Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

bizning bilimlarimiz o‘lchamini 
belgilab beruvchi ma’lumotlar 
yig‘indisi  tushiniladi.  Barcha  holatlarda  ob’ektlarni  tavsiflash  uchun 
quyidagilardan foydalaniladi: 

 
Makonda (fazoda) joylashish holati; 

 
Berilgan nuqtada yoki fazoning berilgan sohasida (ma’lum vaqt 
lahzasi davomida) o‘ziga xos xossa-xususiyatlari va tavsiflari.  
1.
  Makonga  oid 
yoki 
metrik
  (makonga  oid,  geografik, 
koordinatalarga  oid)  ma’lumotlar,  ya’ni  bu  ma’lumotlar  ob’ektning 
makonda joylashish holatini ko‘rsatib beruvchi ma’lumotlar hisoblanadi.  
Rus  tilida  mavjud  bo‘lgan  atamashunoslik  lug‘atlarida  «
makonga 
oid  ma’lumotlar
»  (пространственным  данным)  ikkita  turli  xil 
tushunchalar qayd qilingan [Geoinformatika, 1999; Koshkarev, 2006]. Bu 
tushunchalardan  birinchisi,  geoinformatika  fan  sohasiga  tegishli  bo‘lib, 
haqiqiy  mavjud  ob’ekt  haqidagi  barcha  makonga  oid  axborotlar  keng 
ma’noda  -  o‘z  tarkibiga  raqamli  tasvirlar,  raqamli  xaritalar,  geodezik 
tarmoqlar  tayanch  punktalari  koordinatalari  katalogi  va  boshqalarni 
qamrab  oluvchi  so‘z  hisoblanishi  qayd  qilingan.  Ikkinchi  tushuncha 
GATning axborotlarga oid ta’minoti bilan bog‘liq bo‘lib, bunda makonga 
Ma’lumotlar
tushunchasi
orqali
ob’ektlar haqidagi yoki ushbu
ob’ektlarni o‘lchash natijalari haqidagi dalillar yig‘indisi tushuniladi.
GAT
tarkibida
foydalaniluvchi
ma’lumotlar
yuqori
darajada
rasmiylashtirilish tavsifiga egaligi bilan farqlanadi. Ma’lumotlar - bu
axborotlarni tuzib chiqish jarayonida foydalaniluvchi qurilish elementi
sifatida o‘rin tutadi va ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonida xosil
qilinadi.
Axborot
- bu atrof-muhitdan qabul qilinuvchi (kirish axborotlari), atrof-
muhitga chiqariluvchi (boshlang‘ich axborotlar) yoki ma’lum bir
tizimning ichki qismida saqlanuvchi ma’lumotlar yig‘indisi hisoblanadi.
Axborotlar xujjatlar, chizmalar, rasmlar, matnlar, tovush va yorug‘lik
signallari, elektr va asab impulslari va hakozo shakllarda mavjud bo‘lishi
mumkin. Ma’lumotlar qayd qilinuvchi signallardan tashkil topgan bo‘lib,
axborotlarning tarkibiy qismi hisoblanadi.

---

 
26 
oid  ma’lumotlar  -  bu  haqiqiy  mavjud  ob’ektlar  (joy,  hudud  va  boshq.) 
haqidagi raqamli ma’lumotlar hisoblanishi qayd qilinadi. Keltirib o‘tilgan 
har  ikkala  holatdagi  «
makonga  oid  ma’lumotlar
»  tushunchasiga  sinonim 
sifatida  -  «
geografik  ma’lumotlar
»  va  «
geologik  makonga  oid 
ma’lumotlar
» atamalaridan foydalaniladi.  
Biz  quyidagi  aniqlik  kiritishdan  foydalanamiz:  «