Kirish. Payvandlash turlarining tasnifi

Inert gaz : bu chiqindi gaz yoki uning aralashmalari kabi gazdan tashkil topgan va yonishini qo’llab-quvvatlamaydigan darajada kislorod o’z ichiga olgan gazga shunday deyiladi.
Inert gaz inshooti : Qurilmaning umumiy nomi, etkazib berish, sovutish, tozalash, bosim va nazorat birliklaridan iborat.
Inert gaz tizimi : bu inert gaz inshooti va inert gazni taqsimlashdan iborat bo’lib, bu inert gazni dvigatel xonasiga qaytishini oldini oladi.
Inerting : Bu idish ichida inert muhitga ega bo’lish uchun inert gazni idishga joylashdir.
Gazsiz: Bu zaharli, tez yonuvchi va inert gazni toza havo bilan almashtirish jarayoni, bu erda kislorod nisbati hajmi bo’yicha 21% ni tashkil qiladi.Inert gazlarning molekulalari bir atomli. Barcha Inert gazlar rangsiz va xidsiz boʻladi. Inert gazlar havoda (1 m³ havoda 9,4 l), suvda, baʼzi mineral va tof jinslarida bor. Geliy yer osti gazlari va mineral manbalar gazlari tarkibida uchraydi. Radon uran va radiyning radioaktiv preparatlaridan, boshqa Inert gazlar esa havodan ajratib olinadi. Tashki elektron qavati toʻla (8 ta elektron) boʻlgani uchun I. g . ni qattiq yoki suyuk holatda olish juda qiyin. Uzoq vaqtgacha Inert gazlarning birikmalarini olish mumkin boʻlmagan. 1962 yilda kanadalik olim N. Barlett Xe bilan PtF₃ birikmasini sintez qshtib, Inert gazlar kimyoviy reaksiyalarga mutlaqo kirishmaydi, degan fikrlarga chek qoʻydi. Hoz. vaqtda inert gazlarning juda koʻp kimyoviy birikmalari olingan. Birikmalardagi inert gazlarning oksidlanish darajalari +1, +2, +4, +6 va +8 ga teng . Inert gazlar ftor, ftorli birikmalar bilan birika oladi. Ularning oksidlari (XeO₃, XeO₄), oksigalogenidlari olingan. Geliydan tash-kari barcha I. g . suv va fenol bilan birikmalar hosil kila oladi. Radio va elektronika sanoatida, shuningdek, lyuminessent va axborot lampalarini, havo sharlarini toʻldirishda ishlatiladi Hozirda ksenon, kripton va radonning 150 dan ortiq kimyoviy birikmalari, ya’ni ftorid, xlorid, oksid, kislota, tuz va hatto nitridlari ham ma’lum. Bunday birikmalarning kg‘pligi shunga olib keldiki, endilikda zamonaviy davriy jadvallardan nolinchi guruh qisqartirildi. Barcha inert gazlar VIII guruhning bosh guruhchasiga joylashtirildi. Lekin hanuzgacha bu boradagi qarorga barcha kimyogarlar ham hayrihoh emaslar. Chunki masalan argonning kimyoviy birikmalarini olish muammo bo‘lib turgan bo‘lsa, geliy va neonning birikmalarini olish esa juda-juda qiyin. Inert gazlar ilm-fanda, amaliyotda keng qo‘llaniladi. Masalan suyuq geliyning xossalarini o‘rganish fizikada ajoyib kashfiyotlar qilinishiga olib keldi. o‘ta oquvchanlik, o‘ta o‘tkazuvchanlik kabilar shular jumlasidandir. Ular kuchli oksidlovchi bo‘lganligi uchun avvallari g‘ayritabiiy hisoblangan ba’zi kimyoviy reaksiyalarni olib borishga, masalan besh valenti oltin birikmalarini olishga imkon berdi.