Кириш мавзунинг долзарблиги

Волейбол бўйича ўқитувчи-мураббий модели

Волейбол бўйича тренер-мураббийнинг касб фаолияти ўз моҳияти ва мазмуни билан ўзга педагогик ихтисосга муносиб бўлган (ўқитувчи, йўриқчи, ташкилотчи) мутахассислардан тубдан фарқ қилади. Шунинг учун ихтисослик фанини талқин қилишдан аввал мураббийнинг кўп қирралик фаолияти намунавий нусхасини – моделини ва уни мазмуний моҳиятини кўриб чиқиш лозим.
Модел - французча сўз бўлиб, нусҳа, андоза, намуна каби тушунчаларни англатади.
Мутахассис “модели” 3та асосий таркибий қисмдан иборат бўлиб, жамиятнинг тараққиёт даражаси, ижтимоий сиёсий йўналиши ва касбга бўлган ихлос-қизиқиш хусусиятларига боғлиқдир.
Мутахассис “модели” жисмоний тарбия институтларини битирувчи спорт турлари бўйича ўқитувчи-тренерлар касбининг иш мазмуни ва уларга қўйиладиган талаблар билан ифодаланади.
Мазкур соха мутахассиси ўқув режасида қайд этилган ўқув фанларини умумий ва махсус йўналашини, маъмурий кўрсатмаларини, жисмоний тарбия ва спортга оид 1992 йил 14 январда қабул қилинган қонун моҳиятини ҳамда барча дастурий ва шаҳодатлаш ҳужжатларини билиши, уларни амалиётга тадбиқ қила олиши даркор. Мураббий оммавий спорт разрядларига лойиқ волейболчиларни тайёрлаш, спорт ўринбосарлари ва юқори малакали спортчиларни етиштириш тадбирларини, машғулотларни ташкил қилиш технологиясини ўзлаштирган бўлиш зарур.
Волейбол ихтисоси бўйича таҳсил олаётган талабалар 4 (кундузги бўлим) ва 5 (сиртқи бўлим) йил давомида назарий, амалий ва услубий машғулотлар ёрдамида волейболга оид бўлган барча билим, малака ва кўникмаларни ўзлаштирадилар. Жумладан, назарий машғулотларда волейболни вужудга келиши, ривожланиш тарихи ҳамда замонавий волейболни аҳволи ҳақида билим берилади. Мазкур малакалар Ўзбекистон мисолида чуқурроқ ўрганилади. Ўйиннинг техник, тактик, психологик, жисмоний тайёргарлиги, уларни моҳияти ва мазмуни ихтисослик фанининг асосий мавзулари бўлиб ҳисобланади. Ўқув тренировка жараёнини ташкил қилиш ва бошқариш, ўргатиш ва такомиллаштириш технологияси, мусобақа қоидаси ва ҳакамлик қилиш услубияти, мусобақа ўтказиш, илмий-тадқиқот ишларини ўрганишга оид материалларга алоҳида эътибор берилади.
Ихтисослик фанининг муҳим таркибий қисмларидан бири ўқув жараёнида ўқув амалиётини ташкил қилиш ҳамда ўқишдан ажралмаган ҳолда педагогик ва ташкилий-тренерлик касби (ўқитувчи, тренер, ташкилотчи) сирларини ўрганиш, унга хос малака ва кўникмаларни эгаллашдан иборат. Педагоглик санъати, айниқса, ўрта мактабларда, спорт мактабларида, спорт жамиятларида ўтказиладиган ташкилий тренерлик амалиётларида шакллантирилади, мукаммаллаштирилади. Волейбол бўйича ўқув-тренировка шўъбаларига, БУСМларга танлов услублари ва машқлари (тестлари) асосида истеъдодли болаларни жалб қилиш масалалари ихтисослик фанидан жой олган.
Семинар машғулотларида талабалар олган билимлари ҳақидаги маърузалар ва ахборотлар тайёрлайдилар.
Турли шаклда олиб бориладиган машғулотларда ўзлаштирилган билим, малака ва кўникмалар тест талаблари асосида баллар бўйича шаҳодатланадилар (фақат кундузги бўлим талабалари).
Бундан ташқари ихтисосликнинг қўшимча йўналишларидан бири мустақил тайёргарлик ва спорт - педагогик маҳоратини такомиллаштириш тадбирларини амалга оширадилар.
Спорт-педагогик маҳоратини такомиллаштириш машғулотлари факултатив (дарсдан ташқари) барча курслар давомида мунтазам ўтказилади. Мазкур машғулотларни асосий талабларидан бири – талабалар институтни битирув курсига қадар камида II спорт разрядига ва волейбол бўйича спорт ҳаками деган тоифага эга бўлишлари шарт. Курс ёки диплом иши ихтисослик фанида алоҳида ўрин эгаллайди. Талабалар турли мавзуларда мазкур услубий ва илмий-тадқиқот ишларни босқичма-босқич ишлаб чиқиб, битирув курсида ҳимоя қиладилар.
Институтни битирувчи мутахассис касби ва ихтисосига хос фаолиятларни (қобилиятларни) ўзида мужассамлаштирган бўлиши лозим. Жумладан, ечиладиган масалалар, ўтказиладиган тадбирлар ва барча сохага оид ишларни олдиндан «лойиҳалаштириш», режалаштириш, андоза ва нусҳаларини чизиш, барча шуғулланувчи, тарбияланувчи ва умуман соха кишилари билан мақсадга мувофиқ алоҳида алоқа боғлай олиш; сохага боғлиқ барча тадбирларни самарали ташкил қила олиш; ўз сохаси бўйича билим доирасини кенгайтира бориш ва уни касб йўналишига жорий қилиш ва бошқа шу каби фаолиятлар мутахассис йўлдоши қилиб белгиланган.