Kimyoviy texnologiya

Neftni 

ATda 

haydash 

Benzin 

fraksiyasi 

Benzinni 

gidrotozalash 

Benzinni 

barqarorlashtirish 

Benzinni katalitik 

riforminglash 

YUQORI OKTANLI BENZIN                                          PAST OKTANLI BENZIN  

 

1.1-rasm.  Yuqori oktanli benzin olishning prinsipial sxemasi 

kompaundirlash  

Tovar benzini 

---

A-72 benzini katalitik jarayonlarning komponentlaridan, asosan katalitik kreking 

va platforming benzinlarini aralashtirib tayyorlanadi.  

A-76 benzini A-72 benzinini etillab tayyorlanganidir. A-76 benzinini etilsiz qilib 

tayyorlanganda  uning  tarkibi  o’zgartirilib  ko’proq katalitik  kreking  (k.k)  jarayonida 

olingan komponentlar qo’shiladi.  

1.1-jadval                                                                      

Frakstiya 

Ai 

A 

Butan 

94 

89 

Izobutan 

101 

97 

Izopentan 

93 

90 

Pentamilinovaya  

90 

87 

Gazovыy benzin (fr. 33-103

0

S) 

89 

86 

Diizobutilen 

100 

88 

Polimer benzin 

100 

85 

Alkillat 

92 

90 

Alkilbenzin  

70-94 

88-92 

Toluol  

115 

103 

Pirobenzol 

102 

88 

Alkilbenzol 

107 

100 

Izooktan texnich. 

100 

100 

C

5

-C

6

 fraksiyasining izomerlash mahsulotlari 

81-87 

79-85 

AI-80  riforming  benzini  asosida  olinadi. Frakstiya  tarkibiga  quyilgan  talablarni 

bajarish  uchun  birlamchi  haydalgan  benzinni  fr.b.q.h.-62

0

S  qo’shiladi,  alkillash  va 

izomerizastiya mahsulotlari ham aralashtirilishi mumkin.  

AI-80  M-5  riforming  benzini  asosida  olinadi  va  5  %  methanol  qo’shish  orqali 

tayyorlanadi. 

AI-93 platforming benzini asosida olinadi. Frakstiya tarkibiga quyilgan talablarni 

bajarish  uchun  birlamchi  haydalgan  benzinni  fr.b.q.h.-62

0

S  qo’shiladi,  alkillash  va 

izomerizastiya mahsulotlari ham aralashtiriladi.  

AI-98 ni AI-93 ga etil suyuqligini qo’shib tayyorlash mumkin. 

Frakstiya tarkibiga va to’yingan bug’ bosimiga qarab avtomobil benzinlari qishki 

va  yozgi  turlarga  bo’linadi.  Qishki  benzinlar  shimoliy  va  sharqiy  viloyatlarda  1 

oktyabrdan  1  aprelgacha  qo’llaniladi.  Bu  benzin  bilan  sovuq  dvigatelni  -30

0

S  da 

oldindan qizdirmasdan ishga tushiradi va yoqilg’ini ta’minlash sistemasida +30

0

S bug’ 

tiqinini  (probkasini)  hosil  qilmaydi.  Yozgi  benzinni  ishlatilganda  bug’  tiqini  +45, 

---

+50

0

S  dan  yuqorida  hosil  bo’ladi,  sovuk  dvigatelni  ishga  tushirish  esa  –10

0

S  gacha 

bo’ladi. Qishki nav benzinlarni tayyorlashda NQIZavodlarida maxsus past haroratda 

qaynaydigan  komponentlar  (butan-butilen  frakstiya,  texnik  izopentan  va  h.k.) 

qo’llaniladi.  Benzin  motorni  ishga  tushirish  qobiliyatini  oshirishi  uchun  butan 

aralashmasi  foydali,  lekin  bug’  tiqini  hosil  qilish  xavfi  bor.  Shuning  uchun 

butanlarning benzindagi miqdori 10 % dan oshmasligi kerak. 

Benzinlar quyidagi sifatga ega bo’lishi kerak: 

1.  Ma’lum frakstiya tarkibiga;  

2.  Tuyingan bug’ bosimiga;  

3.  Detonatsiya va kimyoviy barqaror;  

4.  Qurilmalarga nisbatan korrozion agressivligi past bo’lishi kerak. 

Avtomobil benzinlarining kislotali xususiyati 0,1-0,3 mg KON/180 mldan  yukori 

bo’lmasligi  kerak.  Benzinlarni  saqlash  muddatini  uzaytirish  uchun  ularga 

antioksidlovchilar (0,05 % - 0,1 %) qo’shiladi. Benzinlarda oltingugurtning umumiy 

soni 0,1-0,15 % dan oshmasligi kerak.