Kirish mavzuning dolzarbligi

Yozuvchi, shoir, adabiyotshunoslarning asarlaridan aniq keltirilgan dalil sitata deyiladi. Afsuski, hamma o’quvchilar ham sitatada muallif so’zlarini sira o’zgartirmasdan, aynan keltirish kerakligini yaxshi bilmaydilar. O’qituvchi sitata yozma ishni bajarayotgan shaxs tomonidan juda aniq keltirilgandagina qo’shtirnoq orasiga olinib, ko’chirma gap tarzida berilishi lozimligini uqtirishi kerak. Ba’zan she’rning mazmunini ifodalovchi jumlalar o’quvchi tomonidan noto’g’ri ravishda qo’shtirnoq orasiga olinadi. Masalan, G’. G’ulomning «Sen yetim emassan» she’ri tahlilida G’. G’ulom «Haqiqiy yetimlikni men boshimdan kechirganman» deb aytadi» kabi jumlalarni o’qiymiz.
Vaholanki, shoir: Men yetim o ’tganman, Oh, u yetimlik... Voy bechora jonim, desam arziydi, —degan edi. Bunday hollarda biz shoirning biron so’z yoki iborasini aniq keltirolmagan o’quvchi o’z dalilini o’zlashtirma gap shaklida yozishi mumkinligini aytishimiz kerak. O’zlashtirma gap inshodagi dalilning qimmatini mutlaqo tushirmaydi, muallifning fikriga deyarli teng turadi.

Xatboshi

Insho yozish malakasini hosil qilinishida xatboshi haqida ma’lumot berish ham talab etiladi. «Xatboshi — bosma yoki yozma matnda xatning birinchi qatoridan joy tashlab boshlash⁵», deyilgan “O’zbek tilining izohli lug’ati”da. Har bir yangi fikr satr boshidan boshlanadi. Binobarin, xatboshi yozma ish muallifning mulohaza yuritayotgan masala yuzasidan yangi fikr bay on etayotganini bildiradi. Inshoda, juda bo’lmaganda, rejada qayd etilgan alohida moddalar yuzasidan bayon etilgan fikr xatboshida boshlanadi. Demak, inshoda jami 5 modda berilgan bo’lsa, o’quvchi kamida besh marta xatboshidai yozishi lozim. Ba’zan moddaning ichki qismida bir necha fikr bayon etiladi. Ularning har biri ham xatboshidan

boshlanadi. Xatboshi o’quvchida bir mulohazani yakunlab, ikkinchisiga o’tish malakasini hosil qilishda muhim ahamiyatga ega bo’lib, inshoning izchil, reja asosida yozilishini ta’minlovchi omillardan hisoblanadi.

Xullas, o’quvchilarga insho yozishni o’rgatishning dastlabki bosqichi insho nazariyasi haqida dastlabki ma’lumot berishdir. Bu ko’nikmalar tobora mustahkamlanib boriladi.