Kirish I bob keyns modeli

Likvidlik ustunligi nazariyasi

J.M. Keyns investitsiyaga ta’sir etuvchi asosiy omil sifatida foizni taxlil qildi. Yangi klassiklaridan farqli ravishda, J.M.Keynsning aytishicha, foiz jamg‘arma va investitsiyalar bozorda emas, balki pul bozorida o‘rnatiladi. U «likvidlik ustunligi» (odam o‘zida naqd pul bo‘lishini xohlash) tushunchasini kiritdi. Agar yangi klassiklarda pul zahirasini jamg‘arish noratsional hisoblansa, J.M.Keyns bo‘yicha esa bunday jamg‘arma bo‘lajak xo‘jalik vaziyatini prognozlashtirib bo‘lmasligi, xo‘jalik xatari mavjudligining muqarrar natijasidir. O‘z ishlarining yurishib ketishidan xavotirlanish, kelajakka ishonmaslik kishilarni naqd pul saqlashga undaydi. Bundan tashqari, yuqori likvidlik moliyaviy aktivlar moliya bozoridagi «o‘yinda» muayyan ustunlik berishi mumkin: qimmatli qog‘ozlarning kursi pasayganda ularni tezda sotib olish uchun naqd pullar asqotadi.
Kishilarning o‘z uylarida naqd pul zahiralarini ushlab turishi, J.M.Keyns bo‘yicha, quyidagi sabablarga bog‘liq:

• 
  xarid qilish zarurligi (transaktsion motiv)
  
• 
  kutilmagan vaziyat uchun (ehtiyot shartdan)
  
• 
  olib sotarlik sababi.
  

Birinchi ikkita sababni pulning miqdoriy nazariyasining kembridj varianti tarafdorlari ko‘rsatib o‘tgan. Olib sotarlik sababi bozor foiz normasining tebranib turishi bilan bog‘liq.
Bozorda faqat ikkita moliyaviy aktiv ishtirok etadi, deb faraz qilaylik. Ularning biri naqd pullar, ikkinchisi, obligatsiyalar bo‘lib, ulardan keladigan daromad ularning nominal qiymatiga nisbatan olingan. Bunday obligatsiyalar bo‘yicha olinadigan daromadlarni ularning bozor qiymatiga bo‘lgan nisbati foiz stavkasini belgilaydi. Buning ustiga obligatsiyalar kursining va foiz stavkasining o‘zgarishi o‘rtasida teskari bog‘liqlik mavjud: obligatsiyalar qancha qimmat bo‘lsa, foiz shuncha past bo‘ladi va aksincha. Endi foiz stavkasi normal darajadan pastga tushdi, deb faraz qilamiz. Bunday sharoitda odamlar uning ko‘tarilishini kutadilar, negaki u obligatsiyalar kursiga salbiy ta’sir etadi (ularning qiymati foiz stavkasi oshganda pasayadi). Shuning uchun bunday vaziyatda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘z jamg‘armalarini pul shaklida saqlashni afzal ko‘radilar(mablag‘larni arzonlashib boruvchi qimmatli qog‘ozlarga ko‘yish befoyda). Aksincha, foiz stavkasi yuqori bo‘lganda obligatsiyalarga bo‘lgan talab oshadi, negaki kishilar ularni kursi oshishiga o‘ynashni xohlaydilar. Natijada naqd obligatsiyaga bo‘lgan talab pasayadi.
Bundan «likvidlik ustunligi» tushunchasi yoki zamonaviy iqtisodiy fan tili bilan aytganda pulga bo‘lgan talab o‘z-o‘zidan kelib chiqadi. Likvidlikka bo‘lgan talab bilan foiz stavkasi o‘rtasida teskari bog‘liqlik mavjud: foiz stavkasi qancha yuqori bo‘lsa, odamlarda o‘z aktivlarni naqd shaklda saqlashga bo‘lgan xohish shuncha kam bo‘ladi va aksincha.
Shunday qilib, pulga bo‘lgan yalpi talab ikki qismdan tashkil topadi: a) oldi- sotdi (sdelka) uchun talab (milliy daromad darajasidan kelib chiqadigan funktsiya), b) chayqovchilik uchun talab (foiz stavkasi funktsiyasi):