Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

11.1-жадвал. 4-маршрутизаторнинг маршрутлаш жадвали 
Тайинланиш 
тармоғининг 
рақами 
Кейинг 
маршру-
тизаторнинг 
тармоқ рақами 
Чиқувчи порт-нинг 
тармоқ рақами 
Тайинланиш 
тармоғигача бўлган 
масофа
S1 
M1(2) 
M4(1) 
1 
S2 
- 
M4(1) 
0(уланиш) 
S3 
M1(2) 
M4(1) 
1 
S4 
M2(1) 
M4(1) 
1 
S5 
- 
M4(2) 
0(уланиш) 
S6 
M2(1) 
M4(1) 
2 
Default 
M5(1) 
M4(2) 
- 
Жадвалнинг 1-устунида, интертармоққа кирувчи тармоқлар рақамлари кўрсатилган. 
Жадвалнинг ҳар 1 қаторида тармоқ рақамидан кейин, кейинги маршрутизаторнинг 
тармоқ манзили(тўғрироқ айтганда кейинги маршрутизаторнинг мувофиқ портининг 
тармоқ манзили) кўрсатилган, унга па-кетларни юбориш керак. Пакетлар тўғри йўналиш 
бўйича ушбу рақам билан тармоқ томон ҳаракат қилиши учун кўрсатилган. 
Маршрутизаторга янги пакет келганда, келган кадрдан тайинланган тармоқ рақами 
бирин-кетин жадвалнинг ҳар 1 қаторидаги тармоқлар рақами билан со-лиштирилади. 
Мос келган тармоқ рақамли қатор, пакетни энг яқин маршрутизаторга юборилиши 

---

113 
кераклигини кўрсатади. Масалан, агар С6 тармоққа юборилган пакет 4-
маршрутизаторнинг ҳар қайси портига пакет келиб тушса, унда маршрутлаш жадвалидан 
кўриниб турибдики, кейинги мар-шрутизатор манзили М2(1), яъни ушбу пакет 
ҳаракатининг навбатдаги босқичи, 2-маршрутиза-торнинг 1-портига боради. 
Пакет таркибий тармоқнинг ҳар қандай тармоғига юборилиш мумкинлиги сабабли, 
маршрут-лашнинг ҳар 1 жадвали таркибли тармоққа кирувчи ҳамма тармоқлар 
тўғрисида ѐзувларга эга бўлиши керак деб қаралиши мумкин. Лекин бундай ѐндошишда, 
катта тармоқ бўлса, мар-шрутлаш жадвалининг ҳажми катта бўлиши мумкин. Бу эса уни 
кўриб чиқиш вақтига таъсир этади ва сақлаш учун кўп жой талаб этади. Шунинг учун 
маршрутлаш жадвалида ѐзувлар сонини махсус ѐзув- ―Сукут сақлаш бўйича 
маршрутизатор‖(дефаулт) ишлатиш ҳисобига камайти-рилади. Ҳақиқатда, таркибий 
тармоқ топологиясини инобатга олсак, унда таркибий тармоқ ташқари-сида жойлашган 
маршрутизаторлар жадвалида, ушбу маршрутизаторга бевосита уланган ѐки я-қин орада, 
боши берк йўналишда жойлашган тармоқлар рақамини ѐзиш кифоя бўлади. Қолган 
ҳамма тармоқлар тўғрисида, ушбу тармоқларга борувчи йўллар ўтувчи маршрутизаторни 
кўрсатувчи ягона ѐзув жадвалида ѐзилади. Бундай маршрутизатор, сукут сақлаш 
маршрути-затори дейилади, тармоқ рақами ўрнига, мувофиқ қаторда, алоҳида ѐзув 
жойлаштирилади, масалан, дефаулт. Бизнинг мисолимизда С5 тармоқи учун бундай 
маршрутизатор бўлиб, 5-маршрутизатор, тўғрироғи унинг М5(1) порти ҳисобланади. Бу 
шуни билдирадики катта таркибий тармоқнинг қарийб ҳамма тармоқларига С5 
тармоғидан йўл маршрутизаторнинг ушбу порти орқали ўтади. 
Кейинги маршрутизаторга пакетни узатишдан олдин ҳозирги маршрутизатор, 
ўзининг 1 неча портларидан қайсига жойлаштиришини аниқлаб олиши керак. Бунинг 
учун маршрутлаш жадвалининг 3- устуни хизмат қилади, яна 1 марта таъкидлаб 
ўтамизки, ҳар 1 порт ўз тармоқ манзили билан аниқлаб олинади. 
Тармоқ протоколларнинг айрим амалга оширувчилари маршрутлаш жадвалида 1 
вақтда 1та тайинлаш тармоқ манзилига мувофиқ 1 нечта қатор бўлишларига рухсат 
беради. Бу ҳолда йўна-лиш танлашда ―Танлаш тармоғигача бўлган масофа‖ устуни 
инобатга олинади. Шу билан 1га масофа деганда тармоқ пакетининг берилган мезонига 
мувофиқ ишлатиладиган ҳар қандай метри-ка тушунилади. Масофа, алоқа линиялари 
бўйича пакетнинг ўтиш вақти, ушбу йўналишда алоқа линиялари ишончлигининг 1орта 
тавсифи ѐки берилган мезонга нисбатан бу йўналишнинг сифатини акс эттирувчи бошқа 
катталик билан ўлчаниши мумкин. Агар маршрутизатор пакетларнинг 1 не-ча сервислар 
синфини қувватласа, унда сервиснинг(йўналишни танлаш мезони) хар 1 тури учун 
йўналишлар жадвали алохида тузилади ва қўлланилади. 
11.1-жадвалда тармоқлар орасидаги масофа хоплар билан ўлчанган эди. 
Маршрутизатор пор-тига бевосита уланган тармоқлар учун масофа бу ерда ―0‖ га тенг 
қилиб олинади, лекин айрим амалга оширувчиларда масофа хисоби ―1‖ дан бошланади. 1 
тугунга 1 нечта йўналиш бўл-ганлиги, ушбу тугунга парллел алоқанинг 1 неча канали 
бўйича трафикни узатишга имкон бера-ди, бу тармоқнинг ўтказиш қобилияти ва 
ишончлилигини оширади. Маршрутлаш масалаларини на-фақат оралиқ тугунлари–
маршрутизаторлар, хамда охирги тугунлар–компьютерлар бажаришлари мумкин. 
Охирги тугунда ўрнатилган, тармоқ даража воситалари, пакетни қайта ишлашда энг 
авва-ло пакет бошқа тармоққа ѐки ушбу тармоқнинг қайси тугунига юборилаѐтганини 
аниқлаш ке-рак бўлади. Агар тайинланган тармоқ рақами ушбу тармоқ рақами билан мос 

---

114 
келса, унда ушбу пакет учун маршрутлаш масаласини ечиш талаб этилмайди. Агар 
юборувчи тармоқ билан тайинланган тармоқлар рақамлари мос бўлмаса, унда 
маршрутлаш 
керак 
бўлади. 
Охирги 
тугун-ларнинг 
маршрутлаш 
жадвали 
маршрутизаторда сақланаѐтган маршрутлар жадваллари билан 1 хил. 11.1- расмда 
кўрсатилган тармоққа эътибор берамиз. Охирги Б тугун учун маршрутлаш жадвали 
қуйидаги кўринишда бўлиши мумкин (11.2- жадвал). Бунда МБ-Б компьютер портининг 
тармоқли манзили. Ушбу жадвал асосида Б охирги тугун локал тармоқдаги 2та С3 
маршрутизатор-ларнинг қайси 1ига, у ѐки бу пакетни юбориш кераклигини танлайди. 
Охирги тугунлар маршрутиза-торларга нисбатан кўпроқ маршрутлашнинг сукут сақлаш 
усули билан фойдаланилади. Гарчи улар умумий холларда ўз таркибида маршрутлаш 
жадвалига эга бўлса хам, унинг хажми одатда кўп эмас, бу хамма охирги тугунлар 
чегарада жойлашганлиги билан изохланиши мумкин. 
11.2-жадвал. В охирги тугуннинг маршрутлаш жадвали
 
Тайинланган 
тармоқ рақами 
Кейинги маршру-
тизаторнинг тармоқ 
рақами 
Чиқувчи портнинг 
тармоқ рақами 
Тайинланган тар-
моққача бўлган 
масофа 
S1 
S2 
S3 
S4 
S5 
S6 
Default 
M1(3) 
M1(3) 
- 
M3(1) 
M1(3) 
M3(1) 
M3(1) 
MB 
MB 
MB 
MB 
MB 
MB 
MB 
1 
1 
0 
1 
2 
2 
- 
Охирги тугун кўпинча маршрутлаш жадвалисиз ишлайди, у сукут бўйича 
маршрутизатор ман-зили тўғрисида маълумотга эга бўлади. Локал тармоқда 1та 
маршрутизаторнинг локал тармоқ– ҳамма охирги тугунлар учун ягона имконли вариант. 
Лекин, локал тармоқларда 1 нечта мар-шрутизаторлар бўлганда ҳам, охирги тугунлар 
олдида уларни танлаш муаммоси туради. Сукут бў-йича йўналиш топшириқ 
компьютерларда, уларнинг маршрутлаш жадвалининг ҳажмини қисқартириш учун тез-
тез ишлатилади. Таркибий тармоқнинг охирги А тугуннинг маршрутлаш жадвали 
берилган (11.3-жадвал)