Kompleks birikmalar kimyosi

 
 
Foydalanilgan asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati 
 
Asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar 

---

 
28 
1. 
Парпиeв Н.А., Юсупов В.Г., Тошeв М.Т. Координацион бирикмалар 
кимёси. Тошкeнт: “Унивeрситeт”, 1996. 298 б. 
2. 
Парпиeв  Н.А.,  Рахимов  Х.Р.,  Муфтахов  А.Г.  Анорганик  кимё 
назарий асослари, Тошкeнт: ″Ўзбeкистон″, 2000 й. 
3. 
Кукушкин  Ю.Н.  Химия  координационных  соeдинeний.  М:  Высшая 
школа, 1985. 455с. 
4. 
Костромина  Н.А.,  Кумок  В.Н.,  Скорик  Н.А.  Химия 
координационных соeдинeний. М.: Высшая школа. 1990. 432 с. 
5. 
E.Ю.Янсон.  Комплeксныe  соeдинeния.  М.:  Высшая  школа,  1968. 
200с. 
Qo‘shimcha adabiyotlar 
1. 
Бабко А. К. Физико-химичeский анализ комплeксных 
соeдинeний в растворах. Киeв, изд. АН, УзССР. 1955. 
2. 
Мeтодичeскоe 
указаниe 
- 
"Химия 
координационных 
соeдинeний", Ташкeнт, ТашГУ, 1987. 
3. 
Задачник  по  физико-химичeским  мeтодам  анализа.  Изд. 
"Химия", 1972. 
4. 
Новаковский М.С. Лабораторныe работы по химии комплeксных 
соeдинeний. Харков, изд. ХГУ, 1964. 
5.   
www.chemport.ru
. 
6. 
 
www.subscribe.ru
.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
29 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KOMPLEKS BIRIKMALAR    KIMYOSI FANIDAN MA’RUZA 
MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
 
1. Mavzu. Kompleks birikmalar    kimyosining asosiy tushunchalari  2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Koordinatsion birikmalar kimyosi  asosiy ob’ektlari.  
2. Asosiy tushushunchalar.  
3. Kompleks birikmalardagi kimyoviy bog‘lanish xususiyatlari.  
Mashg‘ulotning maqsadi:  Koordinatsion birikmalar kimyosi fanining vujudga kelishi, erishgan 
natijalari, predmeti, vazifalari, boshqa fanlar bilan bog‘liqligi, ahamiyati, O‘zbekistonda 
Koordinatsion birikmalar kimyosining rivojlanishi haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Koordinatsion birikmalar kimyosi  asosiy 
ob’ektlari haqida ma’lumot berish; 
• Kompleks birikmalarning asosiy 
tushushunchalari haqida tushunchalar berish; 
• Kompleks birikmalardagi kimyoviy 
bog‘lanish xususiyatlari haqida ma’lumot 
berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Koordinatsion birikmalar kimyosi  asosiy 
ob’ektlari haqida bilimlari ortadi; 
• Kompleks birikmalarning asosiy 
tushushunchalari haqida tushunchalarga ega 
bo‘ladi; 
• Kompleks birikmalardagi kimyoviy 
bog‘lanish xususiyatlari haqida ma’lumotlarga 
ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
1.1. “Kompleks birikmalar    kimyosining asosiy tushunchalari”  mavzusidagi ma’ruza 
mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
 

---

 
30 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadvallardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Qanday birikmalar koordinatsion 
birik-malar deb ataladi? 
2.Kompleks birikmaning koordinatsion 
birikmadan farqi nitmada? 
3.Qaysi elementlar markaziy ion rolini 
bajaradi? 
4.Ligandlaga misollar keltiring. 
5.Markaziy ionning koordinatsion soni 
qanday aniqlanadi? 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
31 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
2. Mavzu. Kompleks birikmalar nomenklaturasi     2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Vernerning ratsional nomenklaturasi. 
2. YuPAK nomenklaturasi bo‘yicha kompleks birikmalarni nomlash. 
3. Ko‘p yadroli komplekslarning nomlanishi. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Vernerning ratsional nomenklaturasi  vujudga kelishi, erishgan 
natijalari, vazifalari, ahamiyati haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
•Vernerning ratsional nomenklaturasi haqida 
ma’lumot berish; 
•YuPAK nomenklaturasi bo‘yicha kompleks 
birikmalarni nomlash haqida tushunchalar 
berish; 
•Ko‘p yadroli komplekslarning nomlanishi 
haqida ma’lumot berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
•Vernerning ratsional nomenklaturasi haqida 
bilimlari ortadi; 
•YuPAK nomenklaturasi bo‘yicha kompleks 
birikmalarni nomlash haqida tushunchalarga 
ega bo‘ladi; 
•Ko‘p yadroli komplekslarning nomlanishi 
haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
2.1. “Kompleks birikmalar nomenklaturasi     ” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining 
texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 

---

 
32 
(15 minut) 
 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Kompekslarni nomlashda qaysi 
nomenklaturalardan foydalaniladi? 
2.Kompleks birikmalarni nmlashning 
dastlabki sistemasini qaysi olim 
yaratgan? 
3.Koordinatsion birikmalarni 
nomlashni Verner sistemasi qoidalarini 
sharhlang. 
4.YuPAK nomenklaturasi bo‘yicha 
ligandlar qanday nomlanadi? 
5.Kompleks zarradagi ligandlar soni 
qanday ko‘rsatiladi? 
 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
3. Mavzu. Kompleks birikmalarni olinishi     2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Komplekslarning muvozanatli sintez qilish usuli. 
2. Genealogik sintez usuli 
Mashg‘ulotning maqsadi: Komplekslarning muvozanatli sintez qilish usuli va genealogik sintez 
usuli haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 

---

 
33 
• Komplekslarning muvozanatli sintez qilish 
usuli haqida ma’lumot berish; 
• Genealogik sintez usuli haqida tushunchalar 
berish; 
• Komplekslarning muvozanatli sintez qilish 
usuli haqida bilimlari ortadi; 
• Genealogik sintez usuli haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
3.1. “Kompleks birikmalarni olinishi” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining texnologik 
kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Koordinatsion birikmalarni olish 
usullari qangday sinflanadi? 
2.Muvozanatli sintezning mohiyatini 
tushuntiring. 
3.Muvozpnatli sintezni olib borishning 
shartlari. 
4.Genealogik sintezning mohiyati 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 

---

 
34 
nimada? 
5.Akvokomplekslar qanday olinadi? 
 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
4. Mavzu. Kompleks birikma hosil qiluvchilar va ligandlar    2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Markaziy ion elektron tuzilishidagi xususiyatlar. 
2. Ligandlarning elektron tuzilishi 
3 Kompleks birikma hosil qilishda qatnashadiga orbitallar 
Mashg‘ulotning maqsadi: Markaziy ion elektron tuzilishidagi xususiyatlar, ligandlarning 
elektron tuzilishi va kompleks birikma hosil qilishda qatnashadigan orbitallar haqida tasavvular 
hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Markaziy ion elektron tuzilishidagi 
xususiyatlar haqida ma’lumot berish; 
• Ligandlarning elektron tuzilishi haqida 
tushunchalar berish; 
Kompleks birikma hosil qilishda qatnashadiga 
orbitallarhaqida tushunchalar berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Markaziy ion elektron tuzilishidagi 
xususiyatlar haqida bilimlari ortadi; 
• Ligandlarning elektron tuzilishi haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
Kompleks birikma hosil qilishda qatnashadiga 
orbitallar haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
4.1. “Kompleks birikma hosil qiluvchilar va ligandlar    ” mavzusidagi ma’ruza 
mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  

---

 
35 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Kompleks hosil qiluvchi zarra 
qanday elektron tuzilishga ega bo‘lishi 
kerak? 
2. Kompleks birikma hosil qilishda 
markaziy ionning qaysi orbitallari 
ishtirok etadi? 
3. Markaziy zarra koordinatsion soni 
va elektron tuzilishi orasida qanday 
bog‘liqlik mavjud? 
4. Qanday ionlar va molekulalar ligand 
vazifasini bajara oladi? 
5. Donor-akseptor mexanizmi bo‘yicha 
kimyoviy bog‘lanish mohiyati nimada? 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
5. Mavzu. Kompleks birikmalar sinflari     2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Molekulyar monodentatli koordinatsion birik-malar. 
2. Ion ligandli koordinatsion birikmalar. 
3. Siklik koordinatsion birikmalar. 
4. Sendvich koordinatsion birikmalar. 
Mashg‘ulotning maqsadi:Molekulyar monodentatli koordinatsion birik-malar, ion ligandli 
koordinatsion birikmalar, siklik koordinatsion birikmalar, sendvich koordinatsion birikmalar 
haqida tasavvular hosil qilish. 

---

 
36 
Pedagogik vazifalar: 
•Molekulyar monodentatli koordinatsion birik-
malar haqida ma’lumot berish; 
• Ion ligandli koordinatsion birikmalar haqida 
tushunchalar berish; 
• Siklik koordinatsion birikmalar va sendvich 
koordinatsion birikmalar haqida ma’lumot 
berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
•Molekulyar monodentatli koordinatsion birik-
malar haqida bilimlari ortadi; 
• Ion ligandli koordinatsion birikmalar haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Siklik koordinatsion birikmalar va sendvich 
koordinatsion birikmalar haqida 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
5.1. “Kompleks birikmalar sinflari” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining texnologik 
kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Koordinatsion birikmalar qanday 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 

---

 
37 
sinflanadi? 
2. Qanday birikmalarni xelat 
koordinatsion birikmalar deb ataladi? 
3.Ichki koordinatsion birikmalarga 
misollar keltiring? 
4. EDTA bilan Fe3
+ ioni kompleks 
birikmasida nechta xelat halqa 
mavjud? 
5. Gemoglobin va xlorofill tarkibi va 
tuzilishi haqida nimalarni bilasiz? 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
6. Mavzu. Kompleks birikmalarda  izomeriya  hodisasi 2 soat   
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1.Kordinatsion birikmalarda tuzilish izomeriyasi 
2.Komplekslarda stereoizomeriya hodisasi 
Mashg‘ulotning maqsadi: Kordinatsion birikmalarda tuzilish izomeriyasi va komplekslarda 
stereoizomeriya hodisasi haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Kordinatsion birikmalarda tuzilish 
izomeriyasi haqida ma’lumot berish; 
• Komplekslarda stereoizomeriya hodisasi 
haqida tushunchalar berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kordinatsion birikmalarda tuzilish 
izomeriyasi  haqida bilimlari ortadi; 
• Komplekslarda stereoizomeriya hodisasi 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
6.1. “Kompleks birikmalarda  izomeriya  hodisasi” mavzusidagi ma’ruza 
mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
 

---

 
38 
ma’lumot tayyorlash. 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Koordinatsion birikmalarda 
uchraydigan izomeriya necha guruhga 
ajratiladi? 
2. Qanday izomeriyalarni tuzilish 
izomeriyasi deyish mumkin? 
3. Stereoizomeriya necha xil 
ko‘rinishda bo‘ladi? 
4. Koordinatsion izomeriya nima? 
5. Ionlanish izomeriyasini misollar 
bilan tushuntiring? 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
7. Mavzu. Kompleks birikmalar kimyosining muhim qoidalari 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Peyrone va Ioronsen qoidalari. 
2. Chugaevning xalqa qoidasi. 
3. Kurnakov qoidasining geometrik izomerlarni bir-biridan ajratishdagi 
ahamiyati. 
4. Chernyaevning trans- ta’sir qoidasi. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Peyrone va Ioronsen qoidalari, Chugaevning xalqa qoidasi, Kurnakov 
qoidasining geometrik izomerlarni bir-biridan ajratishdagi ahamiyati va Chernyaevning trans- 

---

 
39 
ta’sir qoidasi haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Peyrone va Ioronsen qoidalari haqida 
ma’lumot berish; 
• Chugaevning xalqa qoidasi haqida 
tushunchalar berish; 
• Kurnakov qoidasining geometrik izomerlarni 
bir-biridan ajratishdagi ahamiyati va 
Chernyaevning trans- ta’sir qoidasi haqida 
ma’lumot berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Peyrone va Ioronsen qoidalari haqida 
bilimlari ortadi; 
• Chugaevning xalqa qoidasi haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Kurnakov qoidasining geometrik izomerlarni 
bir-biridan ajratishdagi ahamiyati va 
Chernyaevning trans- ta’sir qoidasi haqida 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
7.1. “Kompleks birikmalar kimyosining muhim qoidalari” mavzusidagi ma’ruza 
mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 

---

 
40 
savollar beriladi: 
1. Koordinatsion birikmalar kimyosini 
muxim qoidalari qaysilar? 
2. Peyroni qoidasining ta’rifi va 
mazmuni? 
3. Iorgensen qoidasini tushuntiring? 
4. Chugaevning xalqa qoidasi haqida 
nimalarni bilasiz? 
5. Kurnakov qoidasining moxiyatini 
sharhlang? 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
8. Mavzu. Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish tabiati. 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Kossel va Magnusning elektrostatik nazariyasi; 
2. Kovalent bog‘lanish nazariyasi; 
3. Valent bog‘lanishlar nazariyasi. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Kossel va Magnusning elektrostatik nazariyasi, kovalent bog‘lanish 
nazariyasi va valent bog‘lanishlar nazariyasi haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Kossel va Magnusning elektrostatik 
nazariyasi haqida ma’lumot berish; 
• Kovalent bog‘lanish nazariyasi haqida 
tushunchalar berish; 
• Valent bog‘lanishlar nazariyasi haqida 
ma’lumot berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kossel va Magnusning elektrostatik 
nazariyasi haqida bilimlari ortadi; 
• Kovalent bog‘lanish nazariyasi haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Valent bog‘lanishlar nazariyasi haqida 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
8.1. “Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish tabiati” mavzusidagi ma’ruza 
mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
 

---

 
41 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Kossel va Magnusning elektrostatik 
nazariyasini tushuntirib bering. 
2.Kovalent bog‘lanish nazariyasi 
qachon vujudga kelgan? 
3.Valent bog‘lanishlar nazariyasini 
sharhlang. 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
9. Mavzu. Valent bog‘lanishlar nazariyasi 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1.Koordinatsion birikmalarda asosiy va qo‘shimcha valentlik 
muammosi 
2. Kossel va Magnusning elektrostatik nazariyasini moxiyati 
3. Niqoblanish koeffitsienti 

---

 
42 
Mashg‘ulotning maqsadi: Koordinatsion birikmalarda asosiy va qo‘shimcha valentlik 
muammosi, Niqoblanish koeffitsienti haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Koordinatsion birikmalarda asosiy va 
qo‘shimcha valentlik muammosi haqida 
ma’lumot berish; 
• Kossel va Magnusning elektrostatik 
nazariyasini moxiyati haqida tushunchalar 
berish; 
• Niqoblanish koeffitsienti haqida ma’lumot 
berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Koordinatsion birikmalarda asosiy va 
qo‘shimcha valentlik muammosi 
 haqida bilimlari ortadi; 
• Kossel va Magnusning elektrostatik 
nazariyasini moxiyati haqida tushunchalarga 
ega bo‘ladi; 
• Niqoblanish koeffitsienti haqida 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
9.1. “Valent bog‘lanishlar nazariyasi” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining texnologik 
kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 

---

 
43 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Koordinatsion birikmalarda asosiy va 
qo‘shimcha valentlik muammosi 
qanday tushunasiz? 
2. Kossel va Magnusning elektrostatik 
nazariyasini moxiyatini tushuntiring? 
3. Niqoblanish koeffitsienti nimada? 
4. Kossel Magnus tenglamini yozing 
va izohlang? 
5. Elektrostatik nazariyasining 
kamchiliklari haqida nimalarni bilasiz? 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
10. Mavzu. Kristall maydon nazariyasi 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Kristall maydon nazariyasi. 
2. Koordinatsion birikmalar uchun malekulyar orbitallr nazariyasi. 
 
Mashg‘ulotning maqsadi: Kristall maydon nazariyasi, koordinatsion birikmalar uchun 
malekulyar orbitallr nazariyasi haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Kristall maydon nazariyasi haqida ma’lumot 
berish; 
• Koordinatsion birikmalar uchun malekulyar 
orbitallr nazariyasi haqida tushunchalar berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kristall maydon nazariyasi 
 haqida bilimlari ortadi; 
• Koordinatsion birikmalar uchun malekulyar 
orbitallr nazariyasi haqida tushunchalarga ega 
bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
10.1. “Kristall maydon nazariyasi” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining texnologik 
kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
 

---

 
44 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Kristall maydon nazariyasini 
tushuntiring 
2. Koordinatsion birikmalar uchun 
malekulyar orbitallr nazariyasining 
mohiyati 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
11. Mavzu. Molekulyar orbitallar nazariyasi 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Molekulyar orbitallar nazariyasining variantlari. 
2. Molekulyar orbitallar usuliga asoslanib koordinatsion birikmaning 
energetik diagrammasinn tuzish. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Mole
kulyar orbitallar nazariyasining variantlari мolekulyar orbitallar 
usuliga asoslanib koordinatsion birikmaning energetik diagrammasi haqida tasavvular hosil 
qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 

---

 
45 
• Molekulyar orbitallar nazariyasining 
variantlari haqida ma’lumot berish; 
• Molekulyar orbitallar usuliga asoslanib 
koordinatsion birikmaning energetik 
diagrammasinn tuzish haqida tushunchalar 
berish; 
• Molekulyar orbitallar nazariyasining 
variantlari haqida bilimlari ortadi; 
• Molekulyar orbitallar usuliga asoslanib 
koordinatsion birikmaning energetik 
diagrammasinn tuzish haqida tushunchalarga 
ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
 
11.1. “Molekulyar orbitallar nazariyasi” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining 
texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Molekulyar orbitallar nazariyasining 
variantlarini tushuntiring. 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 

---

 
46 
2. Molekulyar orbitallar usuliga 
asoslanib koordinatsion birikmaning 
energetik diagrammasinn tuzishning 
mohiyati. 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
12. Mavzu. Kompleks birikmalarning barqarorligi 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Eritmada koordinatsion birikmaning ionlanishi. 
2. Beqarorlik va barqarorlik konstantalari. 
3. Komplekslarning barqarorligiga ta’sir etuvchi omillar. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Eritmada koordinatsion birikmaning ionlanishi, beqarorlik va 
barqarorlik konstantalari, komplekslarning barqarorligiga ta’sir etuvchi omillar haqida 
tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
•Eritmada koordinatsion birikmaning 
ionlanishi haqida ma’lumot berish; 
•Beqarorlik va barqarorlik konstantalari 
haqida tushunchalar berish; 
•Komplekslarning barqarorligiga ta’sir etuvchi 
omillar haqida tushunchalar berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
•Eritmada koordinatsion birikmaning 
ionlanishi haqida bilimlari ortadi; 
•Beqarorlik va barqarorlik konstantalari 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
•Komplekslarning barqarorligiga ta’sir etuvchi 
omillar haqida tushunchalar ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
12.1. “Kompleks birikmalarning barqarorligi” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining 
texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
Eshitadilar, yozib oladilar 

---

 
47 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Eritmada koordinatsion birikmaning 
ionlanishini tushuntiring. 
2. Beqarorlik va barqarorlik 
konstantalarini hisoblang 
3.Komplekslarning barqarorligiga 
ta’sir etuvchi omillarni sanab bering 
4. Koordinatsion birikmalar 
kimyosining rivoj-lanishiga hissa 
qo‘shgan o‘zbek olimlar kimlar? 
5.Koordinatsion birikmalarning 
ahamiyatini tushuntiring 
 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MA’RUZA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
13. Mavzu. Kompleks birikmalarning ahamiyati 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 54 nafar 

---

 
48 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza-dialog 
Ma’ruza rejasi 
1. Koordinatsion birikmalar kimyosining rivoj-lanishiga hissa qo‘shgan 
o‘zbek olimlari. 
2. Koordinatsion birikmalarning ahamiyati. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Koordinatsion birikmalar kimyosining rivoj-lanishiga hissa qo‘shgan 
o‘zbek olimlari, koordinatsion birikmalarning ahamiyati haqida tasavvular hosil qilish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Koordinatsion birikmalar kimyosining rivoj-
lanishiga hissa qo‘shgan o‘zbek olimlari 
haqida ma’lumot berish; 
• Koordinatsion birikmalarning ahamiyati 
haqida tushunchalar berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Koordinatsion birikmalar kimyosining rivoj-
lanishiga hissa qo‘shgan o‘zbek olimlari 
haqida bilimlari ortadi; 
• Koordinatsion birikmalarning ahamiyati 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Ko‘rgazmali, informativ, ma’ruza, doska, proektor, jadvallar 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda taqdimot o‘tkazish 
imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Oraliq va yakuniy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
13.1. “Kompleks birikmalarning ahamiyati” mavzusidagi ma’ruza mashg‘ulotining 
texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
4. Foydalanilgan adabiyotlar bo‘yicha 
ma’lumot tayyorlash. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(15 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Yangi mavzuni avvalgi o‘tilgan 
mavzu (yoki fan) bilan bog‘laydi. 
1.3. Talablarning bilimlarini mavzuga 
oid tushunchalarini tekshirish va 
talabalarni faollashtirish uchun savollar 
beradi. 
Eshitadilar, yozib oladilar 
 
 
 
Eshitadilar  
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Ko‘rgazmali vositalar yordamida 
ma’ruza o‘qiydi. 
Ma’ruza davomida mavzuning asosiy 
mazmunini bayon qilib beradi, 
ma’ruzaning tegishli qismlarini yozib 
olishni ta’kidlaydi. 
2.2. Slaydlar yordamida jadval-lardagi 
ma’lumotlarni, reaksiya sxemalarini 
izohlab, sharhlab beradi. 
2.3. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Eshitadilar va ma’lumotlar 
bilan tanishib boradilar 
 
 

---

 
49 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Koordinatsion birikmalar eritmada 
qanday ionlanadi? 
2. Beqarorlik konstantasi nima? 
3. Beqarorlik va mustahkamlik ( 
barqarorlik) konstantalari orasida 
qanday bog‘liqlik mavjud? 
4. Komplekslar barqarorligi qaysi 
omillarga bog‘liq? 
5. Markaziy ion zaryadi zichligini 
o‘zgarishiga ko‘ra ular hosil qilgan 
komples birikmalar mustahkamligi 
qanday o‘zgaradi? 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
e’tiborini mavzuning asosiy 
mazmuniga qaratadi. 
3.2. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KOMPLEKS BIRIKMALAR    KIMYOSI FANIDAN LABORATORIYA 
MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
1. Mavzu. Gidroksokompleks birikmalarni olish va ularning xossalarini o'rganish.6 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
Talabalar soni: 12-16 nafar 

---

 
50 
ajratilgan vaqt  
Mashg‘ulot shakli 
Laboratoriya mashg’uloti 
Laboratoriya 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash 
2.Gidroksikomplekslarning olinishi 
3.Gidroksikomplekslarning xossalari 
4.Gidroksikomplekslarning ishlatilishi 
Mashg‘ulotning maqsadi: Tajribalar o‘tkazish orqali talabalarni gidroksikomplekslar haqida 
to’liq tushunchalar berish va ularni shakllantirib olinishi va xossalarini mohiyati bilan 
tanishtirish va tajriba o‘tkazish malakalarini rivojlantirish.  
Pedagogik vazifalar: 
• Gidroksikomplekslarning kimyoviy xossalari 
haqidagi nazariy bilimlarni takrorlash va 
rivojlantirish; 
• Gidroksikomplekslarning olinishi 
haqida ma’lumot berish; 
• Gidroksikomplekslarning xossalari haqida 
tushunchalar berish; 
• Gidroksikomplekslarning ishlatilishi haqida 
ma’lumot berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Gidroksikomplekslarning kimyoviy xossalari 
haqidagi nazariy bilimlar rivojlantiriladi; 
• Gidroksikomplekslarning olinishi 
 haqida bilimlari ortadi; 
• Gidroksikomplekslarning xossalari haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Gidroksikomplekslarning ishlatilishi haqida 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
1.1. “Gidroksokompleks birikmalarni olish va ularning xossalarini o'rganish”  
mavzusidagi laboratoriya mashg‘ulotining texnologik kartasi 
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(20 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Talablarning mavzu bo‘yicha 
nazariy va amaliy tayyorgarligini 
tekshirish faollashtirish uchun ularning 
savollar beradi. 
1.3. Laboratoriya ishi uchun kerakli 
jixozlar va vositalarning mavjudligini 
tekshiradi 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Talabalar tayyorgarligini tekshirib 
bo‘lgandan keyin guruhlarga bo‘linib 
 
 

---

 
51 
laboratoriya ishini 1- bosqichini, ya’ni 
Gidroksokompleks birikmalarni 
reaksiyalarni o‘rganish bo‘yicha 
tajribalarni bajarishga ruxsat beradi. 
2.2. Talabalar bajargan tajribalar 
natijalarini doskaga va daftarlariga 
yozib borishini nazorat qiladi, tegishli 
ko‘rsatmalar beradi. 
Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Gidroksikomplekslar qanday olinadi? 
2. Gidroksikomplekslarning xossalarini 
ayting 
3. Gidroksikomplekslarning olinishi va 
ishlatilishi 
4. Bajarilgan tajribalarga tegishli 
reaksiya tenglamalarini yozing. 
 
 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib tajribalarni 
bajarishga kirishadilar 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (5 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
laboratoriya ishi bo‘yicha 
tayyorgarligini tekshiradi. 
 
 
 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
2. Mavzu. Ammiakli kompleks birikmalarni olish va ularning xossalarini o'rganish  6 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 12-16 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Laboratoriya mashg’uloti 
Laboratoriya 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash. 
2.Ammiakli kompleks birikmalarni olinishi 
3.Ammiakli kompleks birikmalarni xossalari 
4.Ammiakli kompleks birikmalarni ishlatilishi 
Mashg‘ulotning maqsadi: Tajribalar o‘tkazish orqali talabalarni ammiakli kompleks 
birikmalarni fizik-kimyoviy xossalarining mohiyati bilan tanishtirish. Talabalarni ammiakli 
kompleks birikmalarni tajribasi asosida tajriba o‘tkazish malakalarini rivojlantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Ammiakli kompleks birikmalarni kimyoviy 
xossalari haqidagi nazariy bilimlarni 
takrorlash va rivojlantirish; 
• Ammiakli kompleks birikmalarni olinishi 
haqida ma’lumot berish; 
• Ammiakli kompleks birikmalarni xossalari 
haqida tushunchalar berish; 
• Ammiakli kompleks birikmalarni ishlatilishi 
haqida ma’lumot berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
•Ammiakli kompleks birikmalarni kimyoviy 
xossalari haqidagi nazariy bilimlar 
rivojlantiriladi; 
• Ammiakli kompleks birikmalarni olinishi 
 haqida bilimlari ortadi; 
• Ammiakli kompleks birikmalarni xossalari 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Ammiakli kompleks birikmalarni ishlatilishi 
haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 

---

 
52 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
2.1. “Ammiakli kompleks birikmalarni olish va ularning xossalarini o'rganish  ”  
mavzusidagi laboratoriya mashg‘ulotining texnologik kartasi 
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(20 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Talablarning mavzu bo‘yicha 
nazariy va amaliy tayyorgarligini 
tekshirish faollashtirish uchun ularning 
savollar beradi. 
1.3. Laboratoriya ishi uchun kerakli 
jixozlar va vositalarning mavjudligini 
tekshiradi 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Talabalar tayyorgarligini tekshirib 
bo‘lgandan keyin guruhlarga bo‘linib 
laboratoriya ishini 1- bosqichini, ya’ni 
ammiakli kompleks birikmalarni 
reaksiyalarni o‘rganish bo‘yicha 
tajribalarni bajarishga ruxsat beradi. 
2.2. Talabalar bajargan tajribalar 
natijalarini doskaga va daftarlariga 
yozib borishini nazorat qiladi, tegishli 
ko‘rsatmalar beradi. 
Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Ammiakli kompleks birikmalarni 
qanday olinadi? 
2. Ammiakli kompleks birikmalarni 
xossalarini ayting? 
3. Ammiakli kompleks birikmalarni 
olinishi va ishlatilishi. 
4. Bajarilgan tajribalarga tegishli 
reaksiya tenglamalarini yozing? 
 
 
 
 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib tajribalarni 
bajarishga kirishadilar 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (5 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
laboratoriya ishi bo‘yicha 
tayyorgarligini tekshiradi. 
 
 
 

---

 
53 
 
 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
3. Mavzu. Yodidli kompleks birikmalarni olish va ularning ba'zi xossalarini o'rganish. 6 
soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 12-16 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Laboratoriya mashg’uloti 
Laboratoriya 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash 
2.Yodidli kompleks birikmalarni olinishi 
3.Yodidli kompleks birikmalarni xossalari 
4.Yodidli kompleks birikmalarni ishlatilishi 
Mashg‘ulotning maqsadi Tajribalar o‘tkazish orqali talabalarni yodli komplekslar haqida to’liq 
tushunchalar berish va ularni shakllantirib, olinishi va xossalarini mohiyati bilan tanishtirish va 
tajriba o‘tkazish malakalarini rivojlantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
•Yodli komplekslarning kimyoviy xossalari 
haqidagi nazariy bilimlarni takrorlash va 
rivojlantirish; 
• Yodidli kompleks birikmalarni olinishi 
haqida ma’lumot berish; 
• Yodidli kompleks birikmalarni xossalari 
haqida tushunchalar berish; 
• Yodidli kompleks birikmalarni ishlatilishi 
haqida ma’lumot berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
•Yodli komplekslarning kimyoviy xossalari 
haqidagi nazariy bilimlar rivojlantiriladi; 
• Yodidli kompleks birikmalarni olinishi 
 haqida bilimlari ortadi; 
• Yodidli kompleks birikmalarni xossalari 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Yodidli kompleks birikmalarni ishlatilishi 
haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.1. “Yodidli kompleks birikmalarni olish va ularning ba'zi xossalarini o'rganish”  
mavzusidagi laboratoriya mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
 

---

 
54 
mezonini ishlab chiqish. 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(20 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Talablarning mavzu bo‘yicha 
nazariy va amaliy tayyorgarligini 
tekshirish faollashtirish uchun ularning 
savollar beradi. 
1.3. Laboratoriya ishi uchun kerakli 
jixozlar va vositalarning mavjudligini 
tekshiradi 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar, tegishli 
xulosalarini bayon qiladilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Talabalar tayyorgarligini tekshirib 
bo‘lgandan keyin guruhlarga bo‘linib 
laboratoriya ishini 1- bosqichini, ya’ni  
yodli kompleks birikmalarni 
reaksiyalarni o‘rganish bo‘yicha 
tajribalarni bajarishga ruxsat beradi. 
2.2. Talabalar bajargan tajribalar 
natijalarini doskaga va daftarlariga 
yozib borishini nazorat qiladi, tegishli 
ko‘rsatmalar beradi. 
Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Yodidli kompleks birikmalarni 
qanday olinadi? 
2. Yodidli kompleks birikmalarni 
xossalarini ayting 
3. Yodidli kompleks birikmalarni 
olinishi va ishlatilishi. 
4. Bajarilgan tajribalarga tegishli 
reaksiya tenglamalarini yozing? 
 
 
 
 
 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib tajribalarni 
bajarishga kirishadilar 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (5 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
laboratoriya ishi bo‘yicha 
tayyorgarligini tekshiradi. 
 
 
 
 
 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
4. Mavzu. Mis kuporosining tarkibidagi koordinatsion suvning miqdorini 
termogravimetrik usulda aniqlash. 6 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 12-16 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Laboratoriya mashg’uloti 
Laboratoriya 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash. 
2.Mis kuporosining olinishi 
3.Termogravimetrik usulning xossalari 
4.Mis kuporosining tarkibidagi koordinatsion suvning miqdorini 

---

 
55 
termogravimetrik usulda aniqlash 
Mashg‘ulotning maqsadi: Mis kuporosining tarkibidagi koordinatsion suvning miqdorini 
termogravimetrik usulda aniqlash haqida to’liq tushunchalar berish va ularni shakllantirib, 
tajriba o‘tkazish malakalarini rivojlantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Mis kuporosining kimyoviy xossalari 
haqidagi nazariy bilimlarni takrorlash va 
rivojlantirish; 
• Mis kuporosining olinishi haqida ma’lumot 
berish; 
• Termogravimetrik usulning xossalari 
haqida tushunchalar berish; 
• Mis kuporosining tarkibidagi koordinatsion 
suvning miqdorini termogravimetrik usulda 
aniqlash haqidagi bilim va tushunchalarni 
mustahkamlash. 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Mis kuporosining kimyoviy xossalari 
haqidagi nazariy bilimlar rivojlantiriladi; 
• Mis kuporosining olinishi haqida bilimlari 
ortadi; 
• Termogravimetrik usulning xossalari 
haqida haqidagi bilimlar mustahkamlanadi;• 
Mis kuporosining tarkibidagi koordinatsion 
suvning miqdorini termogravimetrik usulda 
aniqlash haqidagi bilimlar mustahkamlanadi;  
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
4.1. “Mis kuporosining tarkibidagi koordinatsion suvning miqdorini termogravimetrik 
usulda aniqlash”  mavzusidagi laboratoriya mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(20 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Talablarning mavzu bo‘yicha 
nazariy va amaliy tayyorgarligini 
tekshirish faollashtirish uchun ularning 
savollar beradi. 
1.3. Laboratoriya ishi uchun kerakli 
jixozlar va vositalarning mavjudligini 
tekshiradi 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Talabalar tayyorgarligini tekshirib 
bo‘lgandan keyin guruhlarga bo‘linib 
laboratoriya ishini 1- bosqichini, ya’ni 
monosaxaridlarga xos sifat 
reaksiyalarni o‘rganish bo‘yicha 
 
 
 
 
Talabalar guruhlarga 

---

 
56 
tajribalarni bajarishga ruxsat beradi. 
2.2. Talabalar bajargan tajribalar 
natijalarini doskaga va daftarlariga 
yozib borishini nazorat qiladi, tegishli 
ko‘rsatmalar beradi. 
Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Mis kuporosining olinishini 
tushuntiring? 
2.Termogravimetrik usulning xossalari 
haqida gapirib bering 
3.Mis kuporosining tarkibidagi 
koordinatsion suvning miqdorini 
termogravimetrik usulda aniqlashni 
bosqichma- bosqich aytib bering 
bo‘linib tajribalarni 
bajarishga kirishadilar 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (5 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
laboratoriya ishi bo‘yicha 
tayyorgarligini tekshiradi. 
 
 
 
 
 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
5. Mavzu. Kompleks birikmalarninig tuzilishini ularning infraqizil spektrlari yordamida 
o'rganish . 6 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 12-16 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Laboratoriya mashg’uloti 
Laboratoriya 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1. Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash. 
2.Kompleks birikmalarning olinishi. 
3.Infraqizil spektrlarining xossalari. 
4.Kompleks birikmalarninig tuzilishini ularning infraqizil spektrlari 
yordamida o'rganish. 
Mashg‘ulotning maqsadi: Kompleks birikmalarninig tuzilishini ularning infraqizil spektrlari 
yordamida o'rganish haqida to’liq tushunchalar berish va ularni shakllantirib olinishi va 
xossalarini o’rganish va malakalarini rivojlantirish.  
Pedagogik vazifalar: 
• Kompleks birikmalarning olinishi haqida 
ma’lumot berish; 
• Infraqizil spektrlarining xossalari 
haqida tushunchalar berish; 
• Kompleks birikmalarninig tuzilishini 
ularning infraqizil spektrlari yordamida 
o'rganishni tushuntirish;  
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kompleks birikmalarning olinishi haqida 
bilimlari ortadi; 
• Infraqizil spektrlarining xossalari 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Kompleks birikmalarninig tuzilishini 
ularning infraqizil spektrlari yordamida 
o'rganish va tushunchalar mustahkamlanadi. 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 

---

 
57 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
5.1. “Kompleks birikmalarninig tuzilishini ularning infraqizil spektrlari yordamida 
o'rganish”  mavzusidagi laboratoriya mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(20 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Talablarning mavzu bo‘yicha 
nazariy va amaliy tayyorgarligini 
tekshirish faollashtirish uchun ularning 
savollar beradi. 
1.3. Laboratoriya ishi uchun kerakli 
jixozlar va vositalarning mavjudligini 
tekshiradi 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Talabalar tayyorgarligini tekshirib 
bo‘lgandan keyin guruhlarga bo‘linib 
laboratoriya ishini 1- bosqichini, ya’ni 
monosaxaridlarga xos sifat 
reaksiyalarni o‘rganish bo‘yicha 
tajribalarni bajarishga ruxsat beradi. 
2.2. Talabalar bajargan tajribalar 
natijalarini doskaga va daftarlariga 
yozib borishini nazorat qiladi, tegishli 
ko‘rsatmalar beradi. 
Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Kompleks birikmalarning olinishini 
tushuntiring? 
2.Infraqizil spektrlarining xossalari 
haqida gapirib bering? 
3.Kompleks birikmalarninig tuzilishini 
ularning infraqizil spektrlari yordamida 
o'rganishni bosqichma- bosqich aytib 
bering? 
 
 
 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib tajribalarni 
bajarishga kirishadilar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (5 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
laboratoriya ishi bo‘yicha 
tayyorgarligini tekshiradi. 
 
 

---

 
58 
 
 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
6. Mavzu. Birikmadagi kompleks hosil qiluvchining miqdorini fotokolorimetriya metodi 
bilan aniqlash. 6 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 12-16 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Laboratoriya mashg’uloti 
Laboratoriya 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1. Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash. 
2.Kompleks birikmalarning olinishi 
3.Fotokolorimetriya metodining xossalari 
4.Birikmadagi kompleks hosil qiluvchining miqdorini fotokolorimetriya 
metodi bilan aniqlash 
Mashg‘ulotning maqsadi: Birikmadagi kompleks hosil qiluvchining miqdorini 
fotokolorimetriya metodi bilan aniqlash haqida to’liq tushunchalar berish va ularni shakllantirib 
olinishi va xossalarini o’rganish  
Pedagogik vazifalar: 
• Kompleks birikmalarning olinishi haqida 
ma’lumot berish; 
• Fotokolorimetriya metodining xossalari 
haqida tushunchalar berish; 
• Birikmadagi kompleks hosil qiluvchining 
miqdorini fotokolorimetriya metodi bilan 
aniqlash haqida talabalarga tegishli 
tushunchalar berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kompleks birikmalarning olinishi haqida 
bilimlari ortadi; 
Fotokolorimetriya metodining xossalari 
haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Birikmadagi kompleks hosil qiluvchining 
miqdorini fotokolorimetriya metodi bilan 
aniqlash haqidagi bilim va tushunchalar 
mustahkamlanadi. 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
 
 
 
6.1. “Birikmadagi kompleks hosil qiluvchining miqdorini fotokolorimetriya metodi bilan 
aniqlash”  mavzusidagi laboratoriya mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
Eshitadilar 
 

---

 
59 
(20 minut) 
 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Talablarning mavzu bo‘yicha 
nazariy va amaliy tayyorgarligini 
tekshirish faollashtirish uchun ularning 
savollar beradi. 
1.3. Laboratoriya ishi uchun kerakli 
jixozlar va vositalarning mavjudligini 
tekshiradi 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(55 minut) 
2.1. Talabalar tayyorgarligini tekshirib 
bo‘lgandan keyin guruhlarga bo‘linib 
laboratoriya ishini 1- bosqichini, ya’ni 
monosaxaridlarga xos sifat 
reaksiyalarni o‘rganish bo‘yicha 
tajribalarni bajarishga ruxsat beradi. 
2.2. Talabalar bajargan tajribalar 
natijalarini doskaga va daftarlariga 
yozib borishini nazorat qiladi, tegishli 
ko‘rsatmalar beradi. 
Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1. Kompleks birikmalarning olinishini 
tushuntiring 
2.Fotokolorimetriya metodining 
xossalari haqida gapirib bering 
3.Birikmadagi kompleks hosil 
qiluvchining miqdorini 
fotokolorimetriya metodi bilan 
aniqlashni bosqichma- bosqich aytib 
bering 
Eshitadilar  
 
Yozib boradilar 
 
 
 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib tajribalarni 
bajarishga kirishadilar 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (5 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi. Talabalarning 
laboratoriya ishi bo‘yicha 
tayyorgarligini tekshiradi. 
 
 
 
 
KOMPLEKS BIRIKMALAR    KIMYOSI FANIDAN SEMINAR 
MASHG‘ULOTINING TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
 
1. Mavzu. Koordinatsion nazariya, koordinatsion birikmalarning turlari, izomeriya va 
ularni IYuPAK nomenklaturasi bo‘yicha nomlanishi. 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 25-30 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Seminar  
Seminar 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Koordinatsion nazariya  
2.Koordinatsion birikmalarning turlari 
3.Koordinatsion birikmalarning izomeriyasi va ularni IYuPAK 
nomenklaturasi bo‘yicha nomlanishi 
Mashg‘ulotning maqsadi: Koordinatsion nazariya, koordinatsion birikmalarning turlari, 
izomeriya va ularni IYuPAK nomenklaturasi haqida tasavvurlar hosil qilish, talabalar bilimini 

---

 
60 
rivojlantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Koordinatsion nazariya haqida ma’lumot 
berish; 
• Koordinatsion birikmalarning turlari  haqida 
tushunchalar berish; 
• Koordinatsion birikmalarning izomeriyasi va 
ularni IYuPAK nomenklaturasi bo‘yicha 
nomlanishi haqida ma’lumot berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Koordinatsion nazariya  haqida bilimlari 
ortadi; 
• Koordinatsion birikmalarning turlari  haqida 
tushunchalarga ega bo‘ladi; 
• Koordinatsion birikmalarning izomeriyasi va 
ularni IYuPAK nomenklaturasi bo‘yicha 
nomlanishi haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 
 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
1.1. “Koordinatsion nazariya, koordinatsion birikmalarning turlari, izomeriya va ularni 
IYuPAK nomenklaturasi bo‘yicha nomlanishi.”  mavzusidagi seminar mashg‘ulotining 
texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(10 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Seminar mashg‘uloti davomida 
mavzuning asosiy mazmunini bayon 
qilib beradi, mavzuning dolzarbligi va 
ahamiyatini tushuntiradi. 
1.3. Mashg‘ulot qanday tartibda 
o‘tkazilishini e’lon qiladi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(60 minut) 
2.1. Talabalarni guruhlarga bo‘ladi.  
2.2. Talabalarga mavzu bo‘yicha 
asosiy tushunchalarni izohlab berishni 
taklif qiladi, tezkor-so‘rov o‘tkazadi. 
2.3. Guruhlarga berilgan topshiriqlarni 
bajarishda tegishli ko‘rsatmalar beradi. 
2.4. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
Koordinatsion nazariyasini ta’riflang  
Koordinatsion birikmalarning turlarini 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib mavzu bo‘yicha o‘z 
fikrlarini bildiradilar 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 

---

 
61 
sanab bering 
Koordinatsion birikmalarning 
izomeriyasi va ularni IYuPAK 
nomenklaturasi bo‘yicha nomlanishi  
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi.  
3.2. Guruhlarning faoliyatini 
baholaydi, talabalarni reyting ballarini 
e’lon qiladi. 
3.3. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
 
 
 
2. Mavzu. Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish tabiati va ularni tushuntirishda 
Valent bog‘lar, kristall maydoni va ligandlar maydoni nazariyalari orqali talqini. 2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 25-30 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Seminar 
Seminar 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish tabiati  
2. Valent bog‘lar, kristall maydoni va ligandlar maydoni nazariyalari 
orqali talqini 
Mashg‘ulotning maqsadi: Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish tabiati va ularni 
tushuntirishda Valent bog‘lar, kristall maydoni va ligandlar maydoni nazariyalari orqali talqini 
haqida tasavvurlar hosil qilish, talabalar bilimini rivojlantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish 
tabiati haqida ma’lumot berish; 
• Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish 
tabiatini tushuntirishda Valent bog‘lar, kristall 
maydoni va ligandlar maydoni nazariyalari 
orqali talqini haqida tushunchalar berish; 
 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish 
tabiati  haqida bilimlari ortadi; 
• Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish 
tabiatini tushuntirishda Valent bog‘lar, kristall 
maydoni va ligandlar maydoni nazariyalari 
orqali talqini haqida tushunchalarga ega 
bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
2.1. “Kompleks birikmalarda kimyoviy bog‘lanish tabiati va ularni tushuntirishda Valent 
bog‘lar, kristall maydoni va ligandlar maydoni nazariyalari orqali talqini.”  mavzusidagi 
seminar mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
 

---

 
62 
mezonini ishlab chiqish. 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(10 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Seminar mashg‘uloti davomida 
mavzuning asosiy mazmunini bayon 
qilib beradi, mavzuning dolzarbligi va 
ahamiyatini tushuntiradi. 
1.3. Mashg‘ulot qanday tartibda 
o‘tkazilishini e’lon qiladi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(60 minut) 
2.1. Talabalarni guruhlarga bo‘ladi.  
2.2. Talabalarga mavzu bo‘yicha 
asosiy tushunchalarni izohlab berishni 
taklif qiladi, tezkor-so‘rov o‘tkazadi. 
2.3. Guruhlarga berilgan topshiriqlarni 
bajarishda tegishli ko‘rsatmalar beradi. 
2.4. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Kompleks birikmalarda kimyoviy 
bog‘lanish tabiatini tushunriring?  
2.Donor-akseptor bog’lanish haqida 
nimalarni bilasiz? 
3. Kimyoviy bog‘lanish necha hil 
bo’ladi? 
4.Valent bog‘lar, kristall maydoni va 
ligandlar maydoni nazariyalari  
talqinini aytib bering. 
 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib mavzu bo‘yicha o‘z 
fikrlarini bildiradilar 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi.  
3.2. Guruhlarning faoliyatini 
baholaydi, talabalarni reyting ballarini 
e’lon qiladi. 
3.3. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
 
 
 
3. Mavzu. Kompleks birikmalarni eritmadagi muvozanati, koordinatsion qobig‘idagi 
ligandlarni o‘zaro ta’sirlashuvi.2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 25-30 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Seminar 
Seminar 
mashg‘ulotining 
rejasi 
Kompleks birikmalarni eritmadagi muvozanati. 
Koordinatsion qobiqdagi ligandlarni o‘zaro ta’sirlashuvi. 
Kimyoviy muvozanat.  
Mashg‘ulotning maqsadi: Kompleks birikmalarni eritmadagi muvozanati, koordinatsion 
qobig‘idagi ligandlarni o‘zaro ta’sirlashuvi haqida to’liq tushunchalar berish va hamda, 
talabalar bilimini rivojlantirish 
Pedagogik vazifalar: 
•Kompleks birikmalarni eritmadagi 
muvozanati haqida ma’lumot berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
•Kompleks birikmalarni eritmadagi 
muvozanati haqida bilimlari ortadi; 

---

 
63 
• Koordinatsion qobiqdagi ligandlarni o‘zaro 
ta’sirlashuvi haqida tushunchalar berish; 
• Kimyoviy muvozanat haqida tushunchalar 
berish; 
 
• Koordinatsion qobiqdagi ligandlarni o‘zaro 
ta’sirlashuvi haqida tushunchalarga ega 
bo‘ladi; 
• Kimyoviy muvozanat haqida tushunchalarga 
ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
3.1. “Kompleks birikmalarni eritmadagi muvozanati, koordinatsion qobig‘idagi 
ligandlarni o‘zaro ta’sirlashuvi”  mavzusidagi seminar mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(10 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Seminar mashg‘uloti davomida 
mavzuning asosiy mazmunini bayon 
qilib beradi, mavzuning dolzarbligi va 
ahamiyatini tushuntiradi. 
1.3. Mashg‘ulot qanday tartibda 
o‘tkazilishini e’lon qiladi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(60 minut) 
2.1. Talabalarni guruhlarga bo‘ladi.  
2.2. Talabalarga mavzu bo‘yicha 
asosiy tushunchalarni izohlab berishni 
taklif qiladi, tezkor-so‘rov o‘tkazadi. 
2.3. Guruhlarga berilgan topshiriqlarni 
bajarishda tegishli ko‘rsatmalar beradi. 
2.4. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
Koordinatsion nazariyasini ta’riflang ? 
Koordinatsion birikmalarning turlarini 
sanab bering? 
Koordinatsion birikmalarning 
izomeriyasi va ularni IYuPAK 
nomenklaturasi bo‘yicha [Hg2ONH2]J 
nomlang.  
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib mavzu bo‘yicha o‘z 
fikrlarini bildiradilar 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 

---

 
64 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi.  
3.2. Guruhlarning faoliyatini 
baholaydi, talabalarni reyting ballarini 
e’lon qiladi. 
3.3. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Vazifani yozib oladilar 
 
 
 
4. Mavzu. Koordinatsion birikmalarni kislota-asoslik xossalari va ularni oksidlanish-
qaytarilish reaksiyalari.2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 25-30 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Seminar mashg’uloti 
Seminar 
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.Koordinatsion birikmalarni kislota-asoslik xossalari  
 2.Koordinatsion birikmalarda oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari 
Mashg‘ulotning maqsadi: Koordinatsion birikmalarni kislota-asoslik xossalari va ularni 
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari haqida tasavvurlar hosil qilish, talabalar bilimini 
rivojlantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
• Koordinatsion birikmalarni kislota-asoslik 
xossalari haqida ma’lumot berish; 
• Koordinatsion birikmalarda oksidlanish-
qaytarilish reaksiyalari haqida tushunchalar 
berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Koordinatsion birikmalarni kislota-asoslik 
xossalari haqida bilimlari ortadi; 
• Koordinatsion birikmalarda oksidlanish-
qaytarilish reaksiyalari haqida tushunchalarga 
ega bo‘ladi; 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
4.1. “Koordinatsion birikmalarni kislota-asoslik xossalari va ularni oksidlanish-
qaytarilish reaksiyalari”  mavzusidagi seminar mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(10 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Seminar mashg‘uloti davomida 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 

---

 
65 
mavzuning asosiy mazmunini bayon 
qilib beradi, mavzuning dolzarbligi va 
ahamiyatini tushuntiradi. 
1.3. Mashg‘ulot qanday tartibda 
o‘tkazilishini e’lon qiladi. 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(60 minut) 
2.1. Talabalarni guruhlarga bo‘ladi.  
2.2. Talabalarga mavzu bo‘yicha 
asosiy tushunchalarni izohlab berishni 
taklif qiladi, tezkor-so‘rov o‘tkazadi. 
2.3. Guruhlarga berilgan topshiriqlarni 
bajarishda tegishli ko‘rsatmalar beradi. 
2.4. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
1.Koordinatsion birikmalarni kislota-
asoslik xossalarini tushuntiring?  
2. Koordinatsion birikmalarda 
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridan 
yozing? 
3. K3[Fe(CN)6] markaziy atomning 
zaryadini toping? 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib mavzu bo‘yicha o‘z 
fikrlarini bildiradilar 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi.  
3.2. Guruhlarning faoliyatini 
baholaydi, talabalarni reyting ballarini 
e’lon qiladi. 
3.3. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi. 
 
 
5. Mavzu. Kompleks birikmalarning qo‘llanilish soxalari – anlitik va organik kimyoda, 
bionoorganik kimyo, metallkompleksli katalizda, kimyoviy texnologiyada va b.2 soat 
Ta’lim texnologiyasining modeli 
Mashg‘ulot uchun 
ajratilgan vaqt  
Talabalar soni: 25-30 nafar 
Mashg‘ulot shakli 
Seminar  
Seminar 
mashg‘ulotining 
rejasi 
Kompleks birikmalarning qo‘llanilish soxalari 
Analitik va organik kimyoda ishlatilishi 
Bionoorganik kimyo, metallkompleksli katalizda, kimyoviy 
texnologiyada va boshqa sohalarda qo’llanilishi 
Mashg‘ulotning maqsadi: Kompleks birikmalarning qo‘llanilish soxalari – anlitik va organik 
kimyoda, bionoorganik kimyo, metallkompleksli katalizda, kimyoviy texnologiyada va boshqa 
sohalarda qo’llanilishi haqida to’liq tushunchalar berish va ularni shakllantirib olinishi va 
xossalarini o’rganish haqida tasavvurlar hosil qilish, talabalar bilimini rivojlantirish.  
Pedagogik vazifalar: 
• Kompleks birikmalarning qo‘llanilish 
soxalari haqida ma’lumot berish; 
• Analitik va organik kimyoda ishlatilishi 
haqida tushunchalar berish; 
Bionoorganik kimyo, metallkompleksli 
katalizda, kimyoviy texnologiyada va boshqa 
sohalarda qo’llanilishi haqida tushunchalar 
berish; 
Talabaning ta’limiy faoliyati natijalari: 
• Kompleks birikmalarning qo‘llanilish 
soxalari haqida bilimlari ortadi; 
• Analitik va organik kimyoda ishlatilishi 
 haqida tushunchalarga ega bo‘ladi; 
Bionoorganik kimyo, metallkompleksli 
katalizda, kimyoviy texnologiyada va boshqa 
sohalarda qo’llanilishi haqida tushunchalari 
rivojlanadi; 
Ta’lim metodi  
Tezkor-so‘rov, informativ, tajribalar, doska 

---

 
66 
Ta’lim shakli  
Ommaviy, jamoada ishlash, individual. 
Ta’lim vositalari 
Uslubiy tavsiyanoma, tajribalar o‘tkazish uchun jihozlar va 
reaktivlar. 
Ta’lim sharoitlariya  
Talabalar guruhlari bilan hamkorlikda laboratoriya ishlarini 
o‘tkazish imkoniyatini beradigan auditoriya. 
Nazorat va baholash 
Joriy nazorat: og‘zaki, yozma 
 
 
5.1. “Kompleks birikmalarning qo‘llanilish soxalari – anlitik va organik kimyoda, 
bionoorganik kimyo, metallkompleksli katalizda, kimyoviy texnologiyada va b”  
mavzusidagi seminar mashg‘ulotining texnologik kartasi  
Faoliyat bosqichlari, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
 
 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Tayyorgarlik bosqichi 
 
1. Mavzu bo‘yicha o‘quv material-
larini tayyorlash. 
2. Talabalarning faoliyatini oshirish 
uchun savollar va ko‘rgazmali vositalar 
tayyorlash. 
3. Talabalarning bilimini baholash 
mezonini ishlab chiqish. 
 
1-bosqich. 
Mavzuga kirish 
(10 minut) 
 
1.1. Mavzuning nomi doskaga 
yoziladi, mashg‘ulotning qisqacha 
rejasi haqida talabalarga ma’lumot 
beradi. 
1.2. Seminar mashg‘uloti davomida 
mavzuning asosiy mazmunini bayon 
qilib beradi, mavzuning dolzarbligi va 
ahamiyatini tushuntiradi. 
1.3. Mashg‘ulot qanday tartibda 
o‘tkazilishini e’lon qiladi. 
Eshitadilar 
 
 
 
Berilgan savollarga javob 
beradilar 
2. Asosiy bosqich 
(60 minut) 
2.1. Talabalarni guruhlarga bo‘ladi.  
2.2. Talabalarga mavzu bo‘yicha 
asosiy tushunchalarni izohlab berishni 
taklif qiladi, tezkor-so‘rov o‘tkazadi. 
2.3. Guruhlarga berilgan topshiriqlarni 
bajarishda tegishli ko‘rsatmalar beradi. 
2.4. Talabalarning bilimlarini 
mustahkamlash va talabalarning 
faolligini oshirish uchun quyidagi 
savollar beriladi: 
Kompleks birikmalarning qo‘llanilish 
soxalarini ayting 
Analitik va organik kimyoda ishlatilish 
sohalarini tushuntiring 
Bionoorganik kimyo, metallkompleksli 
katalizda, kimyoviy texnologiyada va 
boshqa sohalarda qo’llanilishini 
so’zlab bering 
 
Talabalar guruhlarga 
bo‘linib mavzu bo‘yicha o‘z 
fikrlarini bildiradilar 
 
 
 
 
 
 
Savollarga javob beradilar 
3. Yakunlovchi 
bosqich (10 minut) 
3.1. Mavzuni umumlashtirib yakuniy 
xulosalar chiqaradi.  
3.2. Guruhlarning faoliyatini 
baholaydi, talabalarni reyting ballarini 
e’lon qiladi. 
 

---

 
67 
3.3. Mustaqil o‘rganish uchun 
topshiriqlar beradi.