Kompyuter texnologiyaları jàrdeminde oqıtıwshılardıń kàsiplik uqıplıqların asırıp barıw

Kompyuter texnologiyaları jàrdeminde oqıtıwshılardıń kàsiplik uqıplıqların asırıp barıw.
1. Oqıw processinde informacion-kommunikaciya texnologiyaları hám olardıń rawajlanıw basqıshları.

Oqıw processine kompyuter texnikası hám kompyuter texnologiyaların engiziw hám olardan paydalanıw processinde bólek atap ótiw múmkin ta'limdi informaciyalawdıń úsh basqıshı bar. Birinshi basqısh -talabalardı birinshi náwbette texnikalıq (50-jıllar aqırı — 60 -jıllar bası ), keyininen gumanitar (60 -jıllar — 70-jıllar bası ) baǵdarlarına tayarlaw processine elektron qurallar hám kompyuter texnikasın keń eńgiziw. Studentlerge algoritmlaw hám programmalastırıw tiykarları, kompyuterde matematikalıq modellestiriw boyınsha bilimler berildi. Ekinshi basqısh (70-jıllardıń ortaları ) - jáne de kúshli kompyuterlerdiń payda bolıwı, dos sıpatında interfeyske iye bolǵan programmalıq támiynat, insan hám kompyuterdiń ınteraktiv óz-ara tásirinen paydalanıw. Kompyuter texnologiyaları modellestiriw tiykarında fizikalıq, ximiyalıq, biologiyalıq, social processler hám hádiyselerdi izertlew imkaniyatın berdi. Kompyuter texnologiyaları avtomatlastırılgan sistemalardıń bir bólegi retinde kúshli oqıw quralı retinde háreket ete basladı. Úshinshiden, zamanagóy, saqna - kúshli jeke kompyuterler, joqarı tezliktegi joqarı kólemli disklar (CD- hám DvD-Rom, flesh), telekommunikatsiya texnologiyaları (Internet, Intranet), multimedia texnologiyaları hám virtual haqıyqatlıqtan paydalanıw.

Házirgi basqıshta tálimdi informaciyalawdıń eń zárúrli wazıypaları : 1) Túrli oqıw pánlerin oqıtıw ushın oqıw programmalıq komplekslerin islep shıǵıw hám jetilistiriw;
2) AKTni studenttiń individual qásiyetlerine maslastırıw (sonday-aq balanıń hár qıylı OPFRlarına); 3) Kampyuterge tiykarlanģan interaktiv oqıtıw usıllarınan paydalanıw; 4) Hár túrlı túrdegi tálim iskerligi (oqıw, texnikalıq, izertlew hám basqalar ) integraciyası ;5) Aralıqtan oqıtıw texnologiyaların islep shıǵıw ; 6) Tarmaq texnologiyaları tiykarında tálim shólkemi, region, mámleket, mámleketler toparınıń birden-bir informaciya tálim mákanın jaratıw; 7) Psixologiyalıq -pedagogikalıq izertlewlerde AKTdan paydalanıw.
" AKT kompetensiyasi" termini pedagogikalıq sózlikte jaqında payda boldı. Oqıtıwshınıń kásiplik standartında AKT kompetensiyasi barlıq ushın jańa hám májburiy talaplardan biri esaplanadı. Keliń, stilistik baspalar hám ashıq internet dáreklerine shaqırıq etip, “AKT kompetensiyasi” termininiń mánisin túsiniwge háreket qilayiq. Tálim processinde AKT qurallarından paydalanıwdıń múmkin bolǵan unamsız aqıbetleriniń aldın alıwda sonı atap ótiw kerek. AKT kompetentsiyasiniń bunday baģdarı " Oqıtıwshınıń kásiplik standartı" kontseptsiyasına sáykes keledi. Bunda AKT kompetensiyasi rawajlanǵan mámleketlerde málim bir kásiplik tarawda keń tarqalǵan AKT qurallarınan zárúr jaǵdaylarda kásiplik mashqalalardı sheshiwde maman paydalanıw retinde túsiniledi hám kerek bolǵanda normativlik-huqıqıy hújjet tekstinde aytılıwına qaraģanda, oqıtıwshınıń kásiplik pedagogikalıq AKT kompetentsiyasina tómendegiler kiredi.
-“Ulıwma paydalanıwshı AKT kompetensiyasi.
- Ulıwma pedagogikalıq AKT kompetensiyasi.
- Predmetli-pedagogikalıq AKT kompetentsiyasi (insan iskerliginiń tiyisli salasındaǵı professional AKT kompetentsiyasin sáwlelendiriwshi) ".

Sonday etip, “AKT kompetensiyasi” túsiniginiń mazmunı haqqındaǵı ayırım ilimiy pikirlerdi úyreniw oqıtıwshınıń kásiplik iskerliginiń bul ózgesheligin túrli kózqarastan hám bir-birin toltıratuǵın túrli tiykarlarda kórip shıǵıw múmkin degen juwmaqqa keliw imkaniyatın beredi. Usınıń menen birge, oqıtıwshınıń AKT kompetentsiyasin qáliplestiriw hám rawajlandırıwdıń aktuallıǵı ele de joqarı. Sol munasábet menen kórip shıǵılıp atırǵan túsiniktiń mazmunın jáne de aydınlastırıw kompetentsiya hám kompetentsiya ortasındaǵı baylanıslılıqtı anıqlastırıw, oqıtıwshılardıń ulıwma paydalanıwshı, ulıwma pedagogikalıq hám pán-pedagogikalıq AKT kompetentsiyasiniń qásiyetlerin úyreniw jáne onı ámelge asırıw jolların belgilew zárúr. Tálim processine zamanagóy informaciya texnologiyaların engiziw hám bunda oqıtıwshılardıń kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin asırıw tuwrısında Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Ózbekstan Respublikasınıń jámiyetlik talim informaciya tarmaǵın shólkemlestiriw tuwrısında»gi 2005-jıl 28- sentyabr degi PQ-191 sanlı sheshimi, Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń «Kompyuterlestiriwdi jáne de rawajlandırıw hám informaciya kommunikatsiya texnologiyaların eńgiziw ilajları tuwrısında»gi 2002-jıl 6 -iyun daǵı 200-sanlı, " Oqıtıwshı kadrlardı qayta tayarlaw hám olardıń mamanlıǵın asırıw sistemasın jáne de jetilistiriw tuwrısında”gi 2006 -jıl 16 -fevral daǵı 25-sanlı qararlarınıń qabıl etiliwi usı máselege mámleket siyasatınıń ústin turatuǵın baǵdarı retinde itibar qaratılıp atırģanınan dárek beredi. Oqıw processinde zamanagóy informaciya texnologiyaların qollaw talim metodlarınıń natiyjeliligin asırıwǵa, oqıtıwshılar miynet iskerliginiń ózgeriwine, olardıń pedagogikalıq uqıpların jetilistiriwge, pedagogikalıq sistemalardıń strukturalıq ózgeriwine nátiyjeli tásir etedi. Bul bolsa pedagogikalıq processlerdi informaciyalastırıwdı shólkemlestiriw hám basqarıwda ayriqsha wazıypalardı qoyadı.

Pedagogikalıq talim processlerin zamanagóy informaciya texnologiyaları tiykarında nátiyjeli shólkemlestiriw: aralıqtan oqıw kursların hám elektron ádebiyatlami jaratıwda jámáát oqıtıwshılar, kompyuter programmistleri, tiyisli qánigeler menen birgelikte iskerlik aparıwın ; - oqıtıwshılar ortasında wazıypalardıń bir ırǵaqta tuwrı tàsirleniwi; - talim hám tárbiya procesin jáne de jetilisken shólkemlestiriwdi baģdarlaw hám pedagogikalıq iskerliktiń natiyjeliligin asırıw monıtoringdı shólkemlestiriw múmkinshiligin jaratadı. Jámiyettiń hár bir aǵzası, óziniń kúndelik iskerliginde, uzliksiz túrde túrli informaciya resurslarınan paydalanadı. Turaqlı túrde orınlap baratırǵan informaciyalar kólemi jámiyettegi intellektuallıq potencialdıń osiwine xızmet etedi. Sol sebepli sonday eken, oqıtıwshı da óz kásip hám pedagogikalıq sheberligin zamanagóy informaciya texnologiyaları aǵımı tiykarında asırıp barıwı múmkin. Hár bir oqıtıwshı miynet iskerligi barısında informaciya texnologiyalarınan ónimli paydalanıwı ushın àwele ol informaciya ortalıǵın qáliplestiriwge jay jaratılıwmawı kerek. Hàzirgi dàwir informaciya texnologiyaları óz ortalıǵında informaciya obiektlerin, olardıń óz-ara baylanısın, informaciyalawdı jaratıw. tarqatıw. qayta islew, toplaw texnologiyalari hám quralların, sonıń menen birge, informaciya qaray az waqıtlarınıń shólkemlestirilgen hám huqıqıy quramın sáwlelendiredi. Házirgi kùnde oqıtıwshı tálim-tárbiya processinde oqıwshılardıń imkanıyatları hám talapların inabatqa alıwı zárúr. Oqıtıwshı tárepinen alıp barılıp atırǵan tálim hám tárbiya sisteması shaxsqa jóneltirilgen xarakterde bolıwı, yaǵnıy shaxstıń hár túrlı qásiyetleri hám sapasına itibar etken halda siyasiy gruppalastırılgan bolıwı kerek. Hár qanday tálim hám tárbiya sisteması málim bir social, ilimiy-texnikalıq, ekonomikalıq, materiallıq hám aqır-aqıbetde, siyasiy ortalıqta qáliplesedi hám rawajlanadı. Bul ortalıqlardıń eń ústin turatuǵını sociallıq-ekonomikalıq faktorlar bolıp tabıladı. Ilimiy-texnik rawajlanıw, materiallıq hám siyasiy ortalıq sociallıq-ekonomikalıq ózgeriwlerdi rawajlandırıwı yamasa ásteletiwi múmkin. Tálim sisteması jámiyettiń sociallıq-ekonomikalıq hám materiallıq rawajlanıwınıń tiykarǵı wazıypaların ámelge asırıwǵa xızmet etedi, sebebi ulıwma bilim beriw mektepleri, joqarı tálim mákemeleri insandı ekonomika, mádeniyat, siyasiy tárepten turmısda qızǵın iskerlik kórsetiw ushın tayarlaydı. Sol sebepli de tálim mákemeleri oqıtıwshı tálim-tárbiya procesiniń tayansh buwını retinde zárúrli áhmiyetke iye boladı. Usınıń menen bir qatarda, házirgi kúnde ulıwma tàlim mektepleri hám joqarı tálim mákemeleri oqıtıwshıları ortasında sociallıq-ekonomikalıq ózgerisler hám ilimiy-texnikalıq rawajlanıw óziniń ańlatpasın keshigip tawıp atır. Oqıtıwshı hám oqıwshılardıń pikirlewi hám qabıllaw iskerliginde jańa ideyalar, jańa zamanagóy informaciya texnologiyaların ózlestiriw málim bir waqtın talap etedi. Shaxsqa jóneltirgen oqıtıw, birinshi náwbette tálimniń paradigmasın ózgertedi. Eger tálim sistemasında oqıtıw ústin turatuǵın sanalgan bolsa, házirgi kúnde jámiyettiń informaciyalasıwı dáwirinde ústin turatuǵınlıq oqıwǵa hám úyretiwge jóneltirilgen. Usınıń nátiyjesinde tálimniń oqıtıwshı -sabaqlıq -oqıwshı paradigması oqıwshı -sabaqlıq -oqıtıwshı paradigması menen orın almasıp atır. Oqıtıwshı keleside jańa statusga iye boladı, endi onıń wazıypası oqıwshılarda ǵárezsiz bilim alıw múmkinshiliklerin jaratıw hám dóretiwshilik xızmetlerin shólkemlestiriw, bilimlerdi ǵárezsiz iyelew hám olardı ámeliyatda qollawģa úyretiwden ibarat. Oqıtıwshı bunday maqsetlerde oqıtıwdıń metodları, texnologiyaların sonday tańlawı kerek, ol oqıwshılarǵa tekǵana tayyar bilimlerdi ózlestiriwlerinde, bálki bilimlerdi túrli dereklerden izlew, ǵárezsiz iyelew, ózlerinde jeke noqatınıń qáliplesiwi, onı tiykarlawı hám àwelgi iyelengen bilimlerden jańaların alıwda paydalanıw múmkinshiligin jaratılması kerek. Bunday oqıtıwdı “rawajlandırıwshı” da dep ataw múmkin. Bilimlerdi ózlestiriw pikirlewdi rawajlantıratuǵın zárúrli faktor esaplansada, bilimlerdi hár qanday ózlestiriw yamasa iyelew oqıwshınıń
pikirlewine rawajlantıratuǵın tásir kórsetpeydi. Onıń ushın bilimlerdi
ózlestiriwdiń iskerlik formaların aktivlestiriw kerek. Iyelengen bilimlami ápiwayıǵana qaytarıw oqıwshılardıń ǵárezsiz pikirlewlerin rawajlandırıwda jetkilikli derek bo'lolmaydi. Aktiv biliw, ǵárezsiz pikirlew iskerligi júdá zárúr bolıp tabıladı. Bilimlerdi ǵárezsiz iyelew iskerligi hám alınǵan
bilimlerdi qóllaw procesi jańa bilimlerdiń qáliplesiwine, oqıwshınıń nátiyjeli pikirlew dáregine aylanadı.
Usınıń nátiyjesinde mámleketimizde hám jáhándıń rawajlanǵan mámleketlerinde
bilimlendiriw tarawın reformalaw processinde pedagogikalıq texnologiyalaming
rawajlanıwı. zárúr informaciyalami ǵárezsiz ızlep tabıw, mashqalanı qo'ya
biliw jáne onıń sheshimin sheshiw, alınǵan bilimlerdi sın kózqarastan analiz eta
alıw hám bul bilimler tiykarında jańa máselelerdi tarqatıp alıwda qóllaw
ushın jóneltirilgen. Keleside shaxsqa jóneltirilgen tálimdiń zárúrliligi barlıqǵa ay az waqıt bolıp atır.
Shaxsqa jóneltirilgen oqıtıw - bul oqıwshınıń jas hám jeke
qásiyetlerin, qábileti hám múmkinshiliklerin inabatqa alıwshı, aldıńǵı
pedagogikalıq hám informaciya texnologiyalarınan oqıwshı shaxsın rawajlandırıwda nátiyjeli paydalanıwshı oqıtıw bolıp tabıladı. Sonday etip, shaxsqa jóneltirilgen oqıtıwda oqıtıwdı siyasiy gruppalashtinsh hám individuallastırıw tiykarǵı princip retinde qaraladı.
Zamanagóy informaciya texnologiyaları forma hám mazmunınıń rangbarangligi - oqıwshınıń qızıǵıwshılıqı, múmkinshiligi hám jeke qásiyetlerinen kelip shıǵıp usınılıp atırǵan jaǵdaylardan tańlaw múmkinshiligin
beredi. Bunday múmkinshilik tálim sistemasında da óz hákisin tabıwı zárúr.
0 'qituvchining hár túrlı júzeli oqıtıwdı zamanagóy informaciya texnologiyaları tiykarında shólkemlestiriwi bunday mashqalanıń sheshimi bóle aladı.
0 'quv shınıǵıwların oqıwshılaming kúndelik pánler kompleksi hám
olar boyınsha berilgen kúndelik tapsırmalar kompleksi tiykarında belgileniwi, hár bir ótilgen temanı keyingi sabaqta sorap bahalanatuǵın
etip dúziliwi kóplegen mashqalalami keltirip shıǵaradı. Bunday
halda oqıwshılar qandayda bir pánge ózleriniń tiykarǵı dıqqat qoyıwın
tolıq qarata almaydılar. Bunday notugalliklami saplastırıwda, modulh
oqıtıw eń jaqsı sheshim esaplanıwı múmkin.
Zamanagóy jámiyette tálim sistemasın rawajlandırıwdıń strategiyalıq
baǵdarı - bul insannıń túrli tarawlarda maqsetli ǵárezsiz iskerlik hasa -Sida intellektuallıq hám etikalıq rawajlanıwı bolıp tabıladı. Bunda ush tiykarǵı wazıypaǵa
itibar qaratıladı :
1. Tálim sistemasın reformalaw.
2. Ǵárezsiz iskerlik principin tálim hám tárbiyanıń tiykarǵı principi
retinde tán alıw etiw.
3. Tálim hám tárbiya procesine zamanagóy informaciya texnologiyaların
engiziw.
Zamanagóy insannıń oqıw procesi tek bog'cha, ulıwma bilim beriw
mektepleri, akademikalıq liceyler yamasa kásip-óner kolledjleri, joqarı tálim
mákemeleri menen tawsılmaydı. Insan pútkil omiri dawamında tálim alıwı
zárúr, yaǵnıy tálim úzliksiz bolıwı kerek. Sonday eken, úzliksiz tálim - dáwir
talabı bolıp tabıladı. Zero, bul mashqala zamanagóy informaciya texnologiyalarına bolǵan mútajlikti jáne de qáliplestiriwi shubhasız XXI ásir - informaciyalastırıw ásirinde dane iim salasın informaciyalastırıw,
hár bir tálim shólkeminen:
- 0 'qitish hám oqıw procesiniń;
- tálim shólkemi basqarilishining;
- tálim shólkemi bólindileriniń;
- tálim shólkemi iskerligi ortalıǵınıń informaciyalashtinlishmi talap etedi.
Házirgi tálim mákemelerinde kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw múmkinshiliklerin jetilistiriw, tálim processinde bunday texnologiyalami qóllawdıń eń zárúrli kórsetkishlerinen biri ekenligi
pedagog ilimpazlar tárepinen tán alıw etilip atır. Atap aytqanda, Ol. Sh. Begimqulov tálim mákemelerinde kompyuter informaciya ortalıǵı hám házirgi zaman
talaplarına juwap bere alatuǵın dárejedegi informaciya bazasın jaratıw zárúr ekenligin, gipertekst hám multimedia, oqıtıwda immitatsiya, kommunikatsiya sistemaların rawajlantirislini, zárúr informaciyalami kompyuter texnikası
járdeminde kirgiziw, sistemalastırıw, saqlaw hám paydalanıw ushın usınıs
etiletuǵın maǵlıwmatlar bazasın jaratıwdı usınıs etedi. Sol sebepten,
oqıtıwshı kadrlaming zamanagóy informaciya texnologiyaları múmkinshiliklerinen paydalanıp bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin qáliplestiriw maqsetinde hám de oqıtıwshılar pedagogikalıq uqıpların házirgi zaman talapları tiykarında jetilistiriwge moijallangan aralıqtan bilimlerdi jetilistiriw
stularini shólkemlestiriw ǵayratı menen shıǵadı.
Ol. Sh. Begimqulov zamanagóy informaciya kommunikatsiya texnologiyaları salasında eriwilayotgan tabıslami inabatqa alıp, kompyuter texnologiyasın tómendegi táreplerde tálim mákemeleri pedagogikalıq iskerligi
processlerinde qóllaw nátiyjeli bolıwın aytıp otedi:Kompyuter texnologiyaları (kompyuter sawatlı adamlıǵı ) den paydalanıwda. 0 'qituvchi onıń mazmunına kóre bir qansha wazıypalardı orınlawı múmkin. Aktiv paydalanıw múmkinshiligine iye kompyuter texnologiyaları tómendegi tiykarǵı didaktik funksiyalami atqaradı :
- multimedia texnologiyasın qóllaw ornına oqıwshılarda pánlerge
qızıǵıwshılıqtı rawajlantıradı ;
- bunda tálimdiń interaktivligi sebepli oqıwshılardıń pikirlew
qábiletleri aktivlesedi hám oqıw materialın ózlestiriw natiyjeliligi
asadı ;
- real jaǵdaylarda kórsetiw etiliwi qıyın yoxud quramalı bolǵan
processlami modellestiriw hám kóriw múmkinshiligin beriwi menen zárúrli
áhmiyetke iye;- oqıw materialların ózlestiriliwi tek dárejesine kóre emes,
bálki oqıwshılar erisken logikalıq jaqtan qabıllawlarınıń dárejesine kóre
da nátiyjeli esaplanadı ;
- aralıqtan turıp tálim alıwdı tek ózlestiriwshi oqıwshılar
yamasa internet tálimi ushın tashkil etilmeydi, bálki sebepsiz sabaq qaldırǵan oqıwshılar ushın da shólkemlestiriw múmkinshiligin beredi;
- oqıwshılarǵa ǵárezsiz izertlew jolı menen matenallami izlew, tabıw hám de mashqalalı máselelerge juwap beriw arqalı málim izertlew
jumısların orınlaw ushın múmkinshilik jaratadı ;
- oqıwshılardıń jańa temanı ózlestiriwL mısallar tarqatıp alıwı,
dóretpe, bayan jazıw jumıslarında, oqıw materiallaii menen ǵárezsiz tanısıw,
tańlaw hám informaciya hám de maǵlıwmatlami analiz etiw sıyaqlı máselelerdi tez
orınlaw ushın sharayat jaratadı. Ekenin aytıw kerek tálim mazmunın jetilistiriwdiń bas qásiyetlerinen biri kompyuter menen baylanıs processinde onıń turaqlı shaqırıq etiletuǵın «qo llab-quwatlaytuǵın a\borot»ini kóbeytiw, kompyuter informaciya ortalıǵı hám házirgi zaman talaplarına juwap bere alatuǵın
dárejedegi informaciya bazasınıń jaratılǵanlıǵı.gipertekst hám multimedia,
oqıtıwda immitatsiya, kommunikatsiy a sistemaları qabıl etilgen.
Maǵlıwmatlar bazası degende, informaciyanı kompyuter texnikası
járdeminde kirgiziw. sistemalastırıw, saqlaw hám paydalanıw ushın usınıs
qılıw túsiniledi.
Bir qatar informaciyalami dástúrviv qayta islew ushın ulami tayarlawdıń standart formaları ámeldegi bolıp, olarǵa bibliografiya,Statistikalıq ta 'lumotlar, referatlar kiredi. Maǵlıwmatlar bazası informaciya tarki
biga statistikalıq, tekstli, grafik hám kórinisli informaciyalami sheksiz kóp miq
dorda hám, álbette, belgilengen sırtqı kórinisler degi ko'rinislilarini qabıl etedi.
Bilimler bazası bolsa, jabıq sistemada, usı tema bo 'yicha qo 'shim
cha informaciyalarǵa mútajlik sezmagan halda jáne onıń hár bir elementi
logika tárepten baylanısqan basqa elementlerge chiqa alıwı boyıshı
strukturalı informaciyalastırılgan sistemaǵa iye boladı. Bunda bul bilimla
bazasına kiritilmegen, yaǵnıy odan sırtqı elementlerge shaqırıq etińi
shiga múmkinshilik bolmaydı. Bilimler bazasınıń baslanǵısh bibliografik o'x
shashliklan retinde túrli ens iklopediyalar, sózlikler xızmet etedi.0 'quvchilar bilimi sapaların test sorawları járdeminde anıqlaw vs
psixofiziologikalıq rawajlanıp atırǵanlıǵın kesellikti anıqlaw qılıw maqsetinde kompyute
sistemasına kirip sisteması qosımsha kiritilgen bolıp, bul sistema járdemidi
elektron tarmaq arqalı bilimlerdi bahalaw jáne bul másele boyınsha yetar
licha nátiyjelami anıqlaw múmkin.
Bunday programmalıq qurallardan, tálim degi jaǵday jáne onıń maqsetig;
kóre, geyde oqıwshılaming mútajliklerin tereńrek ańǵarıw zárúriyat
kózqarasınan. olardıń málim pán salasında bilimlerin analiz qilisl
boyınsha basqa bir jaǵdaylarda bolsa, oqıtıwdıń psixologiyalıq principlerın
esapqa alıw maqsetinde keń paydalanıladı.
Kompyuter járdeminde túrli ilimiy informaciyalar, oqıw materialiari bo'
yicha informaciyalami usınıs etiwdiń bay múmkinshilikleri, atap aytqanda olarg,
integrativ kurslami kirgiziw.pánniń tariyxı hám metodologiyasi menen dane
nishish, túrli pánler boyınsha olardıń zamanagóy dárejesine tiyisli bilimlai
mádeniyat jáne social ongga daqılı bar bilimlerdi kirgiziw, tálim mazmu
nini sezilerli ózgertiw hám keskin bayıtıwǵa járdem beredi, onı aktiv
lashtirish hám rawajlandırıwda zárúrli faktor boiadi.Kompyuter quralları járdeminde ǵárezsiz tálimdi shólkemlestiriw nuq
tai názerinen analiz etetuǵın bolsaq, kópshilik onıń interaktivligin
tikkeley baylanıs járdeminde oqıwshı oqıw rejesinde kórsetilgen, istal
gan pán salasında arnawlı oqıw programmaları járdeminde bilim alıw imko
niyetine iye ekenligi málim boiadi. Kompyuter quralı, oqıwshı yamasa
xud oqıtıwshı shaqırıwlarına «javob beredi», olar menen biymálel «mulo
qotga kirisiwadi», bular kompyuter taiimi metodikasınıń tiykarǵı xusu
siyatlaridan biri sanaiadi.
Ásirese kompyuter texnologiyasınıń maium temanı oqıtisl
boyınsha yamasa bólek didalciik máselelerdi sheshiwde paydalanıw kab
jaǵdaylar («kirib baratuǵın» texnologiya atı menen ataqlı ), sonıń menen birge Oqıtıwda málim texnologiyanıń tiykarǵı, anıqlawshı hám eń zárúrli
xarakteristikalovchisi retinde kompyutemi qoilanish jaǵdayında kompyuter hám basqa texnologiyalar arasındaǵı munasábetler máselesi júdá aktual sanaiadi.
Kompyuterli oqıtıw metodikasınıń basqa bir zárúrli ózgesheligi, ol
0 'qitish procesiniń barlıq basqıshlarında, atap aytqanda, jańa o 'quv materialın túsindiriwde, qaytarıwda, ulıwmalastırıwda, oqıwshılardıń
málim pán boyınsha erisken bilim, ilmiy tájriybe hám kónlikpelerin tekseriwde kórinetuǵın boladı. Bunday processda oqıtıwshı kompyuleming
oqıwshı ushın túrli wazıypalardı, atap aytqanda oqıtıwshılıq, jumısshı qural, ta'­
lim obiekti, óz-ara baylanıs sıyaqlı funksiyalami orınlawın biliwi kerek.
Bunda oqıtıwshıniug wazıypası sabaq processinde oqıwshılardı kompyuterden tuwrı paydalanıwların baqlawdan ibarat :Kompyuter hám internet járdeminde keń auditoriya menen bcg'lanish hám
onıń nalijasi retinde óz-ara baylanıslashuvchi jámáát ortalıǵı yaiatiladi.
Kompyuter texnologiyaları tiykarında oqıtıwshı óziniń kásiplik sheberligin asırıw ushın ǵárezsiz iskerliginde tómendegi wazıypalardı orınlawı kerek:
1. Oqıw procesin bir pútkil gruppa hám bir pútkil pán (oqıw procesiniń grafigi, sırtqı kesellikti anıqlaw, ámeldegi, aralıq hám juwmaqlawshı qadaǵalaw hám basqalar ) retinde shólkemlestiriw.
2. Oqıw processinde guiuhni aktivlestiriw hám muwapıqlastırıw, jumıs
jayların bólistiriw. kórsetpeler, gruppa ishinde basqarıw hám basqalar.
3. Oqıwshılardı individual baqlaw, individual járdem kórsetiw,
hár bir oqıwshı menen individual baylanıs aparıw. Kompyuter járdeminde esitiw hám kóriw múmkinshilikleri, individual oqıtıwdıń eń nátiyjeli forması anga eriwiladi.
4. Informaciya muhiiini qurawshıları (jeke kompyuter, oqıw hám
kórsetiw apparatlarınıń hár túrlı túrleri, programmalıq qurallar hám sistemalar,
o quv-metodikalıq kórsetpe, qoilanmalar hám basqalar ) málim oqıw
stuldıń mazmunı menen anıqlanǵan baylanıslılıq tiykarında tayarlanadı.Tálimdi jedellashtirishda informaciya texnologiyalarınan paydalanıw
oqıw procesiniń natiyjeliligin asıradı, bunda :
- oqıtıwshılar, ilimiy xızmetkerler jáhándıń salmaqlı ilimiy, metodikalıq
ádebiyatlarınan paydalanıw múmkinshiligine iye boiadilar;
- uzaq aymaqlarda jaylasqan jetekshi taiim mákemeleriniń ilimiy laboratoriyalan menen tanıwadılar ;
- túrli temalarda videokonferensiyalar shólkemlestiriw hám ámelge
asırıwǵa eriwiladi;
- oqıtıwshılaming óz-ara seminar hám treninglari ótkeriledi;
- aralıqtan taiim, informaciyalar almasınıw hám soǵan uqsas júdá
kóp múmkinshiliklerge iye boiadilar.
Zamanagóy informaciya texnologiyaların taiim mákemeleri sistemasına
qollanıw etiw oqıw processinde zamanagóy oqıtıw metodların qoilashga
hám de oqıtıwshı pedagogikalıq sheberligin kórsetiwge keń
múmkinshiligi ar ashadı.Oqıwshılar bilimin bahalawdıń kompyuter sisteması hám ózlestiriw
monıtoringini shólkemlestiriw ushın, awalo, zamanagóy taiim sistemasında
oqıtıwdıń sapasın kesellikti anıqlaw etiwge, yaǵnıy onıń jaǵdayın anıqlamay turıp,
odaǵı processlami nátiyjeli basqarıwǵa, taiimda maium bir maqsetke erisiwdiń ılajı joq ekenligi hesh kimde shubha tuwdırmaydi. Oqıwshılaming juwmaqlawshı bilim hám ilmiy tájriybelerin taiim processinde túrli kriteryalar hám jantasıwlarǵa súyene otirip anıqlaw, bul processlerge zamanagóy
informaciya texnologiyaların qóllaw, olardıń qoyılǵan didaktik talaplarǵa
rasında sáykesligin baqlaw múmkin.
Bunda pedagogikalıq kesellikti anıqlaw, oqıwshılardıń bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin qáliplestiriw dárejesin anıqlawdı, qadaǵalaw qihshni, bahalawdı,
jıynaw hám statistikalıq maǵlıwmatlaming analizi hám de kelesinde bul process
rawajlanıwın boljawdı óz ishine aladı. Metodikalıq ádebiyatlarda oqıwshılar ózlestiriwleriniń kesellikti anıqlawı, olar tárepinen erisilgen tabıslardıń dárejesi retinde atap kórsetiw ekenligine e'tibomi qaratsak, ol jaǵdayda
pedagogikalıq kesellikti anıqlawdıń maqseti, taiim procesi barıwınıń analizi jáne onı
bahalawdı waqıtında anıqlanıwınan ibarat boladı
Maiumki, tálim procesin bunday bahalaw, tek oqıwshınıń
ózlestiriw dárejesin belgilew menen shegaralanıp qalmay, oqıw procesin xoshametlewde zárúrli pedagogikalıq qural hám unamlı motiv uyg'o-Tıs menen oqıwshı shaxsına kúshli tásir etedi. Sol xilda oqıwshın obiektiv bahalaw tiykarında ol jaǵdayda adekvat túrde óz-ózin bahalaw múmkinshiligi tuwıladı hám óz tabıslarına sın kózqarastan munasábettiń qáliplesiwi belgilengenler etiledi. Sol kózqarastan oqıwshı bilim, kónlikpe hám
ilmiy tájriybelerin bahalaw, ásirese, bilimlerin baqlawdıń kompyuterlashtinlgan sisteması, zamanagóy informacion-pedagogik sisteması arida, olarda
bilimdi baqlawdı kesellikti anıqlawiy áhmiyeti hám shınlıǵın nátiyjeli
orınlaw maqsetinde tinmay izertlewler hám jetilistiriw jumısların alıp
barıw talap etiledi. Usı máseleniń sheshimi oqıtıwdıń maqsetke
muwapıq hám shın bolıwında, ılajı bolǵanınsha anıq hám tiykarlanǵan usıl
retinde belgilengen.