Kitap Kapağı. cdr

2. 

Bâdgîs’in Coğrafyası  

Bâdgîs Orta Çağ’ın  ilk dönemlerinde Herât  ile Serahs arasındaki alanlar, hatta bir 

şehir  ve  çevresini  için  kullanılmaktaydı  (Barthold,  1979,  s.  192;  Barthold,  2005,  s.  221;  

Piyadeoğlu, 2011, s. 21). Nitekim  bölge  hakkında bilgi  veren  ilk dönem İslâm kaynakları 

buranın,  Herât’ın  kuzey  batısında  Merv’er-rûd’un  karşısında  Herât  ile  Serahs  arasındaki 

büyük bir bölgede Herât ile Murgâb nehirleri arasında bir şerit teşkil ettiğini kaydetmişlerdir 

(Barthold, 1930, s. 47; Barthold, 2005, s. 221; Barthold & Allchin, 1986, s. 857; İbn Havkal, 

1992, s. 219; Makdîsî, 1994, s. 271; Strange, 2015, s. 500). Orta Çağ’da zamanla Bâdgîs 

kelimesi  daha  geniş  alanlar  için  kullanılmaya  başlamış  ve  bu  günkü  Afganistan’ın 

kuzeybatısı için kullanılır olmuştur. Hatta Timurlu devrinin meşhur tarihçilerinden Hâfız-i 

Ebrû,  Herî-Rûd  ile  Murgab  nehirlerinin  arasında  kalan  bölgenin  tamamını  Bâdgîs  olarak 

kaydetmiştir (Barthold, 1979, s. 192; Barthold, 2005, s. 221; Barthold & Allchin, 1986, s. 

857;  Hâfız-i Ebrû, 1349, s. 96; Şerefüddin Ali Yezdî, 2013, s. 31 dn. 35). Hâfız-i Ebrû 15. 

yüzyıldaki  Bâdgîs’in  sınırlarını  doğusunda  Kerûh,  Herî-Rûd  ve  Garcistan,  kuzeyinde 

Murgab  suyu,  batısında  Serahs  ve  Câm,  güneyinde  Fûşenc  (Bûşenc)  ve  Herât  ile  komşu 

olarak kaydetmiştir (Hâfız-i Ebrû, 1349, s. 32).  Bölgenin tarihi ve coğrafyası bakımından 

vazgeçilmez  eserlerden  birisini  yazan  olan  İsfîzârî,  Bâdgîs’in  Herât’a  doğrudan  sınırının 

bulunduğunu  kaydetmiştir  (İsfizârî,  1338,  C.I,  s.  133).  Strange  ise  Orta  Çağ’daki  geniş 

---

54 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

Bâdgîs bölgesinin Herât’ın on üç fersah kuzeyinden başladığını kaydetmiştir (Strange, 2015, 

s. 500). Bu bilgiler ışığında Moğollar ve Timurlular dönemine gelindiğinde Bâdgîs adıyla 

anılan coğrafî alanın sınırlarının eskiye nazaran oldukça genişlediğini ve doğudan Kerûh, 

batıdan Serahs ve Câm kuzeyden Murgab Nehri ve kolları, güneyden Herât ve Heri-Rûd’un 

orta mecrası ile çevrili olduğu söylenebilir (Bosworth & Balland, 1985, s. 370-372; Uyar, 

2013, s. 256).  

Bâdgîs’in yer altı suları ve akarsuları boldu (Hâfız-i Ebrû, 1349, s. 32). Bu nedenle 

oldukça yeşil bir yerdi (Tapper, 1979, s. 55-79). Arazinin çoğu sulanırdı (Hâfız-i Ebrû, 1349, 

s. 32; Strange, 2015, s. 500). Doğusunda kaynağını Garcistân ve Bâdgîs Dağları’ndan alan 

Murgâb Nehri’nin sol kolları akardı (Hâfız-i Ebrû, 1349, s. 32, 98; Strange, 2015, s. 500-

501). Bâdgîs’in kuzeyinde  yer alan Murgâb’ın etrafı  çok güzel  bahçelerle doluydu.  Aynı 

adla  anılan  nehirden  ayrılan  eski  usul  kanallarla  burada  sulama  yapılmaktaydı  (Klaviyo, 

1975, s. 119). Mîrzâ Şâhruh zamanında imar edildi ve buraya Dilkuşa Kanalı yapıldı (Hâfız-

i Ebrû, 1349, s. 26). Orta Çağ’da Bâdgîs, kendisine bağlı birçok şehir, köy ve dağlık alanlarla 

birlikte Herât Bölgesi’ne

1

 dâhildi.