Kirish,,0'rta asrlar tarixi haqida

Atsteklar. XIII asrda Meksikaga shimoldan atsteklar ko`chib kelganlar. Ko`l o`rtasidagi orollarda Tenochtitlan shahrini bunyod qilganlar. Orollarni dambalar bilan birlashtirishgan. Shaharni kesib o`tgan to`g`ri ko`chalar va kanallar yoqasida ibodatxonalar hamda qasrlar qurishgan. Vaqt o`tishi bilan atsteklar qo`shni qabilalarni o`zlariga bo`ysundirganlar, ularni og`ir xiroj to`lashga majbur etganlar. Atsteklar barcha zarur narsalarni o`zlariga qaram qishloqlardan olardilar. Urush vaqtlarida 150 mingga yaqin jangchidan iborat qo`shin tuzilardi.

Mayya piramidalari to 'rt tarafdagi zinalar soni yil kunlari sonlari - 365 ga teng.

Atsteklar hunarmandchilikda katta yutuqlarga erishganlar. o`ymakor-zargarlar oltin, kumushdan bezaklar yasashgan. Javohir toshlarni mohirona tarashlaganlar. Kamalakdek tovlanuvchi tovus patlaridan gazlama va kashtalar to`qishgan.

Poytaxtda oddiy atsteklar va zodagonlar uchun alohida-alohida maktablar bor edi. Oddiy maktablarda dehqonchilik, hunarmandchilik va harbiy ishlar o`rgatilardi. Oliynasab bolalarga tarix, din, yozuv, o`qish, hisob, astronomiya fanlari, nazm, notiqlik san'ati o`rgatilardi. Shoirlar qasidalar, dostonlar, tabiat haqida she'rlar yozishardi. Har yili poytaxtda shoir-qo`shiqchilarning aytishuvlari o`tkazilib, g`oliblar mukofotlanardi.

Inklar. Inklar davlati XII asrda tashkil topgan. Inklar qo`shni qabilalarni zabt etganlar. Davlat tepasida cheklanmagan hukmdor -Oliy Inka turardi.

Oliy Inkaning yaqin qarindoshi bo`lgan erkaklar o`zlarini „Quyosh o`g`illari" deb atashardi. Bunga inklarning quyoshni bosh xudo deb hisoblashlari sabab bo`lgan. „Quyosh o`g`illari" davlatda yuqori lavozimlarni egallaganlar. Bo`ysundirilgan davlatlar xalqlari ularga to`la itoat etib, inklar tilida gaplashish-gan va inklarning qonunlari, rasm-rusumlari asosida yashashgan.

Aholi jamoa bo`lib yashar, har bir jamoa dehqon oilalaridan iborat edi. Hokimiyat ruxsatisiz jamoa a^dsi^ qishloqdan tashqariga chiqolmasdi.

Ular yetishtirgan hosilning bir bo`lagi kohinlarga, ikkinchi qismi -Oliy Inkaga, uchinchi qismi jamoa a'zolariga qolgan. Davlat omborlaridan jangchilar va amaldorlarga, qahatchilik yillarida esa zoriqqanlarga ham oziq-ovqat berilgan. Barcha fuqaro buyuril-gan joylarda, dalada, qurilishda yoki qo`shinda xizmat qilishi kerak edi. Jangchilar va jamoat ishlariga yubo-rilgan odamlarning oilalarini jamoa boqardi.

Ulkan mamlakatning barcha qism-lari o`rtasida pochta aloqasi mavjud edi. Yo`lning ma'lum bir qismida nav-batchilik qiladigan, maxsus tayyor-garlikdan o`tgan choparlar joylardan xabarlarni poytaxtga keltirib turishardi.

„Quyosh o`g'illari"ning bolalari maxsus maktablarda o`qishardi. Hali yozuv yo`q paytlarda bolalar inklar dini, boshqarish tartiblari, qonunlari va urf-odatlari haqidagi ma'lumotlarni yodlab o`rganishardi.

Me'morlar ibodatxonalar, qasrlar, qal'alar qurishardi. Inklarning asosiy qal'asi - Kusko baland qoyalikka qurilgan. Bu qal'a shaharlar bilan yerosti yo`llari orqali birlashtirilgan bo`lgan.