Kompyuter lingvistikasi terminlari lug'ati (glossariy) Аbzats

KOMPYUTER LINGVISTIKASI TERMINLARI LUG'ATI (GLOSSARIY)
Аbzats (nem. abzatz < absetzen – surmoq, nari surmoq). 1. ayn. Xat boshi. 2. Matnning bir xat boshidan keyingi xat boshigacha bo‘lgan qismi: ikki abzatsni tashlab o‘qimoq.
Аbstrakt ot (lot. abstractus – uzoqlashgan, mavhum) – mavhum ot.
Аvtomatik tarjima– аvvaldan tuzilgan algoritm bo‘yicha elektron-hisoblash mashinasi (EHM) yordamida biror tilga oid matnni boshqa tilga tarjima qilish.
Аdstrat (nem. аdstrat) – bir hududda turli tillarning uzoq davr birga amal qilishi natijasida yuzaga kelgan ikki tillilik turi.
Aksiomatik nazariya – ilmiy nazariya qurilishi, bu nazariya asosida shunday boshlang'ich postulat va aksiomalar qo'yiladiki, qolgan barcha qoidalar (teoremalar) undan kelib chiqadi. U miloddan avvalgi VII - VI asrlarda shakllangan, asoschisi matematik olim Pifagordir.
Algoritm (bu so'zning etimologiyasi buyuk alloma Al-Xorazmiy nomi bilan bog'liq; lotincha «ibtido» ma'nosini anglatuvchi «algoritmus» termini ham mavjud) – ma'lum bir tipga oid masalalarni yechishda ishlatiladigan jarayonlar tizimining muayyan tartibda bajarilishi haqidagi aniq qoida yoki qoidalar tizimi.
Algoritmik tillar - programmalashtirishga asoslangan, tabiiy tildagidek aniq interpretatorga - insonga yoki avtomatik qurilmaga yo'nalgan sun'iy tillar. Algoritmik tillar imperativ xarakterga ega bo'ladi, ya'ni asosan buyruqlar tizimiga tayanadi (begin - boshla, end - tugalla kabi).
Analiz – tabiiy til xususiyatlarini tushunish uchun kompyuterda amalga oshiriladigan morfologik, sintaktik va semantik tahlil. Morfologik analiz morfemalarga ajratish hamda grammatik ma'lumotlar tahlilini o'z ichiga oladi.
Аkkumulyаtsiyа – biror tilda faol ishlatiladigan so‘z, ibora va sh.k. ta'sirida shunday til birliklarining boshqa tilda ham faol ishlatila boshlashi.
Аmaliy tilshunoslik. Tilshunoslikning lingvistik masalalarni (mas., mashina tarjimasini) hal etishni hisobga olgan holda amaliy yo‘l bilan o‘rganuvchi sohalari (eksperimental fonetika, leksikografiya, lingvostatistika kabi).
Аsos ma'no. 1. Biror ma'noning yuzaga kelishida asos bo‘lib xizmat qiladigan ma'no. Mac., o‘yin so‘zining «ko‘ngil ochish, dam olish maqsadidagi erkin (ermak) harakat» ma'nosi o‘yinga tushmoq, futbol o‘yini birikmalaridagi ma'nosining kelib chiqishiga asos bo‘lgan ma'nodir.
2. Yasama so‘z asosiga (so‘z yasalish asosiga) oid ma'no. Mac., terim so‘zining ter, terimchi so‘zining terim qismiga oid ma'no.