Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

 
Reja: 
1.  Yo‟naltiruvchi uzatish tizimlari 
2.  Telekommunikatsiya tarmoqlarining tuzilishi 
 
Tayanch so‟zlar: uzatish muhiti, telekommunikatsiya tarmog‘i, kabel, 
yo‘naltiruvchi tizim, to‘lqin o‘tkazgichlar, nur o‘tkazgichlar, yuza bo‘yicha 
harakatlanuvchi to‘lqinli liniyalar, o‘ta o‘tkazgichlar, tasmali kabellar. 
 
Hozirgi  paytda  ma‘lumotlarni  uzatish  uchun  turli  xil  uzatish  muhitlari 
qo‘llaniladi.  Bular  simli  kabellar,  to‘lqin  o‘tkazgichlar,  nur  o‘tkazgichlar,  yuza 
bo‘yicha harakatlanuvchi to‘lqinli liniyalar, o‘ta o‘tkazgichlar, tasmali kabellar va 
h.z. Elektromagnit energiyani ma‘lum bir yo‘nalishda uzatish uchun qo‘llanadigan 
uskuna – yo‘naltiruvchi tizim deb ataladi. Bunday yo‘nalishda kanal hosil qiluvchi 
xususiyatga:  simli  tok  o‘tkazgichlar,  dielektrik  va  turli  xil  elektr  xususiyatga  ega 
bo‘lgan muxit bajaradi.  
 
Hozirgi  zamon  yuqori  chastotali  energiyaning  yo‘naltiruvchi  uzatish 
tizimlari quyidagilarga bo‘linadi:  
-  havo aloqa liniyalar (HAL);  
-  simmetrik kabellar(SK); 
-  koaksial kabellar (KK);  
-  o‘ta o‘tkazuvchan kabellar (O‘O‘K);  
-  to‘lqin o‘tkazgichlar (TU);  
-  nur o‘tkazgichlar(NO‘);  
-  optik kabellar (OK);  
-  yuza bo‘yicha harakatlanuvchi to‘lqinli liniyalar (YUBHTL); 
-  dielektrik to‘lqin o‘tkazgichlar (DTO‘); 

---

 
25 
 
-  tasmali kabellar (TK); 
-  tasmali liniyalar (TL); 
-  radiochastotali kabellar (RK). 
Turli xil yo‘naltiruvchi tizimlarning ko‘rinishi 3.1–rasmda keltirilgan.  
Havo  aloqa  liniyalari  va  simmetrik  kabellar  asosan  simmetrik  zanjirlar 
guruhiga ta‘luqli bo‘lib, bunday zanjirlarning farqli tomoni shundaki ularda ikkita 
bir  xil  konstruktiv  va  elektr  xususiyatlarga  ega  bo‘lgan  tok  o‘tkazgichlar 
qo‘llaniladi va ularda izolyatsiya vazifasini birida xavo bajarsa, ikkinchisida qattiq 
dielektr  material  bajaradi.  Odatda  simmetrik  kabellar  bir  juftlikdan  2400 
juftlikgacha ega bo‘lib ular umumiy muxofazalovchi qobiq ostida joylashadilar.