Kirish, fonetik sath, leksik-semantik sath

Mantiqiy mushohada uchun

1.Ko‘rlarning fil haqidagi xabarlari nega chin deb baholandi? 2.Ko‘rlarning fil haqidagi xabarlari nega nuqsonli edi?

3.Faylasuf nega naql qilganlarga ta’na qilmadi? 4.Ilmiy bag‘rikenglik deganda nimani tushunasiz?

Nazariy bilish empirik, ya’ni fahmiy bilishsiz amalga oshmaydi. Empirik bilish jarayonida to‘plangan faktik material nazariy bilish jarayonida aqliy tafakkur yo‘li bilan umumlashtirilib, ularning mohiyati ochiladi. Bu bosqich Navoiyning yuqorida tilga olingan asarida orifning fil haqida bilim hosil qilish usuli misolida bayon etiladi. Orif ko‘zi ojizlarning fil haqidagi tasavvurlarini o‘zaro “bog‘lab”, umumlashtirib, ularning qarashlari asosida, bizning talqinimizcha, nazariy tafakkur yo‘li bilan fil haqida idrokiy bilim hosil qiladi. Shu tariqa Navoiy empirik va nazariy bilish hamda bilimni, empirik va nazariyotchi biluvchi (olim) ni farqlaydi, shu bilan birga, ikkinchisi birinchisining mehnatlarisiz ish ko‘ra olmasligini uqtiradi. Bunday holat barcha fanlarda mavjud. Masalan, Isaak Nyuton fizikasi empirik fizika bo‘lsa, Albert Eynshteyn fizikasi nazariy fizikadir. Ular bir-birini to‘ldiruvchi va bir vaqtning o‘zida inkor qiluvchi ta’limotlardir.