Kompileks birikmalar

KOMPILEKS BIRIKMALAR

Tayyorladi:Abdullayev Asliddin

Kompleks birikmalar

Kompleks birikma hatto eritmalarda ham mustaqilligini saqlab qolishga intiladi, ionlar ham dissotsilanadi. Markaziy ionning musbat zaryadi va qurshab turgan ligandlar manfiy zaryadlari yigindisidan ortiq bolsa bunday kompleks KATION KOMPLEKS, markaziy ionning zaryadi uni qurshab turgan ligandlar zaryadlarning yigindisi orasidagi ayirma nolga teng bolsa NEYTRAL KOMPLEKS deb ataladi.

• Kompleks birikmalar tabiatda kop tarqalgan. Masalan osimliklarning yashil qismida boladigan va fotosintezni amalga oshiradigan modda – hilirofil magniyning kordinatsion birikmasidir , tirik hujayralarni kislorod bilan taminlab turuvchi modda qon gemogilabini terining koordinatsion birikmasidir. Juda kop mineral alyumoslikatlar koordinatsion birikmalardan iborat.
• Kompleks birikmalar kiristal hollatda va eritmada mustaqil ravishda mavjud bolishi mumkin bolgan birikmalardir.
• Komplekis birikmalar deb ligandlar bilan oralgan markaziy atomdan iborat bolgan kiristal panjarasida murakkab kompleks ion saqlaydigan moddalarga aytiladi.

• Koordinatsion birikmalarni hosil qilish uchun birikish, almashinish, oksidlanish qaytarilish reaksialaridan foydalaniladi.
• Hosil qilingan koordinatsion birikmani reaksion aralashmadan ajratib olish ham katta ahamiyatga ega. Buning uchun 1 erituvchini buglatib konsentrlangan reaksion aralashma hosil qilib uni muz va tuz aralashmasi bilan sovutib yoki unga shu moddaning kichik kristallarini tashlab koordinatsion birikmani kiristakga otkazishdan 2 reaksion aralashmaga koordinatsion birikmani eritmaydigan lekin koordinatsion birikmaning hosil bolishida ishtirok etgan erituvchi bilan yaxshi aralashadigan boshqa biror erituvchidan oz-oz qoshib borib chokishidan ekstiraksiya usulidan foydalaniladi.

Koordinatsion birikmalarni olinishi

• Koordinatsion birikmalarni olinishda quyidagi sintez usullaridan foydalaniladi:
• Muvozanatli va genologik sintezlar.
• Muvozanatlar sintezda asosiy rolni termodinamik munosabatlar bajaradi. Bunda mahsulotlar energetic manfaat jihatidan dastlabki moddalardan kora afzalroq bolishi kerak. Bunda reaksiyalarning mexanizimi ikkinchi darajasi hisoblanadi, ba’zan mahsulotlarning tuzilishi dastlabki moddalarning tuzilishidan umuman boshqacha bolishi mumkin.
• Muvozanatli sintezni olib boorish uchun quydagi shartlarga rioya qilishi kerak.
• Koordinatsion birikma hosil bolish muvozanat jarayonini taminlash uchun zaruriy harorat va boshqa sharoitlar tanlash:

Verner nazariyasi.

• 1893 yilda A.Verner kompleks birikmalarning tuzilishi haqida yangi nazariya yaratadi. Bu nazariya quyidagi uch banddan iborat :
• Ayrim elementlar ozining asosiy valentliklaridan tashqari yana qoshimcha valentlik namoyon qila oladi:
• Har qaysi element ozining asosiy va qoshimcha valenyligini toyintirishga intiladi:
• Markaziyb atomning qoshimcha valentligi fazoda malum yonalishga ega boladi
• Venner nazariyasi koordinatsion nazariya deb ataladi.

• Kompleks hosil bolish jarayonlarini dorivor vositalarini qollashda ham etiborga olinadi, chunki dorivor pereparatlarning kopchiligi biometallar uchun yaxshi ligand vazifasini otashi mumkin. Shunungdek tarkibida metal saqlagani holda organizimdagi bioligandlar bilan barqaror koordinatsion birikmalar hosil qilishi mumkin.
• Organizimda bioelementlar taqchilligini odatda ularni kopincha odam organizimi uchun zararli bolgan anorganik tuzlari emas, balki bioligantlar bilan hosil qilgan koordinatsion birikmalar holida kiritiladi. Masalan tarkibida kobalt saqlovchi B12 vitamini temirv saqlovchi ferrotseron gemostimulin va boshqalar shular jumlasodandir. Kompleks birikmalar tabiatda qator
• kasalliklarni davolashda ishlatiladi.

E’tiboringiz uchun raxmat