Kirish Asosiy tushuncha va atamalar

Tajriba ishi № 2
Avtomatik boshqarish tizimidagi topshiriq beruvchi qurilmasining aniqligining tahlili.


Ishdan maqsad: buyruq uskunasi ishlash prinsipi bilan tanishish. Boshqarish aniqligiga buyruq-uskunasining ta`sirini aniqlash.
Kerak bo`ladigan uskuna va materiallar

1. 
   Buyruq-uskunasining kinematik sxemasini plakat kurinishi.
   
2. 
   Hoxlagan rusumli revolver tokorlik stanogi va buyruq-uskunasi.
   
3. 
   Revolver-tokarli stanogi uchun tokarlik kesgichlari.
   
4. 
   Detal ishlab chiqarish uchun zagatovka.
   
5. 
   Tajriba ishini bajarish uchun metodik qo`llanma.
   

Nazariyma`lumot
Boshqarish tugmallari.Oddiy buyruq-uskunasi bu boshqarish tugmasi hisoblanadi. Tugmalar har xil sxemalarni ishga tushirish uchun qo`llaniladi, dvegatilni tuxtatadi yoki revers va asosiy zanjilni kommitirovka qiladi.
Tugmalarni asosiy qismi tugma elementlari hisoblanadi, 2.1-rasmda qirqimi kursatilgan. Kontaktlarni ishlash Ishonchliyligini oshirish uchun kumushdan yasaladi. 500 V va 2 A ikkitalik uzishda tokdugasini qo`llanishida yaxshi sunadi. Doimiy tok- da duga yamonroq sunadi: 440 V kuchlanishda element faqat 0,15 A uchirishimukun. O`zgaruvchantokda, kontakt berk holatda kontoktorni obmotkasiga ishga tushurish tokini ishonchli o`tqazishi lozim, tok 60 A borishmumkun. Shuni kuzda tutish lozimki boshqarish sxemasini quyidagicha loyihalash keraki zanjillarni uzib tashlash yoki yoqish tugma orqali emas balki kuchliroq bo`lgan uskunalar bilan qo`lash kerak. Bu holatda aniq bir dastur yordamida bir qancha zanjillarni o`zgartirishni boshqarish maqsadida buyruq-sozlashqo`llaniladi.


2.1- rasm. Tugmaelementi.

Buyruq-sozlash . Boshqarilmaydigan kulachokli buyruq-sozlovchi keng tarqalgan deb tan olingan.

2.2. rasmda doimiy tokli buyruq- sozlovchini qirqimi berilgan. Harakatprinsipi Kuchga qaralgan kulachok harakter prinsipi analetikdir. Ko`prikchali kontakt 1ni uchirishda 2 ta uzish hosil qilinadi chunki dugani sunishini osonlash tiradi. Kulschokli o`zatmali kontakt, rechagni 2 aylanish markazidan kontaktni orasidagi masofa kattaligi, element tugmasiga nisbatan kontaktlar orasidagi oraliq kattaligi uchirish tokini 4 marta oshiradi. Valning holatida richag fiksator 4 bilan fiksatsiyalanadi .

2.2-rasmBuyruqsozlovchi
Kontaktlarni o`lash va uzish moment kulachok 3 profiliga bog`liq. Buyruq-sozlovchining Vali aylanishida kuchlanish kontoktorini boshqarish amalga oshadi, shunday qilib dvegatilning kuchlanish zanjirlarida komutasiya amalga oshadi. Nisbatan momentni aniq sozlash uchun kulachokli buyruq sozlovchi qabul qilinadi. Bunaqangi nazoratlovchi moslama va harakt prinsipi 2.3 a rasmda ko`rsatilgan.
Po`lat valda 1 izalyotsion materialdan bo`lgan desk 3 qotiriladi. Desk aylanasida teshiklar joylashgan buni yordamida kulachok 2 va 7 qotiriladi. Kulachokni 7 ni rolik 9 ga tegishida kontakt richag 8 soat strelkasiga qarama qarshi buraladi va hatakatlanmaydigan kontakt 4 va 5 ko`prikcha 6 bilan ulashadi. Zashilkani 12 holatida kontaktli rechag ushlab turiladi u prujina 13 bilan ushlanadi.(2.3-rasm a).shu vaqtni uzida qaytaruvchi prujina bosiladi 10. Deskni keyinchalik aylanishida kulachok 2 rolik 11 tegadi va oxirgisini chiqarib tashlaydi, prujina 10 harakati bilan kontaktlar ajraladi ( 2.3- rasm., V). bunaqangi mexanizmning ajralib turadigan jihati shundakiy ajralish kontaktlarni tezligini yoquvchi valning aylanish tezligidan erkinligidadir.
Bu esa bizga valning kichik aylanish tezligida sozlanadigan buyruqni nazoratlovchini ishlatish imkoniyatini beradi.
Ulash va ajratish kontakt moment keng sohada va katta aniqlikda sozlanadi. Qo`pol sozlanish momentining ishlash kontakti deskga kulachokni o`rnatish har xil bo`lishidadir ( o`rnatishaniqligi18°). Undanda aniqroq sozlash uchun va mahkamlash uchun kulachok avalsimon teshikga egadir. Bu kulachokni teshik markaziga nisbatan ikki tomonga 10°30` ga siljitish va qotirishim koniyatini beradi. Moslamaning ishlash aniqligi ±25’.

2.3-rasm sozlanadiganbuyruq-nazoratlovchi.
Sozlanadigan buyruq nazoratlovchi harbir deskga uchta yoquvchi va uchta uchuruvchi kulachokni o`rnatish imkonini beradi. Nazorat qilinadigan zanjillar soni 4 dan 12 gacha almashtirish mumkun. Boshqariladiga nzanjillarni ko`pligi murakkab sxemali bo`lgan elektr uzatmani boshqarishga imkon beradi.
Maxsus yordamchi dvegatel uzatishni buyruq-nazoratlovchiga uzatadi, buesamasofadaboshqarishniimkoniniberadi.
So`ngi uchiruvchi va mikro uchiruvchi. Uchirishga oidlar zanjillar kontaktlarni katta bo`lmagan toklardan tutashtirish va uzish uchun muljallangan bu esa mashina va apparatlarni ishchi organlarni joylashishiga bog`liq. So`ngi uchiruvchi ko`pincha to`g`ri keladi, chunki so`ngi uchiruvchi boshqarilayotgan mashinaning oxirgi holatida zanjillarni komukatsiya qilishga xizmat qiladi.
Uchirishga oidlar kontaktlarni uzatishi buyicha quyidagilarga bo`lish mumkun tugmali, rechagli va shpindeliga bo`lish mumkun. Tugmali uchirishga oidlar tugmali elementlar shtogi mashinani nazorat qilinadigan qismmiga ta`sir ko`rsatadi (2.1- rasm) bu uchiruvchi tutashtirish va uzish tezligini mashina qismini harakat tezligi bilan bir xilligidadir. Katta bo`lmagan tokda dugani sundirishda mexanik uzish orqaliqda amalga oshiriladi. Juda kichik bo`lgan kontaktda umuman so`nmasligi mumkun. Shuning uchun 0,4 m/mindan past shtok harakat tezligida tez harakatlanadigan kontakt qo`llaniladi, bu hohlagan tezlikda uchirish imkonini beradi.
Bu holatda yani mashinani tuxtatishda yoki yuqori aniqlikda o`zgarishida ( 0,3-0,7) 10^3
Bunaqangi apparatni sxematik kesimi 2,4 rasmda berilgan. O`zgartirgichda bita tutashuvchi va bitta uchuruvchi kontakt bor.
Harakatsiz kontakt 1 va 2 plastmas korpusga 7 qotiriladi. Harakatlanuvchi kontakt 3 maxsus prujinaning oxiriga qotirilgan. Prujina 2 qismdan tashkil topgan: ploskoy 4 va shaklli 5. Ko`rsatilgan holatda, prujina yuqoridagi kontakga 2 bosim sodir qiladi. Kallakga qisilganda prujinada deformatsiya sodir bo`ladi va kontaktni oxirgi pastki holatga tashlaydi. Kontakatlarni yuqori holatdan pastki xolatga o`tishi tez sodir bo`ladi ( 0,01-0,02 s), bu esa ishonchliyroq . Kallakni yurishi millimetrni undan bir qismini tashkil qiladi. VKM-VZG tipdagi mikro uchirgich 2.5 l bulgan tokni 220 V va 380 V o`zgarmas tokda uchirishi mumkun.

zanjillarni uzishda 2.4-rasm mikroo`zgartirgich

Agar biz ishonchliy ishlash uchun katta yurish va katta tokda bizga richagli o`zgartirgich kerak bo`ladi.
Universal o`zgartirgich UO`. Elektr uzatmalar boshqarish va aparatlarda universal o`zgartirgichlar ishlatiladi UO`. 2.5 rasmda bunaqangi o`zgartirgich uchun sxema ko`rsatilgan.
Har qaysi seksiyada ikkita kesma ko`rsatilgan 1 va 2. Bu seksiya bitta kesim ishlatish imkonini beradi. Bunda zanjir harakatsiz kontaktga 3 va harakatlanadigan 4 o`lanadi. Valni 5 aylanishida kulachok buraladi. Harakatlanuvchi kontakt 5 kontakt richakga ta`sir qiladi. Kontaktlarni tutashuvi sodir bo`ladi.


2.5 rasm universal o`zgartiruvchi seksiyasi.
Uchiriladigan tok va manba quvvatiga bog`liq holda bir va ikki uzilish ishlatiladi.
Murakkab vaziyatlarda ikkita qo`shni seksiya ketma-ket o`lanadi.Shunday oqish ketma-keligida 4 ta uzish hosil bo`ladi.
Nominal tok 20 A da o`zgaradi. Nazorat qilinadigan zanjillar soni 2 dan 16 ga o`zgarishi mumkun.
UO` o`zgartirgichni nisbatan qobilyati hisobga olgan katta uchirish qobilyatiga ega bo`lgani uchun ko`p zanjillar va kommutasiya joylashuvida ular yoqishda keng foydalaniladi, dvegatel reverse kuchlanish 500 Vda quvvati 5 kvtdir. Bunaqangi o`zgartirgich asinxron dvegaillarni tezligi va yunalishini obmatkani katushalarni o`zgartirish natijasida foydalanish qulay hisoblanadi.