5 йил фойдаланиш муддатига мўлжалланган асосий воситалар объекти учун йиллик рақамлар йиғиндиси қуйидагини ташкил этади:
5 + 4 + 3+2+1 = 15 йил
Масалан, амортизацияланаётган қиймат 470 минг сўм
(500 000 - 30 000) бўлган ҳолда ҳар йилги амортизация ажратмаларини ҳисоблаш қуйидагича бўлади:
Тезлаштирилган ҳисобдан чиқариш усули
Йиллар суммаси усулида (кумулятив усул)
Бошланғич қиймат
Йиллик эскириш суммаси
Жамғарилган эскириш
Баланс қиймати
Биринчи йилнинг охири
500 000
5/15 х 470 000
156 667
343 333
Иккинчи йилнинг охири
500 000
4/15 х 470 000
125 333
218 000
Учинчи йилнинг охири
500 000
3/15 х 470 000
94 000
124 000
Тўртинчи йилнинг охири
500 000
2/15 х 470 000
62 666
61 334
Бешинчи йилнинг охири
500 000
1/15 х 470 000
31 334
30 000
Бошланғич қиймат
Йиллик эскириш суммаси
Жамғари
ган эскириш
Баланс қиймати
Биринчи йилнинг охири
500 000
40% х 500 000 =
=200 000
200 000
300 000
Иккинчи йилнинг охири
500 000
40% х 300 000 =
=120 000
320 000
180 000
Учинчи йилнинг охири
500 000
40% х 180 000 =
=72 000
392 000
108 000
Тўртинчи йилнинг охири
500 000
40% х 108 000 =
=43 200
435 200
64 800
Бешинчи йилнинг охири
500 000
64 800 – 30 000 =
= 34 800
470 000
30 000
Камайиб борувчи қолдиқ усули
Асосий фондларнинг ҳаракатланиш жараёнларини ва уларнинг ўзгариши характерини баҳолаш учун бир қатор кўрсаткичлар ҳисобланади:
6. Асосий фондлардан фойдаланиш кўрсаткичлари
Асосий фондларнинг ҳаракатланиш жараёнларини ва уларнинг ўзгариши характерини баҳолаш учун бир қатор кўрсаткичлар ҳисобланади:
асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати;
асосий фондларнинг янгилаш коэффициенти;
асосий фондларнинг чиқиш коэффициенти;
асосий фондларнинг ўсиш коэффициенти.
Асосий ишлаб чиқариш фондларининг янгиланиш коэффициенти
К я = (Қ аичф : Қ баич ) х 100%
бу ерда: К я– янгиланиш коеффициенти;
Қ аичф – йил давомида киритилган асосий ишлаб чиқариш
фондларининг қиймати;
Қ баич – барча асосий ишлаб чиқариш фондларининг
йил охиридаги қиймати.
Асосий ишлаб чиқариш фондларининг чиқиш коэффициенти
Қ ч = (Қ аичфл : Қ аичфб ) х 100%
бу ерда: Қ ч – чиқиш (чиқиб кетиш) коеффициенти;
Қ аичфл – йил давомида ликвидация қилинган асосий ишлаб
чиқариш фондларининг қиймати;
Қ аичфб – асосий ишлаб чиқариш фондларининг
йил бошидаги қиймати.
Асосий фондлардан экстенсив фойдаланиш
Асосий фондлардан интенсив фойдаланиш
смена давомида ускуналар бекор туриб қолишини қисқартириш ва унинг олдини олиш;
Асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишни яхшилашнинг асосий йўналишлари
смена давомида ускуналар бекор туриб қолишини қисқартириш ва унинг олдини олиш;
ускуналарнинг сменалик коэффициентини ошириш;
бекор турувчи ускуналарни қисқартириш ва тугатиш;
таъмирлаш ва профилактика тадбирларини ўз вақтида ва сифатли равишда амалга ошириш;
ускуналарни эксплуатация қилувчи ходимларнинг малакасини ошириш;
ишлаб чиқаришни ташкил этишни ва ресурслар билан таъминлашни яхшилаш.
Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати -маълум бир вақт давомида илғор технология лардан фойдаланиш, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил қилишнинг илғор шароитларида ишлаб чиқариш мумкин бўлган маҳсулотларнинг максимал даражасидир.
7. Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати
Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати -маълум бир вақт давомида илғор технология лардан фойдаланиш, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил қилишнинг илғор шароитларида ишлаб чиқариш мумкин бўлган маҳсулотларнинг максимал даражасидир.
ускуналар таркиби ва турлар бўйича сони;
Корхона ишлаб чиқариш қуввати катталигини белгилаб берувчи кўрсаткичлар
ускуналар таркиби ва турлар бўйича сони;
ускуна, агрегат ва дастгоҳлардан
фойдаланишнинг техник- иқтисодий меъёр лари;
ускуналарнинг ишлаш вақти фонди;
ишчилар сони;
ишлаб чиқарилаётган маҳсулот
номенклатураси ва ассортименти (турлари ва хилма-хиллиги).