Kirish, fonetik sath, leksik-semantik sath

Mustaqil o‘zlashtirish uchun

Ma’no nozik masala

Bir qarashda til birliklarining ma’nosi oddiyga o‘xshaydi. Biroq har bir sathda o‘z birliklarining ma’no sirlari bor.

Leksikada

so‘zlar birlik va ko‘plikda bo‘ladi deymiz: oyoq, uy, stul birlikda; qo‘llar, toshlar ko‘plikda; xalq, millat – jamlovchi ot. Lekin nega oyoq bitta predmetni anglatsa, Tovuq bir oyoqda turibdi deymiz? Demak, oyoq so‘zida birlik ma’nosi ikki marta ifodalangan ekan-da! Uy toshdan qurilgan (bitta toshdanmi?)

Morfologiyada

Yoki chaqaloqcha so‘zini olaylik. Chaqaloq aslida “kichkina” ma’nosiga ega. Lekin unga kichraytirish-erkalash qo‘imchasini qo‘shamiz. Teshik so‘zida ham “kichik” degan ma’no bor. Ammo juda katta teshik degan birikmani qo‘llaymiz.

Sintaksisda

Sintaksisda ham bunday qiziq ma’nolarni ko‘rish mumkin. Masalan, Salim uyga bordi gapida bordi bir martalik harakatni ifodalagan. Lekin uni ikki marta qo‘llasak-chi: Salim uyga bordi, bordi. Bordi so‘zi ikki marta qo‘llanganda, ikki marta takrorlangan harakatni emas, ko‘p, tinimsiz harakatni ifodalaydi.