Kompressor va nasos uskunalari mashinisti guruhiga Chizmachilik mavzusida ma’ruzalar matni Kirish. Chizmachilik fanining qisqacha tarixi

1-ma’ruza. Chizmalardagi shartli belgilar. Masshtab va uning ahamiyati.

0 ‘zDSt 2.301:2003 ko‘rsatmasiga binoan hamma chizmalar ma’lum

formatdagi qog'ozga chiziladi. Standart asosiy beshta - A4, АЗ, A2. A l va AO (1- chizma) formatlarni tasdiqlagan. Barcha formatlar uchun o ‘lcham birligi sifatida o ‘lchamlari 210x297 mm bo‘Igan A4 format qabul qilingan. Qolgan formatlar A4 ning bir tomonini ikkiga, ikkala tomonini ham ikkiga va hokazo ko‘paytirishdan hosil qilinadi.

1-chizma.

Chizma formati ramkasi va asosiy yozuvi. 0 ‘zDSt 2.104:2003 ko‘rsatmasiga muvofiq mashinasozlik ishlab chiqarish chizmalarida asosiy yozuvlar chizma qog‘oz ramkasining pastki o ‘ng tomoni burchagida joylashtiriladi. Asosiy yozuvga chizmada tasvirlangan jismning nomi, kim tomonidan chizilgan, qachon chizilgan, kim tomonidan tekshirilgan va qabul qilinadi, chizilgan jismning materiali, mashtabi kabilar yoziladi.

Chizmani albom yoki kitob qilib tikish maqsadida uning ramkasi chizma qog‘ozining chap tomonidan 20 mm, qolgan uchala tomonidan 5 mm dan joy qoldiriladi (1-chizma). 2-a chizmada o ‘quv chizmasining asosiy yozuvining shakli va oMchamlari ko'rsatilgan. 2-b chizmada asosiy yozuvining grafalarini yozib to’ldirish berilgan.

2-chizma.

0 ‘zDSt 2.302:2003 ga binoan chizma hujjatlarining barcha turlari uchun uch xil masshtablar mavjud:

Kichraytirish masshtablari - 1:2, 1:2,5, 1:4, 1:5, 1:10, 1:15, 1:20, 1:25, 1:40,
1:50, 1:75, 1:100, 1:200, 1:400, 1:500, 1:800, 1:1000;
Haqiqiy kattalik (natural) masshtabi - 1:1;
Kattalashtirish masshtabi- 2 : 1 , 2,5:1, 4:1, 5:1, 10:1, 20:1, 40:1, 50:1, 100:1.
Buyum tasvirining chizmada asliga nisbatan qancha kattalashtirilib yoki
kichiklashtirilib yoxud o ‘zining haqiqiy (natural) kattaligida chizilganligini ko'rsatuvchi son masshtab deyiladi.
Tasvirlaming masshtablari va ularning belgilanishi standart tomonidan
belgilangan. Masshtab so‘zi to'liq yozilmasdan, uning o ‘rniga bosh harfi M yoziladi, masalan, M l:2 yoki M l:l yoki M2:l kabi.
Asosiy yozuvning masshtab yoziladigan katagiga M harfi qo‘yilmaydi va u joyga 1:2 yoki 1:1 yoki 2:1 ko‘rinishda yoziladi.
Tasvir qanday masshtabda chizilmasin, chizmaga detaining haqiqy kattalikdagi (natural) o‘chamlari qo‘yiladi (1- chizma).

Masshtabda yozilgan sonlarga qarab detal qanday kattalikda chizilganligi bilinadi. Detal ikki marta kichik chizilgan bo‘!sa 1:2 (birga-ikki) deb belgilanadi. Detal haqiqiy kattaligida chizilgan bo’lsa1:1 (birga-bir) deb yoziladi. Detal ikki marta kattalashtirib chizilgan bo'lsa, 2:1 (Ikkiga-bir) deb qayd qilinadi. Shinday qilib masshtabda kichik son birinchi bo'lib yozilsa (1:2), kichraytirish masshtabi, katta son birinchi bo‘lib yozilsa (2:1) kattalashtirish masshtabi, 1:1 ko'rinishda belgilansa haqiqiy kattalikdagi (natural) masshtab deyiladi.

Tayanch so ‘z: format, chizma qog'ozi, asosiyyozuv o'rni, mashslab, natural mashstab.