Kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti innovatsion tadbirkorlik tarixi. Tadbirkorlikning yuzaga kelishi va mohiyati

QISQACHA XULOSALAR

“Tadbirkor” va “Tadbirkorlik” tushunchalari XVIII asrda R. Kantilyon, A. Tyurgo, F. Kene, A. Smit, J. B. Sey singari buyuk iqti- sodchilar tomonidan olib borilgan tadbirkorlikka oid dastlabki tadqi- qotlar natijasida shakllangan. Bu tushunchalarning mazmun-mohiyati keyingi bosqichlarda aniqlanib, boyitilib kelingan va bu jarayon hozir ham davom etmoqda. Tadbirkorlikning nazariy-amaliy rivojiga XX asr buyuk iqtisodchisi U. Shumpeter katta hissa qo‘shgan va buning evaziga “tadbirkorlik ideologi” maqomiga sazovor bo‘lgan. Unga ko‘ra tadbirkor - novator, ijodkor, ixtirochi, islohotchi va shuning uchun u iqtisodiyotni harakatlantiruvchi asosiy kuch hisoblanadi.

Tadbirkorlikni boshqa faoliyat turlaridan ajratib turadigan o‘z bel- gilari mavjud. Ularga tashabbuskorlik, novatorlik, yaratuvchanlik, is- lohotchilik, tavakkalchilik kiradi. Ana shunday belgilarga ega bo‘lgan harakat, ish, faoliyat, biznes tadbirkorlik bo‘lib hisoblanadi.

Tadbirkorlik faoliyati erkinlik, mustaqillik, teng huquqlilik, ixtiyoriylik, moddiy javobgarlik, qonuniylik tamoyillari asosida tashkil etilishi va amalga oshirilishi lozim. Bunday tamoyillar to‘la ro‘yobga chiqa- digan shart-sharoitlar yaratilgan va ularga to‘liq rioya etilgan taqdirda tadbirkorlik ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy, ma’naviy jihatdan yuksak darajaga ko‘tariladi va jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotiga o‘zining salmoqli hissasini qo‘shadi.

Tadbirkorlik tavakkalchilik bilan bog‘liq faoliyatdir. Biror ishga kirishishdan oldin tavakkal darajasini baholash va unga qarab ish tut- ish maqsadga muvofiq. Tavakkal darajasi oddiy holda tavakkal koef- fitsiyenti orqali ifodalanadi va u tavakkal qilinayotgan yo‘qotish (zarar) miqdorini ishga tikilayotgan sarmoya miqdoriga nisbati ko‘rinishida aniqlanadi. Bu koeffitsiyent 0,3 gacha bo‘lsa, tavakkal darajasi maqbul, 0,3 dan 0,7 gacha bo‘lsa, yo‘i qo‘yish mumkin darajada, 0,7 va undan katta bo‘lsa, tavakkal qilish mumkin emas deb hisoblanadi.

Tadbirkorlik jamiyatda mavjud ijtimoiy va iqtisodiy muammolami yechishda katta rol o‘ynaydi. U aholini ish bilan ta'minlash, qishloqlar va boshqa aholi punktlarini obodonlashtirish, mahsulot ishlab chiqarib, bozorlarni to‘ldirish va eksport qilish, davlat budjetini to‘ldirish, kadr- lar malakasini oshirishga salmoqli hissa qo‘shadi. Eng muhimi iqtisodi- yotni isloh qilib, uni sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarishga xizmat qiladi.