11
Ushbu elektronlar markazda turuvchi atomning atrofi bo‘ylab, qavat-qavat
ko‘rinishdagi, yoki boshqacha aytganda, pog‘onalar bo‘yicha joylashgan bo‘ladi. Shunday
pog‘onalardan biri elektronlar bilan to‘lib bo‘lgach, navbatdagi elektron keyingi pog‘onadan
joy oladi. Masalan, 3-raqamli element atomga eng yaqin pog‘onada to‘liq sondagi
elektronlarga ega va undan keyingi ikkinchi pog‘onada atiga bir dona elektroni mavjud. 11-
raqamli elementda esa elektronlar bilan to‘lgan ikkita pog‘ona mavjud va uning ham uchinchi
pog‘onasida atiga bitta elektron bo‘ladi. 19-raqamli elementning esa birinchi uchta pog‘onasi
elektronlar bilan to‘liq egallangan va to‘rtinchi pog‘onada bitta elektron mavjud bo‘ladi.
Muayyan elementning kimyoviy xossalari asosan, uning atomidagi eng tashqi elektron qavatda
nechta elektron borligiga bog‘liq bo‘ladi.
3, 11 va 19-raqamli elementlarning bir-biriga o‘xshash jihati shuki, ularning
hammasining atomidagi eng tashqi elektron qavatda atiga bittadan elektron mavjud. Ularning
har uchalasi havoda tez xira tortadigan va oson eriydigan yumshoq metallar sanaladi.
Kimyogarlar elementlarni shunday jadval bo‘ylab tartiblashganki, bir-birga o‘xshash
elektron qavat tuzilishiga ega elementlar bitta ustun bo‘ylab va ba’zan bitta qator bo‘ylab
joylashadi. Elementlarning bu tariqa jadval ko‘rinishida joylashtirilishi
davriy jadval
deyiladi.
Agar siz davriy jadvalga diqqat qaratsangiz, 3, 11 va 19-raqamli elementlar, shuningdek, 37,
55 va 87-raqamli elementlar bitta ustunda joylashganligini ko‘rasiz. 2, 10, 18, 36, 54 va 86-
raqamli elementlar esa boshqa bir ustun bo‘ylab ustma-ust joylashgan. Bir qator bo‘ylab
joylashgan va bir-biriga juda o‘xshaydigan elementlar ketma-ketligiga misol qilib esa, 26-27-
28 raqamli elementlarni, yoki, 57 dan 71-raqamligacha bo‘lgan elementlar qatorini ko‘rsatish
mumkin. Shu tariqa, davriy jadvaldan foydalanib, siz birdaniga bir necha elementlarning
xossalari haqida umumiy tasavvur hosil qilishingiz mumkin bo‘ladi. Men ham, davriy
jadvaldan foydalangan holda, bitta hikoyaning o‘zida bir necha o‘zaro o‘xshash element haqida
bayon qilib o‘taman.
Keyingi sahifada, o‘sha biz aytgan 118 xil elementning atom raqamlari va davriylik
qonuniyati asosida joylashtirilgan jadvali keltirilgan. Davriy jadvalning kataklari interaktiv
bo‘lib, ya’ni, agar siz kitobni elektron tarzda mutolaa qilayotgan bo‘lsangiz, katakcha ustiga
bosishingiz bilan, o‘sha katakchada joylashgan element haqidagi hikoyaga o‘tiladi (ya’ni,
katakchada hikoyaga havola yashiringan).
Darvoqe’, ushbu jadval «
Do'stlaringiz bilan baham: