Кириш: Мўғул истилочилари давридаги солиқлар

Кўпчур – бу солиқ турининг миқдори ҳар юз бош қорамолдан бирга тенг бўлган (чорвадорлар ва кўчманчи халқлардан олинган солиқ).

Шулси – солиқнинг миқдори ҳар бир отардан икки яшар қўй ва ҳар минг отдан бир бияни (қимиз учун) ташкил этган.

Бундан ташқари, мамлакатдаги савдо йўлларида жойлашган бекат — “ём” (жом)ларнинг харажатлари ҳам аҳоли зиммасига юклатилган. Уларнинг миқдори шу даражада кўпайиб кетар эдики, баъзи ҳолларда ҳар бир “ём” учун 20 от-улов, сўйиш учун қўйлар, соғиш учун соғувчиси билан биялар, аравалар ва бошқа сарф-харажатлар йиғиб олинган.

Мўғуллар ҳукмронлиги даврида қуйидаги асосий солиқлар жорий қилинган:

• Шунингдек, ҳатто шароб, гуруч, гўшт ва от еми тарзида ҳам ҳар бир хўжаликдан солиқлар ундирилган.
• Чиғатой улусида олий мансабдорлар ер солиғи тўламаган. Йирик мулкдорлар, савдогарлар, ислом пешволари мўғуллар билан яқинлашиб ҳар хил ёрлиқлар олганлар ва солиқдан имтиёзларни қўлга киритганлар.
• Тамға – мўғуллар ҳукмронлиги даврида Ўрта Осиё, Эрон, Олтин Ўрда ҳудудларида жорий қилинган ҳунармандлар ва савдогарлардан ундирилган ва бевосита хон хазинаси учун йиғилган солиқ тури.
• Ушбу солиқнинг жорий этилиши натижасида мўғул ҳукмдорлари хазинага катта даромад тўплаган. Мазкур солиқ маҳаллий халқ, айниқса, савдогарлар ва ҳунармандлар зиммасига оғир юк бўлиб тушган. Уни ҳар бир солиқ тўловчи ўз даромадидан келиб чиқиб, маълум муддатда тўлаши шарт бўлган.

Мўғуллар ҳукмронлиги даврида қуйидаги асосий солиқлар жорий қилинган:

• Чопғин – мўғулларнинг ҳарбий юришлари пайтида талафот кўрган қўшин ва бошқа кичик ҳарбий бўлинмалар эҳтиёжларини қоплаш мақсадида шаҳар, қишлоқ, овул ва бошқа аҳоли пунктларига талончилик мақсадида қилинган юришлар (чопғин) шундай аталган.
• Чопғин пайтида талон-тарож қилинган аҳоли пунктларида аҳолидан сўрамасдан ҳаёт учун зарур бўлган барча мол-мулк, егулик, кийим-кечак, ўтин ва бошқа нарсалар ўлжа сифатида олиб чиқиб кетилган. Мўғуллар ҳукмролигида бундай ҳолат кўплаб содир бўлганлиги тарихдан аён.
• Кейинчалик Амир Темурнинг Ҳиндистон, Эрон, Мозандарон ва Курдистонга ҳарбий юришлари давомида маҳаллий қишлоқларга уюштирилган босқинлар ҳам шундай аталган.