agar so'ralsa, ushbu muddatdan oldin maxsus baholashni amalga oshirishingiz mumkin.
426-FZ-sonli qonunda mehnat sharoitlari xavflilik va (yoki) xavflilik darajasiga ko'ra to'rt sinfga bo'linishi belgilab qo'yilgan:optimal (1-sinf), ruxsat etilgan (2-sinf), zararli (3-sinf) va xavfli (4-sinf). O'z navbatida, zararli ish sharoitlari kichik sinflarga bo'linadi (3.1 – 3.4). Shunday qilib, agar mehnat sharoitlarini maxsus baholash natijalariga ko'ra, kompyuterlar bilan ish joylari 3 yoki 4-darajali zararli mehnat sharoitlari yoki xavfli mehnat sharoitlari deb tasniflansa, ish beruvchi bunday ish joylarida ishlaydigan xodimlarga ma'lum kafolatlar va kompensatsiyalarni taqdim etishi kerak.
Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 92 - moddasida ular ish haftasining qisqartirilgan davomiyligini belgilashlari kerak – 36 soatdan oshmasligi kerak.
Shuningdek, ish joylarida mehnat sharoitlari maxsus baholash natijalariga ko'ra 2, 3 yoki 4-darajali zararli mehnat sharoitlari yoki xavfli mehnat sharoitlari deb tasniflangan xodimlarga har yili qo'shimcha haq to'lanadigan ta'til beriladi (Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 117-moddasi). Eslatib o'tamiz, bunday ta'tilning minimal davomiyligi etti kun.Ushbu xodimlar ish haqining oshishiga ishonish huquqiga ega. Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 147-moddasida zararli va (yoki) xavfli mehnat sharoitlari bilan ishlaydigan ishchilarga ish haqini oshirishning minimal miqdori normal ish sharoitlariga ega bo'lgan har xil ish turlari uchun belgilangan tarif stavkasining (ish haqining) 4% ni tashkil qiladi. Ish haqini oshirishning o'ziga xos miqdori ish beruvchi tomonidan mahalliy normativ hujjat yoki jamoaviy yoki mehnat shartnomasi bilan belgilanadi.
Mehnatni muhofaza qilish bo'yicha ko'rsatmalar
К факторам, ухудшающим здоровье пользователей компьютерной техники, относятся электромагнитные и электростатические поля, акустические помехи, ионный состав воздуха и изменение параметров микроклимата в помещении. Важную роль играют эргономические параметры расположения экрана монитора (дисплея), состояние освещения на рабочем месте, параметры мебели и особенности помещения, в котором находится компьютерная техника.

2.4. Elektr xavfsizligi talablari

Kompyuter uskunalari va periferik uskunalardan foydalanganda har bir xodim elektr simlari, asboblar va qurilmalarni ehtiyotkorlik bilan va ehtiyotkorlik bilan boshqarishi va xavfsizlik qoidalariga e'tibor bermaslik inson salomatligi va hayotiga tahdid solishini doimo yodda tutishi kerak

Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 212-moddasida xavfsiz mehnat sharoitlarini ta'minlash uchun ish beruvchiga muayyan vazifalar yuklatilgan. Ulardan biri boshlang'ich kasaba uyushma tashkilotining saylangan organi yoki xodimlar tomonidan vakolat berilgan boshqa organning fikrini hisobga olgan holda mehnatni muhofaza qilish qoidalari va ko'rsatmalarini ishlab chiqish va tasdiqlashdir.Texnologik jarayon bir joyda turmaydi, lekin doimiy ravishda takomillashib va \ u200b \ u200b rivojlanmoqda, shuning uchun ko'rsatmalarni kamida besh yilda bir marta qayta ko'rib chiqish kerak. Biroq, mehnatni muhofaza qilish bo'yicha ko'rsatmalar erta ko'rib chiqilishi mumkin:

tarmoqlararo va tarmoq qoidalari va mehnatni muhofaza qilish bo'yicha namunaviy ko'rsatmalar o'zgarganda;
ishchilarning mehnat sharoitlari o'zgarganda;
yangi texnika va texnologiyalarni joriy etishda;
baxtsiz hodisalar, ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklarini tekshirish materiallarini tahlil qilish natijalariga ko'ra.Kompyuter uskunalari va periferik uskunalardan foydalanganda har bir xodim elektr simlari, asboblar va qurilmalarni ehtiyotkorlik bilan va ehtiyotkorlik bilan boshqarishi va xavfsizlik qoidalariga e'tibor bermaslik inson salomatligi va hayotiga tahdid solishini doimo yodda tutishi kerak

Elektr toki urishining oldini olish uchun elektr energiyasidan xavfsiz foydalanish bo'yicha quyidagi qoidalarni qat'iy bilish va ularga rioya qilish kerak:

1. Ish joyingizda elektr simlari, kalitlar, vilkalar rozetkalarining yaxshi holatini doimiy ravishda kuzatib borish kerak, ular yordamida uskunalar tarmoqqa ulanadi va topraklama. Agar nosozlik aniqlansa, darhol elektr jihozlarini o'chiring, ma'muriyatga xabar bering. Ishni davom ettirish faqat nosozlik bartaraf etilgandan keyingina mumkin.

2. Simlarning izolyatsiyasiga zarar etkazmaslik va qisqa tutashuvlarga yo'l qo'yilmaydi:

a) simlarga biror narsa osib qo'ying;

b) simlar va simlarni bo'yash va oqartirish;

C) gaz va suv quvurlari, isitish tizimining batareyalari uchun simlar va simlarni yotqizish;

D) vilkasini rozetkadan shnurdan tortib oling, kuch vilkaning korpusiga qo'llanilishi kerak.

3. Elektr toki urishining oldini olish uchun quyidagilar taqiqlanadi:

a) keraksiz kompyuterni tez-tez yoqish va o'chirish;

b) ekranga va kompyuter bloklarining orqa tomoniga teging;

v) ho'l qo'llar bilan kompyuter texnikasi va periferik uskunalarda ishlash

D) ishning yaxlitligi buzilgan, sim izolyatsiyasining buzilishi, elektr ta'minotining noto'g'ri ko'rsatkichi bo'lgan kompyuter texnologiyalari va periferik uskunalarda, korpusda elektr kuchlanishining belgilari bilan ishlash

e) kompyuter uskunalari va periferik uskunalarga begona narsalarni qo'ying.

4. Elektr jihozlarini chang va ifloslanishdan tozalash taqiqlanadi.

5. Mavjud metall qismlarni erga ulashga imkon bermaydigan, o'tkazuvchan pollari bo'lgan, nam bo'lgan, ishlashga yaroqsiz xonalarda elektr jihozlarining ishlashini tekshirish taqiqlanadi.6. Elektr jihozlarini ta'mirlash faqat texnik mutaxassislar tomonidan zarur texnik talablarga muvofiq amalga oshiriladi.

7. Kuchlanish ostida kompyuter uskunalari va tashqi uskunalarni ta'mirlash qabul qilinishi mumkin emas.

8. Elektr toki urishining oldini olish uchun elektr jihozlaridan foydalanganda bir vaqtning o'zida erga ulangan har qanday quvurlarga, isitish batareyalariga, metall konstruktsiyalarga tegmaslik kerak.

9. Nam xonalarda elektr energiyasidan foydalanganda alohida e'tibor bering.

10. Agar uzilgan sim topilsa, bu haqda darhol ma'muriyatga xabar berish, odamlar bilan aloqani istisno qilish choralarini ko'rish kerak. Simga teginish hayot uchun xavflidir.11. Jabrlanuvchini elektr toki urishi paytida qutqarish asosan uni elektr toki urishidan ozod qilish tezligiga bog'liq.

Odamning elektr toki urishining barcha holatlarida darhol shifokor chaqiriladi. Shifokor kelishidan oldin, vaqtni yo'qotmasdan, jabrlanuvchiga birinchi yordam ko'rsatishni boshlashingiz kerak.

Darhol sun'iy nafas olishni boshlash kerak, eng samarali usul og'izdan og'izga yoki og'izdan burunga, shuningdek tashqi yurak massajidir.

Elektr toki urishi bilan sun'iy nafas olish shifokor kelguniga qadar amalga oshiriladi.

2.5 yong'in xavfsizligi talablari

Ish joyida yonuvchan moddalarga ega bo'lish taqiqlanadi.

Ko'rsatmalarni ishlab chiqish uchun siz uslubiy tavsiyalardan foydalanishingiz kerak, unga ko'ra xodim uchun ko'rsatmalar uning lavozimi, kasbi yoki u bajaradigan ish turiga qarab, mehnatni muhofaza qilish bo'yicha tarmoqlararo yoki tarmoq standart ko'rsatmalariga (va u yo'qligida – mehnatni muhofaza qilish bo'yicha tarmoqlararo yoki tarmoq qoidalari), operatsion va ta'mirlash hujjatlarida belgilangan xavfsizlik talablari asosida ishlab chiqiladi uskunalar ishlab chiqaruvchi tashkilotlar, shuningdek ishlab chiqarishning o'ziga xos shartlarini hisobga olgan holda tashkilotning texnologik hujjatlarida.

Eslatib o'tamiz, xodim san'at asosida mehnat shartnomasini imzolashdan oldin bunday ko'rsatmalar bilan tanishishi kerak.
Elektr xavfsizligi
Ofis uskunalari, shu jumladan kompyuterlar elektr jihozlariga tegishli, shuning uchun ish beruvchi ishchilarning elektr xavfsizligini ta'minlashi kerak. Qisqa tutashuvning oldini olish uchun, ya'ni yong'in kelib chiqishi va elektr shikastlanishining oldini olish uchun kompyuterlar bilan ish joylari joylashgan xonalar foydalanish uchun texnik talablarga muvofiq himoya topraklama (topraklama) bilan jihozlangan bo'lishi kerak (SanPiN 3.7-bandi 2.2.2/2.4.1340-03).
Bundan tashqari, elektr qurilmalarini ishlatishda mehnatni muhofaza qilish bo'yicha tarmoqlararo qoidalar (xavfsizlik qoidalari) tufayli (pot R M-016-2001. Rossiya Federatsiyasi mehnat vazirligining 05.01.2001 yildagi 3 – sonli qarori bilan tasdiqlangan rd 153-34.0-03.150-00), Rossiya Federatsiyasi energetika vazirligining 2000 yil 27 dekabrdagi 163-sonli buyrug'i bilan (bundan keyin-pot R M-016-2001. Rd 153-34.0-03.150-00), oqim o'tadigan qurilmalar bilan ishlaydigan barcha xodimlarga (xususan, kompyuterlar bilan) elektr xavfsizligi bo'yicha I guruh tayinlanishi kerak. Bunday guruhni tayinlash brifing orqali amalga oshiriladi, bu, qoida tariqasida, og'zaki so'rov shaklida bilimlarni tekshirish va (agar kerak bo'lsa) xavfsiz ishlash usullari bo'yicha olingan ko'nikmalarni tekshirish yoki belgilangan shakldagi jurnalda qayd etilgan holda elektr toki urishi uchun birinchi yordam ko'rsatish bilan yakunlanishi kerak (6-ilova pot R M-016-2001. Rd 153-34.0-03.150-00).Amaldagi qonunchilikda mehnat qonunchiligini, shu jumladan mehnatni muhofaza qilish qoidalarini buzganlik uchun javobgarlik ko'zda tutilgan. Axir, har bir xodim xavfsizlik va gigiena talablariga javob beradigan mehnat sharoitlariga ega.
Shunday qilib, nazorat tadbirlarini o'tkazishda davlat mehnat inspektsiyasi quyidagilarni tekshirishi mumkin:
mehnatni muhofaza qilish bo'yicha ko'rsatmalarning mavjudligi (kasblar va ish turlari bo'yicha);
mehnat sharoitlarini maxsus baholash to ' g ' risidagi qonun hujjatlari talablariga rioya qilish;
mahalliy normativ hujjatlarda kompyuterda ishlashda tartibga solinadigan tanaffuslar to'g'risida belgilangan qoidalarning mavjudligi;
mehnatni muhofaza qilish me'yorlariga amalda rioya qilish (kompyuterlar bilan ish joylari qanday joylashganligi, xodimlar bilan brifing o'tkaziladimi va boshqalar).
SanPiN rospotrebnadzorni tekshiradi va u ish beruvchilarni faol ravishda jarimaga tortadi:ish stolida yoritish me'yorlarini buzganlik uchun (fas vso 22.11.2012 yildagi A19-5282 / 2012-sonli ish bo'yicha qarori);
shaxsiy elektron kompyuterlar foydalanuvchilarining ish joylarida oyoq tayanchlari yo'qligi uchun (fas vso - ning 2010 yil 29 dekabrdagi a33-8142/2010-sonli qarori);
kompyuter foydalanuvchilarining ish stullari SanPiN talablariga mos kelmasligi uchun (fas vso-ning 2013 yil 16 sentyabrdagi A58-6877 / 2012-sonli qarori).
Xulosa
Biz bilib olganimizdek, kompyuterda ishlash unchalik zararsiz emas va ish vaqtining 50% dan ortig'ini monitor ekranida o'tkazadigan ishchilarning mavjudligi ish beruvchiga ma'lum vazifalarni yuklaydi – tibbiy ko'riklar o'tkazish, mehnat sharoitlarini maxsus baholash va ehtimol ish haqining oshishini ta'minlash, qo'shimcha pullik ta'til berish.Sanitariya me'yorlari nuqtai nazaridan kompyuterda ishlash xavfsiz bo'lishi mumkin. Buning uchun siz xodimlarni to'g'ri stullar va stollar bilan ta'minlashingiz, SanPiN qoidalariga muvofiq monitorlar va stollarni tartibga solishingiz, shuningdek ishchilarga ishdan tanaffuslar berishingiz kerak. Keyin na git inspektorlari, na Rospotrebnadzorni tekshiruvchilar ish beruvchilarni jarimaga tortolmaydilar va ishchilar o'z vazifalarini ancha samarali bajaradilar.
Dunyo shu qadar tez o'zgaradiki, ko'pchilik o'zgarishlarga moslashish uchun vaqt topa olmaydi. 20-asrning boshlarida yashagan odamlar biz tomonidan qabul qilingan hozirgi texnologik yutuqlarni tasavvur qila olmadilar: samolyotlar, robotlar, telefonlar, televizorlar va boshqalar.texnologiyalar haqiqatan ham jamiyatni tasavvur qilganingizdan ham chuqurroq va tezroq o'zgartirishi mumkin, hatto bashorat qilish qobiliyatiga ega. Axborot texnologiyalarining dinamikasi, ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyati, shuningdek, shaxs, jamiyat va tabiat uchun hali aniqlanmagan boshqa oqibatlari nuqtai nazaridan rivojlanishi haqli ravishda inqilob deb ataladi.Zamonaviy insonning psixologik farovonligi va ijtimoiy erkinligi tobora ko'proq uning axborot texnologiyalari sohasidagi vakolatiga bog'liq bo'lib bormoqda va bu vakolat boshqalarning nazarida tan olinishi, turli sohalardagi muvaffaqiyatli faoliyat, kerakli ijtimoiy mavqega ega bo'lishning zarur omiliga aylanmoqda.Yong'in xavfi bo'lgan vaziyat yoki yong'in sodir bo'lgan taqdirda, xodimlar darhol uni bartaraf etish uchun zarur choralarni ko'rishlari va shu bilan birga yong'in haqida ma'muriyatga xabar berishlari kerak.Elektr jihozlari bo'lgan xonalar OU-2 yoki oUb-3 tipidagi yong'inga qarshi vositalar bilan jihozlangan bo'lishi kerak.

Xulosa

Ish joylarining holati kompaniyada mehnatni tashkil etish darajasini belgilaydi va ishchilar o'zlarining mehnat funktsiyalarini bajaradigan muhitni shakllantiradi. Ish joyini tashkil etish qoidalari Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining qonun hujjatlari, xalqaro va davlat standartlari, mehnat shartnomalari bilan tartibga solinadi. Ish joylari ko'p sonli belgilar bilan bir-biridan farq qiladi va ularga turli talablar qo'yiladi. Ushbu maqolada ofis xodimlarining ish joylariga qo'yiladigan talablar muhokama qilinadi.
2 kompyuterda ishlashda xavfsizlik bo'yicha ko'rsatmalar
2.1 kirish
Ushbu ko'rsatma kompyuter texnologiyalari va periferik uskunalar bilan ishlash bilan birga keladigan zararli omillarning odamga salbiy ta'sirini oldini olish uchun mo'ljallangan.Ushbu ko'rsatma majburiy va shartsiz bajarilishi kerak. Ko'rsatmalarni buzganlik uchun jinoyatchilar buzilish oqibatlarining xususiyatiga qarab ma'muriy va sud tartibida javobgar bo'ladilar.
Xavfsiz ishlash qoidalariga rioya qilish talaffuz shikastlanishining oldini olish uchun zarur shartdir.
2.2. Umumiy qoidalar
Tarqatish maydoni va ko'rsatmalarni qo'llash tartibi:
Ushbu ko'rsatma kompyuter uskunalari va periferik uskunalardan foydalanadigan xodimlarga nisbatan qo'llaniladi. Yo'riqnomada muassasada elektr jihozlaridan xavfsiz foydalanish bo'yicha umumiy ko'rsatmalar mavjud. Ushbu Yo'riqnomaning talablari majburiydir, undan chekinishga yo'l qo'yilmaydi.Kompyuter uskunalari va periferik uskunalardan foydalanadigan xodimlarga qo'yiladigan talablar:
Elektr jihozlarini mustaqil ravishda ishlatish uchun faqat kamida 18 yoshga to'lgan, sog'lig'i va ushbu ishlarni bajarish uchun malakasi uchun mos bo'lgan maxsus o'qitilgan xodimlarga ruxsat beriladi.
Ishga kirishdan oldin xodimlar ishning xavfsiz va oqilona asoslarini ko'rsatib, xavfsizlik bo'yicha kirish va dastlabki brifingdan o'tishlari kerak. Keyin kamida 6 oyda bir marta takroriy brifing o'tkaziladi, ehtimol 20 kishidan ko'p bo'lmagan bir xil kasb egalari guruhi bilan. Rejadan tashqari brifing mehnatni muhofaza qilish qoidalarini o'zgartirganda, xodimlar tomonidan xavfsizlik bo'yicha ko'rsatmalar buzilganligi aniqlanganda, xodimlarning ish xususiyatini o'zgartirganda amalga oshiriladi.
Elektr jihozlari doimiy ravishda ishlaydigan xonalarda xodimlar uchun mavjud bo'lgan joyda "xavfsizlik bo'yicha ko'rsatmalar" joylashtirilishi kerak, unda baxtsiz hodisalar, yong'inlar, elektr shikastlanishlari yuz berganda xodimlarning harakatlari ham aniqlanishi kerak.
Tarkibiy bo'linmalar rahbarlari kompyuter uskunalari va periferik uskunalarning to'g'ri va xavfsiz ishlashini, ulardan foydalanish samaradorligini tashkil etish uchun javobgardir; xodimlar ushbu xavfsizlik yo'riqnomasining talablarini bajarishini nazorat qiladi
.2.3 xavfli va zararli omillarning turlari
Operatsion kompyuter uskunalari va periferik uskunalar xodimlar xavfli va zararli ta'sirga duchor bo'lishlari mumkin, ular harakatlar tabiatiga ko'ra quyidagi guruhlarga bo'linadi:
elektr toki urishi,
mexanik shikastlanish
elektromagnit nurlanish
infraqizil nurlanish
yong'in xavfi
shovqin va tebranish darajasining oshishi
Xavfli va zararli omillar ta'sirini kamaytirish yoki oldini olish uchun "sanitariya qoidalari va normalariga, video displey terminallariga, shaxsiy elektron kompyuterlarga va ishlarni tashkil etishga qo'yiladigan gigienik talablarga" rioya qilish kerak .
Brifing natijasida xodim ish joyidagi xatti-harakatlar qoidalari to'g'risida barcha kerakli bilimlarga ega bo'ladi va ushbu qoidalarni buzish oqibatlari uchun javobgar bo'ladi deb taxmin qilinadi. Xavfsizlik choralariga rioya qilish xodimning vazifalaridan biri bo'lganligi sababli (Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 215-moddasi) va mehnat intizomiga tegishli (Rossiya federatsiyasi mehnat kodeksining 189-moddasi), uni buzganligi uchun u ish beruvchi tomonidan unga izoh berish yoki tanbeh berish orqali jazolanishi mumkin va agar harakat qilish, tahdid qilish yoki jiddiy oqibatlarga olib keladigan niyat bo'lsa, u ishdan bo'shatiladi (192-modda ROSSIYA FEDERATSIYASI MEHNAT KODEKSI).
Zaxira nusxalari - bu muhim kompyuter fayllarining bir yoki bir nechta nusxalari. Odatda, bir nechta nusxalar turli joylarda saqlanadi, shuning uchun nusxa o'g'irlangan yoki shikastlangan bo'lsa, boshqa nusxalar saqlanib qoladi.

Imtiyozlarni ajratish va kirishni majburiy boshqarishni ta'minlash uchun imkoniyatlar va kirishni boshqarish ro'yxati texnikasidan foydalanish mumkin. Imkoniyatlar vs. ACLlar ulardan foydalanishni muhokama qiladi.

Ishonch zanjiri usullaridan barcha yuklangan dasturiy ta'minot tizim dizaynerlari tomonidan haqiqiyligi sertifikatlanganligiga ishonch hosil qilish uchun foydalanish mumkin.

Maxfiylik - boshqa vakolatli shaxsdan tashqari ma'lumotlarning oshkor qilinmasligi[13].

Kriptografik usullar tizimlar o'rtasida tranzitda ma'lumotlarni himoya qilish uchun ishlatilishi mumkin, bu tizimlar o'rtasidagi ma'lumotlar almashinuvini ushlab turish yoki o'zgartirish ehtimolini kamaytiradi.

Kiberurush - bu axborot va axborot tizimlariga siyosiy sabablarga ko'ra hujumlarni o'z ichiga olgan Internetga asoslangan mojaro. Bunday hujumlar, masalan, rasmiy veb-saytlar va tarmoqlarni o'chirib qo'yishi, muhim xizmatlarni to'xtatishi yoki o'chirib qo'yishi, maxfiy ma'lumotlarni o'g'irlashi yoki o'zgartirishi va moliyaviy tizimlarni buzishi mumkin.

Sanitariya-gigiyena talablari

Kompyuterda ko'p ishlash, ya'ni uning oldida ko'p o'tirish Insonning ko'zi, qon aylanish sistemasi, bosh miya faoliyatiga zarar yetkazishi mumkin. Shunga ко’ra, kompyuterdan foydalanganda quyidagi talablarga rioya qilish zarurdir.

O'quvchining ish joyiga tushayotgan yorug'lik tepadan va chapdan tushishi, displey ekrani va klavishlar ko'zni qamashtirmaydigan bo'lishi kerak.

Xonadagi havo harorati o'rtacha 20-24 daraja oralig’ida bo'lishi lozim.

V-IX sinf o'quvchilarining shaxsiy kompyuter bilan ishlash vaqti 25-30 minutdan, bir kun davomida esa 180 minutdan oshmasligi kerak.Aziz o'quvchilar! Informatika fani elektr toki yordamida ishlaydigan kompyuter bilan bog'liq. Siz yaxshi bilasizki, elektr toki inson hayoti uchun xavflidir. Kelgusida sizning hayotingizga va sog'lig'ingizga zarar yetmasligi, shu bilan birga qimmatbaho texnik vositasi bo'lgan kompyuterning buzilib qolmasligi uchun ba'zi qoida va talablarni yodda saqlang. Ular Xavfsizlik texnikasi qoidalari va sanitariya-gigivena talablari deb ataladi.Deyarli har qanday ish joyida xodim o'z sog'lig'iga xavf tug'diradigan yoki ish beruvchi tomonidan unga berilgan mol-mulkning xavfsizligiga tahdid soladigan omillarga duch kelishi mumkin. Favqulodda vaziyatlarda xodimning hayotiga xavf tug'dirishi mumkin.

Ishlab chiqarish omillarining salbiy ta'sirini va xavfli vaziyatlarning yuzaga kelish ehtimolini kamaytirish uchun har bir xodim ish joyida xavfsizlik qoidalari bilan tanishtiriladi. Natijada, u quyidagi fikrlarni oladi:

korxona faoliyatining tabiati, uning ish joyining roli, unda ishlatiladigan uskunalar va materiallar;

ushbu joyda xavf yoki zarar etkazishi mumkin bo'lgan omillar;

O'quvchi kompyuterdan eng kamida 50-60 sm narida o'tirishi kerak.Ilovalar bajariladigan koddir, shuning uchun umumiy amaliyot foydalanuvchilarga ularni o'rnatishga ruxsat bermaslikdir ; faqat obro'li deb ma'lum bo'lganlarni o'rnatish - va imkon qadar kamroq o'rnatish orqali hujum yuzasini kamaytirish. Ular odatda eng kam imtiyozlar bilan ishlaydi, ular uchun chiqarilgan xavfsizlik yamoqlari yoki yangilanishlarini aniqlash, sinab ko'rish va o'rnatish uchun mustahkam jarayon mavjud.

Autentifikatsiya usullaridan aloqa so'nggi nuqtalari ular aytganidek ekanligiga ishonch hosil qilish uchun foydalanish mumkin.

Avtomatlashtirilgan teoremani isbotlash va boshqa tekshirish vositalari xavfsiz tizimlarda ishlatiladigan muhim algoritmlar va kodlarni ularning spetsifikatsiyalariga javob berishini matematik jihatdan isbotlash uchun ishlatilishi mumkin.

Xavfsizlik texnikasi qoidalari.

Kompyuter xonasida quyidagilar mumkin emas:

- kompyuter xonasiga ustki (palto, kurtka) kiyimda kirish;

- kompyuter va uning qurilmalarini elektr manbaiga ruxsatsiz ulash yoki o'chirish;

- qurilmalardagi murvatlarni burash;

- monitorga qo'l va boshqa narsalarni tekkazish, himoya qopqoqlarini ochish;

- qurilmalarning ulanish joylariga tegish;
- kompyuter yaqinida isitish asboblaridan foydalanish;
- qurilmalar yonida tez yonuvchi moddalar ishlatish;
- xonaga qurilmaning ichki elementlanga salbiy ta'sir etuvchi (kislotali, tarkibida xlor bo'lgan) moddalarni olib kirish, xonani changitish;
- kompyuter va qurilmalar ustiga turli buyumlarni qo'yish;

- kompyuterlar elektr manbaga ulangan holda tozalash ishlarini olib borish;

- qurilmalardan foydalanishda kuch ishlatish;

- ishlab turgan qurilmani qarovsiz qoldirish.

Xulosa

Dunyo shu qadar tez o'zgaradiki, ko'pchilik o'zgarishlarga moslashish uchun vaqt topa olmaydi. 20-asrning boshlarida yashagan odamlar biz tomonidan qabul qilingan hozirgi texnologik yutuqlarni tasavvur qila olmadilar: samolyotlar, robotlar, telefonlar, televizorlar va boshqalar.texnologiyalar haqiqatan ham jamiyatni tasavvur qilganingizdan ham chuqurroq va tezroq o'zgartirishi mumkin, hatto bashorat qilish qobiliyatiga ega. Axborot texnologiyalarining dinamikasi, ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyati, shuningdek, shaxs, jamiyat va tabiat uchun hali aniqlanmagan boshqa oqibatlari nuqtai nazaridan rivojlanishi haqli ravishda inqilob deb ataladi.Zamonaviy insonning psixologik farovonligi va ijtimoiy erkinligi tobora ko'proq uning axborot texnologiyalari sohasidagi vakolatiga bog'liq bo'lib bormoqda va bu vakolat boshqalarning nazarida tan olinishi, turli sohalardagi muvaffaqiyatli faoliyat, kerakli ijtimoiy mavqega ega bo'lishning zarur omiliga aylanmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
Goldogorov V. G. ishlab chiqarishni tashkil etish va korxonalarni boshqarish. - Mn.: Kitob Uyi, 2005 Yil.

Ilyin A. I. korxonada rejalashtirish: darslik. qo'llanma / A. I. Ilyin-6-nashr.- M.: yangi bilim, 2005

Lopuga V. F. kompyuterning maktab o'quvchilarining sog'lig'iga ta'siri masalasiga. - Barnaul, 2000 yil.

Tit L. M. ishlab chiqarishni tashkil etish: darslik. Universitet talabalari uchun qo'llanma. - 2-nashr.- M., 2004.

Deyarli har qanday ish joyida xodim o'z sog'lig'iga xavf tug'diradigan yoki ish beruvchi tomonidan unga berilgan mol-mulkning xavfsizligiga tahdid soladigan omillarga duch kelishi mumkin. Favqulodda vaziyatlarda xodimning hayotiga xavf tug'dirishi mumkin.
Ishlab chiqarish omillarining salbiy ta'sirini va xavfli vaziyatlarning yuzaga kelish ehtimolini kamaytirish uchun har bir xodim ish joyida xavfsizlik qoidalari bilan tanishtiriladi. Natijada, u quyidagi fikrlarni oladi:korxona faoliyatining tabiati, uning ish joyining roli, unda ishlatiladigan uskunalar va materiallar;
ushbu joyda xavf yoki zarar etkazishi mumkin bo'lgan omillar;
ish beruvchining hududida va ma'lum bir ish joyida o'zini tutish qoidalari;
mavjud uskunalarda xavfsiz ishlash tamoyillari; ish joyini ishga tayyorlash tartibi va uni tugatish qoidalari;