«Kompyuter tizimlari» kafedrasi S. T. Kubayev, U. I. Murtazayeva kompyuter tizimlarini loyihalash va tashkil etish

1.2. Kompyuter tizimlarini tashkil qilish
Protsessorlar haqida ma’lumot
Raqamli kompyuter o'zaro bog'langan protsessorlar, xotira modullari va kirish-chiqish qurilmalaridan iborat.
1.4-rasmda shinali tashkil etilgan oddiy kompyuter strukturasi ko’rsatilgan.
Markaziy protsessor kompyuterning miyasi. Uning vazifasi asosiy xotiradagi dasturlarni amalga oshirishdir. Buning uchun u xotiradan buyruqlar chaqiradi, ularning turini belgilaydi va keyin birma-bir bajaradi. Komponentlar manzillar, ma'lumotlar va boshqaruv signallarini uzatish uchun parallel ulangan simlarning majmuasini namoyon etuvchi shina orqali ulanadi. Shinalar tashqi (protsessorni xotira va kirish-chiqish qurilmalari bilan ulovchi) va ichki bo'lishi mumkin. Zamonaviy kompyuter bir nechta shinalardan foydalanadi.
Protsessor bir necha qismlardan iborat. Boshqarish bloki buyruqlarni chaqirishga javob berish xotiradan va uning tipini aniqlab beradi. Arifmetik-mantiqiy qurilma arifmetik operatsiyalarni (masalan, mantiqiy qo’shish) va mantiqiy operatsiyalarni (masalan, mantiqiy I). bajaradi
Markaziy protsessorning ichida o’rtada hosil bo’ladigan natijalar saqlanadi va boshqarish buyruqlarining bir nechtasi joylashgan. Bu xotira bir necha registrlardan tashkil topgan. Har biri ma’lum funksiyani bajaradi. Odatda barcha registrlar bir xil o’lchamda bo’ladi. Har bir registr bir raqamni saqlaydi va u registr o’chami bilan chegaralangan. Registrlar juda tez hisoblaydi va yozadi, chunki ular markaziy protsessorning ichida joylashgan.

1.4- rasm. Shinali tashkil etilgan oddiy kompyuter strukturasi

Eng muhim registr – keyinchalik qaysi buyruqni bajarishni ko’rsatuvchi buyruqlar hisoblagichidir. «Buyruqlar hisoblagichi» haqiqatda o’z nomlanishiga to’g’ri kelmaydi, chunki u hisoblamaydi, ammo bu termin barcha joyda qo’llaniladi. Bundan tashqari, buyruqlar registri bor va unda hozirda bajariladigan buyruqlar saqlanadi. Ko’pgina kompyuterlarda boshqa registrlar ham mavjud, ularning ba’zilari ko’pfunksional, boshqalari spesifik funksiyalarni bajaradilar.