Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali



Download 4,48 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/177
Sana18.07.2021
Hajmi4,48 Mb.
#122828
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   177
Bog'liq
internet tarmoqlari maruza matni

tushunchalar va atamalar. 
 
Reja: 
1.  Internet tarmog‟ining tuzilishi 
2.  Intranet 
3.  Internetda manzillashtirish va yo‟naltirish 
4.  Protokollar, mijozlar va serverlar 
 
Tayanch  so‟zlar:  standart,  intranet,  manzillashtirish,  yo‘naltirish 
(marshrutizatsiya), protokol, mijoz(kliyent), server. 
 
Internet  bu  yagona  standart  asosida  faoliyat  ko‘rsatuvchi  jahon  global 
kompyuter  tarmog‘idir.  Uning  nomi  «tarmoqlararo»  degan  ma‘noni  anglatadi.  U 
mahalliy(lokal)  kompyuter  tarmoqlarni  birlashtiruvchi  informatsion  tizim  bo‘lib, 
o‘zining alohida axborot maydoniga ega bo‘lgan virtual to‘plamdan tashkil topadi. 
Internet,  unga  ulangan  tarmoqqa  kiruvchi  barcha  kompyuterlarning  o‘zaro 
ma‘lumotlar  almashish  imkoniyatini  yaratib  beradi.  O‘zining  kompyuteri  orqali  
Internetning  har  bir  mijozi  boshqa  shahar  yoki  mamlakatga  axborot  uzatishi 
mumkin.  Masalan,  Vashingtondagi  Kongress  kutubxonasi  katalogini  ko‘rib 
chiqishi,  Metropoliten  muzeyining  oxirgi  ko‘rgazmasiga  qo‘yilgan  suratlar  bilan 
tanishishi,  xalqaro  anjumanlarda  ishtirok  etishi,  bank  muomalalarini  amalga 
oshirishi va hatto boshqa mamlakatlarda istiqomat qiluvchi tarmoq mijozlari bilan 
tarmoq orqali o‘yinlar o‘ynashi mumkin. 
Internet  XX  asrning  eng  buyuk  kashfiyotlaridan  biri  hisoblanadi.  Ushbu 
kashfiyot tufayli butun jahon bo‘ylab yoyilib ketgan yuz millionlab kompyuterlarni 
yagona informatsion muhitga biriktirish imkoniyati tug‘ildi. 


 
12 
 
Foydalanuvchi  nuqtai  nazaridan  tahlil  qiladigan  bo‘lsak,  Internet  birinchi 
navbatda tarmoq mijozlariga o‘zaro ma‘lumotlar almashish, virtual muloqot qilish 
imkonini yaratib beruvchi "informatsion magistral" vazifasini o‘taydi, ikkinchidan 
esa  unda  mavjud  bo‘lgan  ma‘lumotlar  bazasi  majmuasi  dunyo  bilimlar  omborini 
tashkil etadi. Bundan tashqari Internet bugungi kunda dunyo bozorini o‘rganishda, 
marketing ishlarini tashkil etishda zamonaviy biznesning eng muhim vositalaridan 
biriga aylanib bormoqda. 
2.1-  rasmda  Internet  va  unga  bog‘lanishning  umumiy  shakli  keltirilgan. 
Unga  asosan  Internetga  bog‘lanish  va  undan  foydalanishning  asosiy  texnik 
vositasini  shaxsiy  kompyuterlar  tashkil  etadi.  Uning  imkoniyatlarini  kengaytirish 
uchun  unga  mikrofon,  videokamera,  ovoz  chiqargich  (audiokolonka)  va  boshqa  
qo‘shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Internet xizmati "Internet provayderlari" 
yordamida aloqa kanallari orqali amalga oshiriladi. Aloqa kanallari sifatida telefon 
tarmog‘i,  kabelli  kanallar,  radio  va  kosmos  aloqa  tizimlaridan  foydalanish 
mumkin. 
Internet tarmog‘ining asosiy yacheykalari bu shaxsiy kompyuterlar va ularni 
o‘zaro bog‘lovchi lokal tarmoqlardir. 
  2.1-rasm 


 
13 
 
Internet  alohida  kompyuterlar  o‘rtasida  aloqa  o‘rnatibgina  qolmay,  balki 
kompyuterlar  guruhini o‘zaro  birlashtirish  imkonini  ham  beradi.  Agar biror  – bir 
mahalliy  tarmoq  bevosita  Internetga  ulangan  bo‘lsa,  u  holda  mazkur  tarmoqning 
har  bir  ishchi  stansiyasi  Internetga  ulanishi  mumkin.  Shuningdek,  Internetga 
mustaqil  ravishda  ulangan  kompyuterlar  ham  mavjud.  Ularni  host  kompyuterlar 
(host  –  rahbar)  deb  atashadi.  Tarmoqqa  ulangan  har  bir  kompyuter  o‘z  manziliga 
ega  va  uning  yordamida  jahonning  istalgan  nuqtasidagi  istalgan  mijoz  uni  topa 
olishi mumkin. 
Intranet - bu Internet texnologiyasi, dastur ta‘minoti va protokollari asosida 
tashkil  etilgan,  hamda  ma‘lumotlar  bazasi  va  elektron  hujjatlar  bilan  kollektiv 
ravishda  ishlash  imkonini  beruvchi  korxona  yoki  konsern  miqiyosidagi  yagona 
axborot muhitini tashkil etuvchi kompyuter tarmog‘idir. 
Intranet boshqa kompyuter tarmoqlaridan quyidagi bilan farqlanadi. Bir yoki 
bir  necha  serverlardan  tashkil  etilgan  tarmoq  mijozi  undagi  elektron  hujjat, 
ma‘lumotlar bazasi va fayllardan foydalanish uchun, ularning qaysi serverda, qaysi 
direktoriyada  qanday  nom  bilan  saqlanganligini,  ularga  kirish  usul  va  shartlarini 
bilishi zarur bo‘ladi. 
Internetda  esa  bunday  noqulayliklarni  oldi  olingan  bo‘lib,  uning 
foydalanuvchisi bunday ma‘lumotlarni bilishi shart emas. Bundan tashqari Internet 
tarmog‘ida  mavjud  bo‘lgan  barcha  elektron  hujjat  va  ma‘lumotlar  bazasini 
giperbog‘lanishlar  yordamida  o‘zaro  bog‘lab  yagona  axborot  muhit  qurish,  unda 
qulay axborot qidiruv tizimlarini tashkil etish mumkin bo‘ladi. 
Internet o‘z - o‘zini shakllantiruvchi va boshqaruvchi murakkab tizim bo‘lib, 
asosan uchta tarkibiy qismdan tashkil topgandir: texnik, dasturiy, axborot. 
Internetning  texnik  tarkibiy  qismi  har  xil  turdagi  va  tipdagi  kompyuterlar, 
aloqa kanallari (telefon, sputnik, shisha tolali va boshqa turdagi tarmoq kanallari), 
hamda  tarmoq  texnik  vositalari  majmuidan  tashkil  topgandir.  Internetning  ushbu 
texnik  vositalarining  barchasi  doimiy  va  vaqtinchalik  asosda  faoliyat  ko‘rsatishi 
mumkin.  Ulardan  ixtiyoriy  birining  vaqtinchalik  ishdan  chiqishi  Internet 
tarmog‘ining umumiy faoliyatiga aslo ta‘sir etmaydi. 


 
14 
 
Internetning dasturiy ta‘minoti (tarkibiy qismi) tarmoqqa ulangan xilma – xil 
kompyuterlar va tarmoq vositalarini yagona standart asosida(yagona tilda) muloqot 
qilish,  ma‘lumotlarni  ixtiyoriy  aloqa  kanali  yordamida  uzatish  darajasida  qayta 
ishlash,  axborotlarni  qidirib  topish  va  saqlash,  hamda  tarmoqda  axborot 
xavfsizligini  ta‘minlash  kabi  muhim  vazifalarni  amalga  oshiruvchi  dasturlar 
majmuidan iboratdir. 
Internetning axborot tarkibiy qismi Internet tarmog‘ida mavjud bo‘lgan turli 
elektron  hujjat,  grafik  rasm,  audio  yozuv,  video  tasvir  va  hokazo  ko‘rinishdagi 
axborotlar  majmuasidan  tashkil  topgandir.  Ushbu  tarkibiy  qismning  muhim 
xususiyatlaridan  biri,  u  butun  tarmoq  bo‘ylab  taqsimlanishi  mumkin.  Masalan, 
shaxsiy  kompyuteringizda  o‘qiyotgan  elektron  darsligingizning  matni  bir 
manbadan,  rasmlari  va  tovushi  ikkinchi  manbadan,  video  tasvir  va  izohlari  esa 
uchinchi manbadan yig‘ilishi mumkin. Shunday qilib, tarmoqdagi elektron hujjatni 
o‘zaro  moslashuvchan  "giperbog‘lanishlar"  orqali  bir  necha  manbalar  majmuasi 
ko‘rinishida  tashkil  etish  mumkin  ekan.  Natijada  millionlab  o‘zaro  bog‘langan 
elektron hujjatlar majmuasidan tashkil topgan axborot muhit hosil bo‘ladi. 
Bir qarashda Internetning texnik tarkibiy qismi bilan axborot tarkibi o‘zaro 
o‘xshashdek tuyuladi. Chunki ikkala holda ham biz "birni ko‘plikka" usulda tashkil 
etilgan  ob‘ektlar  borliligiga  duch  kelamiz.  Aslida  bunday  emas.  Texnik  nuqtai 
nazardan  Internetda  mavjud  bo‘lgan  ixtiyoriy  kompyuter  ko‘plab(millionlab) 
kompyuterlar bilan bog‘langan bo‘ladi. Bunday bog‘lanish "TARMOQ"(Net) deb 
ataladi. Axborot nuqtai nazardan Internetda e‘lon qilingan har bir elektron hujjat, 
tarmoqdagi  bir  nechta  hujjatlar  bilan  o‘zaro  bog‘lanishda  bo‘lishi  mumkin.  Bu 
holdagi axborot bog‘liqlik "to‘r" (Web) nomini olgan. 
Shunday  qilib,  "tarmoq"(Net)  haqida  so‘z  yuritilganda  o‘zaro  bog‘langan 
kompyuterlar  majmuasi  tushunilsa,  "to‘r"(Web)  haqida  so‘z  yuritilganda  esa 
yagona axborot muhitini tashkil etuvchi elektron hujjatlar majmuasi tushuniladi. 
Amaliyotda  Internetning  real,  fizik  bog‘lanishlar  orqali  tashkil  topgan 
ta‘mog‘idagi  kompyuterlar  bilan  virtual  axborot  fazoni  tashkil  etuvchi  elektron 
hujjatlari har xil manzillar yordamida ifodalaniladi. Internet tarkibiga kirgan har bir 


 
15 
 
kompyuter  to‘rt  qismdan  tashkil  topgan  o‘z  manziliga  ega,  masalan: 
142.26.137.07.  Ushbu  manzil  IP(Internet  Protocol)  manzil  deb  ataladi.  Internetga 
doimiy ulangan kompyuterlar o‘zgarmas IP manzilga ega bo‘ladi. Agar kompyuter 
foydalanuvchisi  Internetga  faqat  vaqtinchalik  ishlash  uchun  ulanadigan  bo‘lsa,  u 
holda  ushbu  kompyuter  vaqtinchalik  IP  manzilga  ega  bo‘ladi.  Bunday  IP  manzil 
dinamik IP manzil deb ataladi. 

Download 4,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   177




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish