Kirish, fonetik sath, leksik-semantik sath

§. Til, lison, nutq munosabati

Tayanch tushunchalar:

ilmiy bilish, fahmiy (empirik) bilish, nazariy (idrokiy, mantiqiy, ratsional) bilish, zohiriy belgi, botiniy belgi, empirik yondashuv, nazariy yondashuv, munosabat, UMIS va AHVO, WPm

Egallanadigan tushunchalar:

til, lison, nutq, me’yor
Tilning tarkibiy qismlari. Umuman borliq uchun xos bo‘lgan UMISning tildagi ko‘rinishi lison (aniqrog‘i, lisonning mazmuni), AHVOniki esa nutq (aniqrog‘i, nutqning mazmuni) deb yuritiladi. Lison va nutq majmuyi til deyiladi. Albatta, o‘quvchi bunda ushbu so‘zlarning etimologik ma’nosiga emas, balki terminologik ma’nosiga e’tibor qaratishlari kerak. Zero, ko‘p hollarda etimologik va terminologik ma’nolar mos kelmaydi. Masalan, o‘zbekcha til so‘zi arabcha lison atamasi bilan bir xil ma’noni bildiradi. Biroq o‘zbek tilshunosligida ular boshqa-boshqa terminologik ma’nolar uchun qabul qilingan.

1. 
   tilshunoslik paydo bo‘lgandan buyon lison va nutni farqlashga, tilga sistema sifatida munosabatda bo‘lishga harakat qilinadi. Chunki har qanday fan cheksiz hodisalarni umumlashtirishni maqsad qilib qo‘yadi. Xususiy hodisalar zamiridagi umumiylikni ko‘rishga intilish bilishning har ikki (fahmiy va idrokiy) bosqichida ham mavjud. Shu boisdan aytish mumkinki, bilishning empirik bosqichi mutlaq xususiylik bilan o‘ralashib qolmaganligi kabi idrokiy bosqich ham mutlaq umumiylikni – UMISni tiklay olmaydi. Biroq tilshunoslikning har bir bosqichi o‘z vazifalariga ega. Bugungi kunda tilshunoslik quyidagi taraqqiyot bosqichlarini bosib o‘tdi:
   
2.