Кириш рввиПУ

O’ziyurar vagonlarni elektr ta’minoti
Foydali qazilmalarni kamerali tizimda ishlab chiqishda relьsiz o’zi yurar vagonlar (pnevmashina yoki yurmalab yuradigan) tizimida va nisbatan otkatkasi kam uzunlikdagi (1 kmgacha bo’lgan) kovlab borish ishlarida, rejada o’ta qiyshashida va ko’tarilish va katta nishablik (15° gacha)burchagiga ega bo’lgan, shuningdek odamlarni, asbob-uskunalar va materiallarni tashishda qo’llaniladi. Eng ko’p Kon-kimyo sanoati va rangli metallurgiya konlarida o’zi yurar vagonlar keng qo’llanilmoqda.

O’zi yurar vagonlar ega: kuzov-bunker, uning tubida vagonga yuklash va tushirish uchun kurakli konveyer joylashgan; reduktorlar va tortish elektr davigatellari; kabel barabani; boshqaruv kabinasi. Kuzov-bunker pnevmo g’ildirakli to’rt g’ildirakli ko’rinishdagi o’zi yurar shassida o’rnatilgan.

Qoida bo’yicha vagonlar bort uzatmalari bilan ishni bajaradi, ya’ni har bir bortning yetakchi g’ildiraklari alohida yuritgichlar harakati bilan yurgiziladi, o’zgarmas tok uzatmasi uchun ketma-ket qo’zg’atishli elektr yuritgichlardan foydalaniladi, o’zgaruvchan tok uzatmasi uchun esa boshqarib bo’lmaydigan qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron yuritgichdan foydalaniladi yoki juft qutblarni boshqariladigan aylanish chastotasiga o’tkazilishi (ikki va uch tezlikli yuritgichlar). Konveyer uzatmasi uchun odatda alohida o’zgarmas tok yoki o’zgaruvchan tokda ikki tezlikli parallel yoki aralash qo’zg’otishli yuritgichlar (kamdan-kam ikkita) qo’llaniladi.

O’zgaruvchan tok tarmoqlari. O’zgaruvchan tokning yer osti elektr tarmoqlari uch fazali, uch uzatmali xolis neytralda bajariladi. Uchastkada chuqur kiritgichli 6 kV kuchlanish o’zi yurar mashinalarni elektr bilan ta’minlashi bilan tavsiflanadi.O’zgaruvchan tokning uchastka elektr tarmoqlari asbob-uskunalarga ulangan va alohida nimstantsiya transformatorlaridan quvvat oladigan 660V kuchlanishli kabel liniyasi uzun bo’lmagan (0,8-1,5 km) va uncha ko’p miqdorda bo’lmagan birlikda bo’ladi.

Uchastka elektr iste’molchilari uchun yetarli darajada yuqori (500 kVt va ko’proq) belgilangan quvvatni hisobga olgan holda uchastkalarda bir nechta (7tagacha) ko’chma nimstantsiyalar o’rnatiladi.(1 rasm). Uchastkada moslashuvchan kabelda bajarilgan kabel liniyalarining umumiy uzunligi 5-7 kmga yetgan.

O’zi yurar vagonlarda yetkazib berishning maksimal masofasi moslashuvchan kabel uchun elektr quvvatdan foydalanishda odatda 400 mdan oshmaydi, kabelli baraban sig’imi bilan aniqlanadi.

1rasm. O’zgaruvchan tokda o’zi yurar mashinalarning elektr ta’minoti sxemasi: shtrixli yaxlit liniyali bronli yoki moslashuvchan kabelь (EVT,KSHVG),, yaxlit –GRSHE kabelni bildiradi. Asosan o’zgaruvchan tok uchun GRSHE yetti simli kabeli qo’llaniladi, o’zgarmas tok uchun ham xuddi shunday. 1 rasmdan ko’rinib turibdiki, o’zi yurar mashinalarning elektr ta’minoti umumiy transformatorli nimstantsiya uchastkasidagi boshqa iste’molchilar bilan birgalikda amalga oshiriladi. 630 - 1000 kV quvvatli TSVP zamonaviy ko’chma nimstantsiyalarni qo’llanganda 250 - 400 kVA quvvatli nimstantsiyalar 2-3 baravarga kamayadi. Biroq bir nechta transformatorli nimstantsiyadan uchastkadagi elektr iste’molchilarini alohida ta’minlash izolyatsiya qarshiligi darajasini sezilarli darajada oshiradi va yerga nisbatan tarmoq sig’imini pasaytiradi, ekspluatatsiya havsizligini oshiradi va qurilmani ishonchli ishlashini himoyalash va izolyatsiyalashni nazoratiga ko’maklashadi. [37].

O’zgarmas tok tarmog’i. O’zgarmas tokning yer osti elektr tarmoqlaridan yerdan izolyatsiyalangan ikki uzatmali o’zi yurar mashinalar quvvatlanishni amalga oshiradi.

O’zgarmas tokning manbasi sifatida, qoida bo’yicha yarim o’tkazgichli o’zgartirgich agregatlar qo’llaniladi, masalan o’zgaruvchan tok tarmog’ida pasaytiruvchi transformator ATP-500/600 orqali quvvatlanadi. O’zgarmas va o’zgaruvchan tok oralig’ida elektrli aloqaning mavjudligi tarmoqlarda qo’llanilayotgan o’zgarmas tokning alohida o’ziga xosligi hisoblanadi.

O’zgarmas tokning asosiy iste’molchilari – kabelli va trolleyno-kabelli elektr yuritgichning o’rnatilgan quvvati 50 - 100 kVt, yuk ko’tarish qobiliyati 10-20 t bo’lgan o’zi yurar vagonlar hisoblanadi.

Bir gorizondagi bir nechta uchastkadagi o’zi yurar vagonlarning elektr ta’minoti qoida bo’yicha quvvati 300 kVt bo’lgan birta o’zgartirgichli nimstantsiyadan amalga oshiriladi.

O’zi yurar vagonlarning o’zgarmas tokdan markazlashtirilgan holda quvvatlashni shunday tushunish mumkinki, bunda ularni rezerv qilib qo’yish, zaruriyat va o’zgartirgichli agregatlarning nisbatan murakkabligi bilan tushuniladi. Bu kabel tarmoqlarini 6 kmgacha masofaga cho’zilishi va bir o’zgartirgichli nimstantsiyadan quvvatlanayotgan elektr asbob-uskunalarining ko’pligi sababli tarmoqda izolyatsiya umumiy kuchlanishini kamayishiga olib keladi.