|
Nav namunalari
nomi
|
Mamlakat nomi
|
1000 ta don vazni.
(gramm)
|
1
|
st. Xosildor
|
O‘zbekiston
|
38,0
|
2
|
RUKL 59601
|
Tunis
|
43,8
|
3
|
K23014
|
Suriya
|
42,0
|
4
|
KON
|
Meksika
|
44,0
|
5
|
Agro
|
Turkiya
|
38,5
|
6
|
DUVR
|
Bolgoriya
|
45,1
|
7
|
K52361
|
Vengriya
|
36.2
|
8
|
K52103
|
Fransiya
|
41.6
|
9
|
K20314
|
Yugoslaviya
|
43.5
|
10
|
F364
|
Jazoir
|
42.7
|
11
|
Boyur
|
Fransiya
|
43.1
|
12
|
Pamyat
|
Italiya
|
40.7
|
Hosildorlik bo‘yicha olingan ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki,12 ta nav va namunalaridan olingan don hosildorligi 50.3 s/ga dan 74.2 s/ga gacha bo‘lib, eng yuqori hosil DUVR (Jazoir), KON(Meksika) va K20314 (Yugoslaviya) laridan olinib, nazorat Xosildor naviga nisbatan 22 s\ga kup xosil olingan. Bu nav namunalaridan yangi serhosil navlarni yaratish va dastlabki material sifatida foydalanishni tavsiya etamiz.
Jadval № 6
Bug‘doyninig nav namunalarining takrorlar bo‘yicha don hosildorligi. .
Nav va namuna nomi
|
1
|
2
|
3
|
4
|
O‘rtacha.
(s/ga)
|
stXosildor (O‘zbekiston)
|
55.3
|
47.9
|
50.4
|
57.2
|
52.7
|
RUKL 59601(Tunis)
|
72.4
|
69.3
|
68.9
|
69.8
|
70.1
|
K23014(Suriya)
|
69.5
|
67.4
|
67.9
|
70.4
|
68.8
|
KON(Meksika)
|
70.6
|
71.2
|
73
|
74.8
|
72.4
|
Agro(Turkiya)
|
51.9
|
52.8
|
54.1
|
55.6
|
53.6
|
DUVR(Jazoir)
|
73.9
|
74.7
|
75.1
|
73.1
|
74.2
|
K52361(Fransiya)
|
49.8
|
51.5
|
50.9
|
49.1
|
50.3
|
K52103(Yekvador)
|
65.0
|
65.7
|
63.8
|
66.8
|
65.3
|
K20314(Yugoslaviya)
|
70.5
|
72.4
|
71.9
|
70.4
|
71.3
|
F364(Ruminiya)
|
68.9
|
70.2
|
68.7
|
69.1
|
69.2
|
Boyur (Fransiya)
|
65.0
|
71.2
|
68.4
|
71.7
|
69.8.
|
Pamyat(Rossiya)
|
54
|
56
|
55.5
|
54.5
|
55.0
|
3.3. Tezpishar va xosildorligi yuqori bulgan nav namunalarining iqtisodiy samaradorligi.
Ma’lumki, bugungi kunda Respublikamizning sug‘oriladigan yerlarning katta maydonlarida kuzgi bug‘doy yetishtiriladi, ushbu g‘alla maydonlaridan rejalashtirilgan va undan ham yuqori ko‘rsatkichlarda don hosili yetishtirilib kelinmoqda.
O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tish sharoitida qishloq xujaligining barcha soxalarida bo‘lgani kabi, axolini don va non maxsulotlariga bo‘lgan talabini ta’minlash maqsadida yaratilgan kuzgi bug‘doyning iqtisodiy samaradorligi ko‘rsatkichlarini aniqlash bugungi kunda dolzarb masala xisoblanadi. Iqtisodiy samaradorlik mahsulot hajmi, sifati va uni ishlab chiqarishga ketgan xarajatlar miqdori bilan bog‘liqdir Samarqand viloyati qadimdan sug‘oriladigan o‘tloq, o‘tloq – bo‘z,tipik bo‘z va och tusli bo‘z tuproqlarda bug‘doyning iqtisodiy samaradorligi hisoblashda quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanildi:Bir gektar kuzgi bug‘doy yetishtirish uchun sarflangan harajatlarga o‘g‘it, urug‘lik, yoqilg‘i moylash materiallari, amortizasiya harajatlari, umumiy xarajatlar, maosh kiritildi. Xarajatlarni xisoblashda viloyatda qabul qilingan normativ hujjatlardan foydalanildi.
Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi ma’lum bir samara bilan yakunlanadi. Bu samarani vujudga keltirish mavjud resurslardan foydalanish va belgilangan tartibda xarajatlar sarflash evaziga amalga oshiriladi.Mehnat unumdorligi , ishlab chiqarish rentabelligi, mahsulotlar tannarxi va resurslar samaradorlikni belgilaydigan ko‘rsatkichlardan biridir.
Rentabellik ko‘rsatkichi foyda massasiga to‘g‘ri proporsional va mahsulot tannarxiga teskari proporsional, ya’ni foyda ko‘payishi va mahsulot tannarxining pasayishi bilan rentabellik oshadi.
Bug‘doy nav namunalarining don hosildorligi va rentabellik darajasi o‘rganilganda yuqori don hosili nazorat Xosildor naviga nisbatan yuqori bo‘lgan DUVR (Jazoir), KON(Meksika) va K20314 (Yugoslaviya) namunalarda rentabellik darajasi 35%dan 55 % gacha bo‘ldi.
Bug‘doy nav namunalarining don hosildorligi va rentabellik darajasi o‘rganilganda yuqori don hosili andoza Xosildor (andoza)naviga nisbatan yuqori bo‘lgan RUKL 59601(Tunis), DUVR (Jazoir), KON(Meksika) va K20314 (Yugoslaviya) namunalarda rentabellik darajasi ham yuqori bo‘ldi.
Tajriba davomida bir gektarga sarflangan xarajatlar 1700000- 2300000 so‘mni tashkil qildi. 1 gektardan olingan yalpi daromad hosildorliklarga bog‘liq holda kuzgi bug‘doyni navlari bo‘yicha 2278500 so‘mdan 3425000 so‘mgacha o‘zgardi.
1 gektardan olingan shartli sof foydani topish uchun 1 gektardan olingan yalpi daromaddan qilingan xarajatlar chegirildi. Bug‘doy yetishtirishda 1 gektardan olingan shartli sof foyda 578500 so‘mdan 1215000 so‘mgacha o‘zgardi. Eng yuqori shartli sof foyda gektariga DUVR(Jazoir) va KON(Meksika)navlaridan olindi.
Yetishtirilgan 1 sentner don tannarxini aniqlash uchun 1 gektardan olingan shartli sof foyda 1 gektarga sarflangan xarajatlarga bo‘lish yo‘li bilan aniqlandi. Demak yuqori don hosil beradigan navlarni yekib yuqori samaradorlikka erishish mumki
Do'stlaringiz bilan baham: |
