Kirish. Payvandlash turlarining tasnifi

Payvandlash vannasining kristallanishi
Kristallanish – metall sovitilganida unda donlar (kristallitlar) 
hosil bo‘lish jarayonidir. Kristallitlar deb nomuntazam shakldagi 
kristallitlarga aytiladi. Metalning suyuq holatidan qattiq holatiga 
o‘tishda kristallitlar hosil bo‘lishi va o‘sishi birlamchi kristalla-
nish deb ataladi. Qotgan metalning sovishida birlamchi kristal­
litlarning o‘zgarishi, undagi struktura o‘zgarishlari ikkilamchi 
kristallanish deb ataladi.
2.3.1. Payvandlash vannasi
Issiqlik manbayi ta’sirida eritib payvandlashda hosil bo‘lgan 
erigan metall hajmi payvandlash vannasi deb ataladi. Birinchi 
tur payvandlash vannasi va ikkinchi tur payvandlash vanna­
si farq qilinadi. Ularning birinchi turi, masalan, yoy bilan yoki 
gaz-alanga yordamida payvandlashda hosil bo‘ladi. Ikkinchi turi 
elektr-shlak usulida payvandlashda hosil bo‘ladi. Birinchi tur 
payvandlash vannasini ko‘rib chiqamiz, chunki u ko‘proq uchray­
di.Vannaning bosh qismida ABD chizig‘ida asosiy 
metalning erishi yuz beradi . Yoyning, gazlar oqi­
mining bosimi, metall bug‘larining reaksiyasi va notekis qi­
zishdan hosil bo‘ladigan konveksiya ta’sirida issiqlik manbayi 
(payvandlash yoyi) ostidagi suyuq metall siqib boriladi va u 
doimo vannaning oxirgi qismiga tomon surilib turadi. Chokda 

– chuqurlik – krater hosil bo‘ladi, erish chuqurligi soviydi va 

vannaning orqa chegarasida (AED zonasida) – qotish zonasi­
da metall kristallanadi. Elektrod metali yoki qo‘shimcha metall 
erib, payvandlash vannasida asosiy metall bilan aralashadi va 
payvand chokning kuchaytirilishi q ni ta’minlaydi. Chok metali 
bilan payvandlanadigan detalning asosiy metali o‘rtasida aniq 
chegara I hosil bo‘ladi, uni eritish zonasi yoki, uning eni kichik 
bo‘lganida eritish chizig‘i deb ataladi. Payvandlash vannasining 
o‘lchamlari va parametrlari issiqlik manbayining issiqlik quvvati-
ga, payvandlash tezligiga va payvandlanadigan hamda elektrod 
materialining issiqlik-fizik xossalariga bog‘liq. Yoy bilan pay­
vandlashda vannaning uzunligi quyidagi formula bilan aniqla­
nadi. 
M a’lumki, payvandlash usulini har qanday metall va metallmas 
materiallarga tatbiq qilish mumkin.