Kompleks birikmalar kimyosi

     I                                         I       
  -Ni
2
+    
   
+      : NH
3 
   
→    -Ni : NH
3 
          
 
     I                                         I 
 
Uglerod  atomi  orqali  koordinatsiyalanuvchi  ligandlarga  ko‘pincha  radikallar 
sifatida  qaraladi  (masalan, .SN
3
).  Ularning  metall  atomi  bilan  birikishiga  esa, 
elektronlarning juftlashishi natijasida xosil bo‘ladigan kovalent bog‘ singari qaraladi. Bu 
yo‘nalish metallorganik birikmalar kimyosida muhim axamiyat kasb etadi. 
Koordinatsion  son  (KS)  deb  ayni  birikmadagi  markaziy  zarraga 
koordinatsiyalangan  atomlar  (yoki  guruxlar)  soniga  aytiladi.  Agar  yadro-ligand  bog‘ 
ikkimarkazli bo‘lsa, koordinatsion son markaziy  atom  xosil  qilgan bog‘lar soniga,  ya’ni 
markaziy atom bilan bevosita qo‘shni bo‘lgan ligandlar soniga teng. 
Ayni  birikmada  ligandning  markaziy  zarra  bilan  xosil  qilgan  bog‘lar  soni  shu 
ligandning dentatligi (koordinatsion sig‘imi) deb ataladi. 
Agar yadro-ligand bog‘lar ko‘p markazli bo‘lsa, masalan  Fe(C
5
H
5
)
2
 kompleksida u xolda 
liganddagi  donor  atomlarni  ko‘rsatish,  kompleksdagi  yadro  koordinatsion  sonini  va 
dentatlikni  aniqlash  birmuncha  qiyin  bo‘ladi.Ba’zi  xollarda,  masalan,  alkenli 
komplekslarda  liganddagi  to‘yinmagan  bog‘larni  donor  atomlarga  ekvivalent  deb  talqin 
qilish  mumkin.  Shu  yo‘l  bilan  shartli  ravishda  dentatlik  va  koordinatsion  son  kabi 
tushunchalar saqlanib qolinadi. 
Monodentat  ligandlarda  donor  atom  sifatda  faqat  bitta  atom  amal  qiladi  va  ular 
bitta  koordinatsion  o‘rinni  egallaydi  (F
-
,  Cl
-
,  Br
-
,  J
-
,  SCN
-
,  CN
-
,  CO,  H
2
O,  NH
3
  va 
boshqalar bularga misol bo‘ladi).Polidentat ligandlarga misol sifatida oksalat ion -        
-
OO
С-СOO
-
,  etilendiamin  H
2
N-CH
2
-CH
2
-  NH
2
,  etilendiamin  tetraatsetat  kislotasi  anioni 
(EDTA)