Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Xaritalarni  o‘qish
  -  bu  xaritada  keltirilgan  shartli  belgilashlarni 
tanib  olish  asosida,  uning  tarkibiy  mazmunini  anglash,  his  qilishdan 
(ko‘rish,  tegish  yoki  avtomatik  tavsifda)  tashkil  topadi.  Xaritalarni 
o‘qishning samaradorligi darajasi xaritalarning o‘qilishi darajasiga bog‘liq 
hisoblanadi,  ya’ni  xaritada  alohida  shartli  belgilashlarning  oson  va  tez 
ilg‘ab  olinishi,  Shuningdek  umumiy  bir  butun  tasvirlarning  his  qilinishi 
jarayoni  tezligi  bilan  bog‘liq  hisoblanadi.  O‘z  navbatida,  xaritalarning 
GAT
- bu «yakuniy holatda, u yoki bu ho‘jalik faoliyati variantlarida
qarorlarning qabul qilinishi uchun foydalaniluvchi, ma’lumotlar bazasi
tarkibini
kengaytirish,
ma’lumotlarni
o‘zgartirish,
ushbu
ma’lumotlarning xaritalar yoki jadvallar ko‘rinishida ifodalanishi
uchun mo‘ljallangan, o‘z ichiga ma’lumotlar bazasi, qurilmalar,
maxsus dasturiy ta’minot va moddiy ta’minotni qamrab qoluvchi tizim
hisoblanadi» [T.Lillesand].
GAT - bu «tabiat va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro hududiy nuqtai jihatdan
aloqadorlik munosabatlari haqidagi bilimlarning avtomatik tavsifda
funksiya bajaruvchi vositalar (EHM) yordamida ro‘yobga oshiriluvchi
bilimlar tizimi ombori, shuningdek qidirish, kiritish, modellashtirish va
boshqa
funksiyalarni
ta’minlovchi
dasturiy
ta’minot
tizimi
hisoblanadi» [A.M.Trofimov, M.V.Panasyuk]

---

 
17 
o‘qilishi  shartli  belgilashlarning  ko‘rgazmalilik  darajasiga,  xaritalarning 
tarkibining umumiy to‘ldirilish  darajasiga, tasvirlar tarkibiy qismlarining 
o‘zaro farqlanish darajasiga bog‘liq hisoblanadi.  
Raqamli  xarita
  (ingliz  tilida  -  «
numerical  map
»,-  «
digital  map
», 
nemis  tilida  -  «
numerische  karte
»)  -  bu  koordinatalar  tizimi  va 
balandliklarni ifodalash, xaritalar proeksiyalari va chizmalari uchun qabul 
qilingan  kartografik  generalizatsiya  qonuniyatlari  hisobga  olingan  holda, 
shakllantirilgan  er  yuzasining  raqamli  modeli  hisoblanadi.  Mazmun-
mohiyatiga ko‘ra,  «
raqamli  xarita
»  atamasi aynan, raqamli  model, ya’ni 
raqamli  formatdagi  kartografik  ma’lumotlarni  anglatadi.  Raqamli  xarita 
xaritalarning  aniqligi,  shartli  belgilashlar  tizimi,  generalizatsiya  va 
kartografiyaning  boshqa  asosiy  me’yoriy  qoidalari  va  tartiblariga  to‘liq 
amal  qilingan  holatda  yaratiladi.  Raqamli  xarita  odatdagi  qog‘oz 
shaklidagi  xaritalar,  kompyuter  va  elektron  xaritalarni  tayyorlash  uchun 
asos  sifatida  xizmat  qiladi,  Shuningdek  raqamli  xaritalar  kartografik 
ma’lumotlar bazasi tarkibiga kiritiladi va GAT axborot ta’minotining eng 
muhim  tarkibiy  qismlaridan  biri hisoblanadi  va  bir  vaqtning o‘zida  GAT 
funksiya bajarishining mahsuli sifatida o‘rin tutishi mumkin.