Kitap Kapağı. cdr

Türkü ismi 

Coğrafi faktörler 

Yer şekli 

İklim 

Bitki 

Hidrografya 

Nüfus  Hayvancılık  Ulaşım 

Yaylanın çimenine 

 

 

X 

 

 

X 

 

Sabahdan kalkar kızlar 

 

 

 

 

X 

 

 

Yayladım koyunu orman 

aralarına 

 

 

X 

 

 

X 

 

İslandi da ötmeyi  

 

X 

X 

 

 

 

 

Gız sana demedım mi 

 

 

X 

 

 

X 

 

Kapısının önünde 

 

 

X 

 

 

X 

 

Derenin balıkları 

 

 

 

 

X 

 

 

Duman aldi dağlara 

X 

X 

 

 

 

 

 

---

698 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

Bizim yayla düz gibi 

X 

X 

 

X 

 

 

 

Bizim köyün kızları 

 

 

 

 

X 

 

 

Sen bu yaylaları 

yayliyamasun 

 

 

 

X 

 

 

 

Kar yağayi yağayi 

Sultan Murat başına 

 

X 

 

 

 

 

X 

Yaylanın çimeninde 

gelir oturur kızlar 

 

X 

 

 

 

 

X 

Burası yayla yolu 

 

 

X 

 

X 

 

X 

Doldurdum filikamı

*

 

 

 

 

 

 

 

 

Kaynak: TRT THM repertuarı 

Trabzon  yöresi  türkülerindeki  yayla  anlatısında  nüfus  (göç),  hayvancılık  (kuzu, 

koyun) ve ulaşım (yol, at, katır) gibi beşeri çevre faktörleri kullanılmıştır. Günümüze göre 

refah seviyesinin düşük ve ulaşımın gelişmemiş olması nedeniyle, geçmişte yayla sahalarına 

yaya  olarak  çıkılmaktaydı.  Doğu  Karadeniz  kıyı  kuşağında  yayla  göçü,  büyük  bir  tören 

niteliği taşımaktaydı. Yöresel kıyafetlerini giyen ve hayvanlarını süsleyen aileler, genellikle 

mayıs ayı başlarından itibaren, kafileler halinde yayla göçlerine katılmaktaydılar. Ulaşımın 

gelişmesine  bağlı  olarak,  söz  konusu  geleneksel  yayla  göçü  eski  önemini  büyük  ölçüde 

yitirmiştir.  Böyle  olsa  da  yayla  göçü,  Trabzon  yöresi  türkülerinde  önemli  ölçüde 

kullanılmıştır. 

Sabahdan kalkar kızlar da 

Bakayiler aynaya 

Geyindi kuşandiler 

Gidecekler yaylaya 

O yaylalar yaylalar da 

Horon eder uşaklar 

Gomarluğun içinde 

Seven seveni arar 

Yayla ulaşımı ve ulaşım araçlarının kullanıldığı türkülere bakıldığında, özellikle at 

ve  katır  gibi  yük  ve  çeki  hayvanlarından  bahsedildiği  görülür.  Bu  durum,  ulaşımın 

gelişmediği  dönemlerde  dağlık  ve  yüksek  alanlarda  bulunan  yaylalara  ulaşmak  için  bu 

hayvanlardan  yararlanıldığını  göstermektedir.  Nitekim  günümüzde  bölgede  söz  konusu 

hayvanların sayısının çok az kaldığını belirtmek gerekir. Her bir coğrafi faktörle ilgili birden 

çok türkü olmakla birlikte, aşağıdaki örnekte olduğu gibi genellikle karakteristik bir örnekle 

yetinilmesi uygun görülmüştür. 

Of of… 

Burası yayla yolu 

Yol verin geçenlere 

Gidecekler yaylaya 

Ya bakın çimenlere 

Of of… 

Yayladan gelen atlar 

Yol kenarında otlar 

İlikleme yakanı 

Kız sinelerin patlar 

                                                

*

 Söz konusu türküde, yayla dışında, herhangi bir coğrafi faktör kullanılmamıştır. 

---

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun 

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun

 

699 

 

Sonuç 

Geleneksel  Türk  halk  müziği  içerisinde  bulunan  türküler,  çeşitli  yönleriyle 

toplumumuzun  kültürünü  yansıtır.  Trabzon  yöresinin  coğrafi  konumu,  doğal  ortam 

özellikleri, yaşam biçimleri, ekonomik koşulları ve sosyal yapısı türküleri de önemli ölçüde 

etkilemiştir.  Trabzon  türkülerinde  yer  verilen  kavramlardan  birisi  de  yayladır.  Doğu 

Karadeniz’in  coğrafi  yapısı,  geleneksel  yaylacılık  faaliyetinin  kültürel  bir  boyut 

kazanmasına  zemin  hazırlamıştır.  Nitekim  TRT  repertuarına  kayıtlı  Trabzon  yöresi 

türkülerinin (96 türkü) % 15,6’sında (15 türkü) yayla kavramı geçtiği görülmüştür.   

Ağırlıklı  olarak  sevgi  ve  özlemin  ana  temayı  oluşturduğu  Trabzon  yöresi 

türkülerindeki yayla anlatısında yer şekli (düz, dağ), iklim (kar, sis, sıcaklık), bitki örtüsü 

(çimen,  orman)  ve  hidrografya  (su,  göl)  gibi  doğal  çevre  faktörleri  yanında  nüfus  yayla 

göçü),  hayvancılık  (kuzu,  koyun)  ve  ulaşım  (yol,  at,  katır)  gibi  beşeri  çevre  faktörleri  de 

kullanılmıştır.  Bu  bağlamda  söz  konusu  türküler,  bölgedeki  yaylacılık  faaliyetinin 

karakteristik özelliklerini göstermesi bakımından da önemlidir. Halk kültürünün bir parçası 

olan  türküler  incelendiğinde,  Trabzon  yöresi  yaylalarında  yaşanan  işlevsel  değişim  ve 

dönüşüm  süreci  de  açıkça  görülür.  Yayla  göçünün  motorlu  araçlarla  gerçekleştirilmesi, 

hayvancılığın eski önemini kaybetmesi, konut  mimarisinin değişmesi  ve  yayla turizminin 

gelişmesi işlevsel değişimin göstergeleri olarak sayılabilir. Benzeri çalışmalar diğer bölgeler 

için  de  yapılarak,  ülkemizdeki  yaylacılık  kültürünün  genel  özellikleri  ve  mekânsal 

farklılıklar  ile  geçmişten  günümüze  yaylacılıkta  yaşanan  işlevsel  dönüşümün  ortaya 

konulmasına  katkı  sunulabilir.  Bu  bağlamda  türküler,  mekânın  doğal  özelliklerinin  ve 

toplumun yaşam şekillerinin anlaşılmasında kullanılabilir. Doğal ortam ve insan etkileşimini 

yansıtması bakımından türküler, mutlaka korunmalı ve gelecek kuşaklara aktarılmalıdır.  

 

KAYNAKÇA 

Alagöz, C.A. (1941). Yayla tabiri hakkında rapor. Birinci Coğrafya Kongresi, Raporlar-

Müzakereler-Kararlar, 6-21 Haziran 1941, 150-157. 

Doğanay,  S.  (2010).  İşlevsel  değişim  sürecinde  Çakırgöl  çevresinde  yaylalar  ve 

yaylacılık. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (2), 611-639. 

Doğanay,  H.,  &  Doğanay,  S.  (2018).  Coğrafya  Bilim  Alanlarına  Giriş  (13.  Baskı). 

Ankara: Pegem Akademi yayınları. 

Emiroğlu,  M.  (1977).  Bolu’da  yaylalar  ve  yaylacılık.  Ankara:  Ankara  Üniversitesi 

D.T.C.F. Yayını. 

Grötsbach, E. (1984). Spatial structure and development prospect of tourism in the black 

sea region of Turkey. Ege Coğrafya Dergisi, 2, 198-209. 

Özçağlar, A. (2001). Coğrafya’ya giriş. Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık. 

Şahin,  M.  (2010).  Türk  halk  müziğinde  coğrafi  motifler  ve  türküler  atlası. 

Yayımlanmamış  yüksek  lisans  tezi,  Kahramanmaraş  Sütçü  İmam  Üniversitesi, 

Kahramanmaraş. 

---

700 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

Tümertekin, E., & Özgüç, N. (1998). Beşeri coğrafya (insan-kültür-mekân). İstanbul: 

Çantay Kitabevi. 

Uğur, A. (2015). Müzik coğrafyası: türkülerdeki coğrafya. Bilig Dergisi, 74, 239-260. 

Yazıcı, D., & Bayburtlu, S. (2016). TRT repertuarında Trabzon yöresine kayıtlı sözlü 

türkülerin kırık hava-uzun hava türlerine göre dağılımı. Online Journal of Music 

Sciences, 1 (2), 21-40. 

Yıldırım,  A.,  &  Şimşek,  H.  (2016).  Sosyal  bilimlerde  nitel  araştırma  yöntemleri. 

Ankara: Seçkin Yayınları. 

 

 

---

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun 

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun

 

701