Kirish. 1 Maruza Boyitish jarayonlarida texnika xavfsizligi qoidalari. Reja: Boyitish jarayonida umumiy xavfsizlik talablari

17 Mavzu Yig‘uvchi reagent bilan mineralni ta’sirlanishiga reagentning qurilishini, tarkibini va boshqa omillarni ta’sirini ko‘rib chiqamiz.

Flotatsiya natijalari mineral yuzasida reagentning teng taqsimlanishiga bog‘liq bo‘ladi. Mineral bilan yig‘uvchi reagentning ta’sirlanish tezligi, mineral yuza tabiatiga, tarkibiga, holatiga hamda reagentning xossalariga va konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi.

Noiongen yig‘uvchi reagentlar mineral yuzada tomchi shaklida bog‘lanadi, ta’sirlanish sekin o‘tadi. Ionogen reagentlarning esa mineral yuza bilan ta’sirlanishi juda tez o‘tadi va 1-3 daqiqada yakunlanadi. Bu o‘rtacha tezlik hisoblanadi, chunki reagent bilan mineralni ta’sirlanish tezligi reagentning uglevodorod radikalining uzun-qisqaligiga bog‘liq. Radikali uzun bo‘lgan reagent mineral bilan sekinroq ta’sirlashadi. Mineral yuzaning faol uchastkalarida reagentni bog‘lanishi juda tez soniyada o‘tishi yuz beradi, nofaol joylarida esa sekinroq o‘tadi. Reagentning konsentratsiyasi yuqori bo‘lsa, mineral yuzaga shimilish tezligi yuqori bo‘ladi.

Yig‘uvchi reagentlarning asosiy xususiyatlaridan biri, ularning molekulalari uzunligidir. Past molekulyar ksantogenatlar molekula uzunligi 0,5-0,7 nm, karbon kislotasi va sovun molekulasining uzunligi bir nechta o‘n angstrim bo‘ladi. Reagentning asosiy uzunligini uglevodorod radikali tashkil etadi. Solidofil guruhi uglevodorod zanjiridan kengroq bo‘ladi. Mineralni suv yuqmaslik darajasini oshirishda asosiy rolni uglevodorod zanjiri o‘ynaydi. 2.9- rasmda uglevodorod zanjirini fazoviy ko‘rinishi tasvirlangan. Har bir zanjirning bo‘lagi (SN₂ yoki SN₃) uzunligi 0,12 nm. Demak, zanjirga bitta SN₂ yoki SN₃ ulansa, zanjir 0,12 nm uzayadi va bu moddani suvdagi eruvchanligi 4,25 marta kamaytiradi. Bu reagent molekulalari uglevodorod zanjirlarining o‘zaro dispersion tortilish energiyasini ortishi hisobiga yuz beradi, o‘z navbatida mineral yuzasini suv yuqmaslik darajasini ortishiga olib keladi.

Nazariya va tajriba natijalariga asoslanib, mineral bilan kimyoviy shimilish hisobiga bog‘lanadigan ionogan yig‘uvchi reagentlarga quyidagi talablar ishlab chiqilgan:

1. 
   yig‘uvchi reagent molekulasi getropolyar qurilishga ega bo‘lishi;
   
2. 
   yig‘uvchi reagentning solidofil guruhi flotatsiyalanuvchi mineral zarra bilan tanlab va mustahkam bog‘ hosil qilishni ta’minlash;
   
3. 
   yig‘uvchi reagentning molekulasi uglevodorod radikalining uzunligi – mineral yuzani suv yuqmaslik darajasini oshirish effektini berishga etarli bo‘lishi;
   
4. 
   yig‘uvchi reagent arzon, suvda yaxshi eriydigan va iloji boricha zaharsiz bo‘lishi kerak.
   

18 Mavzu Yig‘uvchi reagentlarning birgalikda ta’siri

Flotatsiya amaliyoti ko‘rsatadiki, ikkita reagentni birgalikda ishlatilganda bitta reagentni ishlatilgandagiga nisbatan flotatsiya ko‘rsatgichlari yuqori bo‘ladi. Masalan, galenitni butilksantogenat bilan flotatsiyalanganda ajratib olish 50%, oleat bilan flotatsiyalaganda 60% tashkil qilgan. Ikkalasini 1:1 nisbatda olib, ularni sarfi 75 g/t bo‘lganda esa ajratib olish 90% tashkil qilgan.

Bu reagentlarni bir-biridan farqi katta. Ksantogenat – sulfgidril yig‘uvchi reagent, oleat esa oksigidrillar toifasiga mansub. Uglevodorodlar soni – ksantogenat molekulasida 4 ta, oleat molekulasining uglevodorod radikali zanjirida 17 tani tashkil qiladi. Har xil sinfga mansub reagentlarni birgalikda ishlatilganda bunchalik katta effekt berish sababini quyidagicha tushuntirish mumkin:

Ma’lumki, mineral yuza energiya nuqtai nazaridan bir xil emas. Bitta reagent ishlatilsa, u energiyasiga mos kelgan mineral yuza uchastkasiga shimiladi, boshqa joylar esa bo‘sh qoladi. Agar, ikkita reagentni (masalan, kuchli va kuchsizni) birgalikda ishlatilganda har bir reagent mineral yuzadagi o‘ziga mos bo‘lgan uchastkalarga joylashadi. Bu esa reagentlarni mineral yuzada teng tarqalishiga olib keladi va adsorbsion qatlam zichligi oshadi. O‘z navbatida flotatsiya ko‘rsatgichlari yuqori bo‘ladi.