Кириш I боб. Тижорат банкларида узоқ муддатли кредитлаш механизмининг назарий ва услубий асослари

2.2. Ўзбекистонда инвестиция лойиҳаларини молиялаштиришнинг амалдаги ҳолатининг таҳлили
Бугунги кунда мамлакатимиз хукумати томонидан миллий валютанинг ички бозордаги нархлар барқарорлигини таъминлаш, аҳоли реал даромадлари, турмуш ҳамда истеъмол даражаси пасайишининг олдини олишга қаратилган чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Маълумки миллий валютамиз тадбиркорлар учун узоқ муддатли сармояларни киритишга қаратилган инвестицион фаолиятни рағбатлантирувчи қулай муҳитни юзага келтирувчи дастак сифатида мамлакатимиз ижтимоий-иқтисодий ривожланишига хизмат қилади.
Иқтисодиётда инвестицион талабнинг ўсиш суръатларида ҳам ижобий тенденциялар кузатилмоқда. Жорий йилнинг дастлабки 9 ойи давомида асосий капиталга киритилган инвестицияларнинг реал ўсиши 5 фоизни ташкил этди.


3-расм. Асосий капиталга киритилган инвестицияларнинг реал ўзгариши
Бунда, ушбу даврда корхоналар ўз маблағлари ҳисобидан инвестициялар ҳажмининг ўтган йилга нисбатан 10 фоизга, аҳоли маблағлари ҳисобидан инвестицияларнинг эса 11 фоизга ўсганлиги хусусий секторда ҳам инвестицион фаоллик ва ишончининг ошиб бораётганлигидан далолат беради.


4-расм. Иқтисодиётга ажратилган кредитлар³³
Мазкур даврда иқтисодиётга жами 119,5 трлн. сўмлик кредитлар ажратилган бўлиб, ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 33 фоизга ошди. Жумладан, корхоналарга айланма маблағларни тўлдириш учун 25,4 трлн. сўмлик (ўтган йилнинг мос даврига нисбатан ўсиш – 22,7 фоиз), инвестиция мақсадлари учун 65,2 трлн. сўмлик (ўсиш – 35 фоиз) кредитлар ажратилган. Шунингдек, аҳолига 29 трлн. сўмлик ёки ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 46 фоизга кўп кредитлар ажратилди.


5-расм. Миллий валютадаги кредитлар фоиз ставкалари динамикаси

Кредитлар бўйича ўртача фоиз ставкаларида ҳам 2020 йилнинг иккинчи ярмидаги пасайиш динамикаси 2021 йил бошидан ўсувчига ўзгариб, қарийб йил давомида сезиларли тебранишларсиз 21-22 фоиз атрофида шаклланди. Ўз навбатида, кредитлар бўйича фоиз ставкаларининг шаклланиши пул маблағларининг нархи – депозитлар бўйича шаклланган фоизлар, банклар томонидан мижозга нисбатан ўрнатиладиган риск учун мукофот, банкларнинг кутилмалари ва бошқа операцион харажатлардан иборат бўлади.

2021 йил 1 октябрь ҳолатига тижорат банклари умумий кредит портфели 310 трлн. сўмни ташкил этиб, унда миллий ва чет эл валютасидаги кредитлар улуши деярли тенг бўлди. Бунда, умумий кредит портфелининг қарийб 79 фоизи тадбиркорлик субъектларига ажратилган кредитлар бўлиб, миллий ва чет эл валютасидаги кредитлар қолдиғи мос равишда 91,0 трлн. сўмни ҳамда 153,2 трлн. сўм эквивалентини ташкил этди.