Kimyoviy texnologiya jarayonlari va qurilmalari

"Kimyoviy texnologiya jarayonlari va qurilmalari" faniga kirish

Jarayon va qurilmalar» fani bakalavrlarni tayyorlashda umummuxandislik bo`lim fanlaridan, maxsus fanlarni o`rganishga o`tishda eng muhim vazifani bajaruvchi zarur fandir.

Hozirgi kun fanining aniqlovchi va tavsiflovchi belgilaridan biri bu sanoat va texnikaning fan bilan uzviy bog`lanishining chuqurlashishi va kengayishidir. Dunyoning ko`pchilik taniqli olimlari fan va uning amaliyotda qo`llanishi bir butun va uzviy bog`liq ekanligini ta’kidlashgan.
«Jarayonlar va qurilmalar» fani haqidagi zamonaviy ta’lim kimyo, fizika, matematika, mexanika, issiqlik va sovuqlik texnikasi, elektrotexnika, kimyoviy kibernetika, materialshunoslik, sanoat iqtisodiyoti va boshqa sohalar fundamental fanlarining asosiy qonunlariga tayanadi. Lekin, jarayonlar va qurilmalar to`g`risidagi ta’lim fan sifatida aniq, alohida kurs bo`lib, o`zining tajriba, hisoblash uslublari, hamda nazariy qonuniyatlari bilan ajralib turadi.
Kimyo, oziq-ovqat, neft va neft maxsulotlarini qayta ishlash, farmastevtika va xalq xo`jaligi sanoatlarining boshqa tarmoqlari uchun umumiy bo`lgan jarayonlar va qurilmalar asosiy jarayonlar va qurilmalar deb ataladi.
Istalgan kimyoviy yoki boshqa texnologik jarayon, uning turli uslublarda o`tkazilishidan qat’iy nazar, o`zaro bir-biriga bog`liq tipik texnologik bosqichlar majmuasidan iborat.
«Jarayon va qurilmalar» kursida asosiy jarayonlarning nazariyasi, ushbu jarayonlarni amalga oshiradigan mashina va qurilmalarning tuzilish prinstiplari va ularni hisoblash uslublari o`rganiladi.
Ma’lumki, kimyo, oziq-ovqat va boshqa sanoat texnologiyalari murakkab va ko`pincha bir necha jarayonlardan tashkil topgan bo`ladi.

GIDRODINAMIKA
Gidrodinamika (gidro... va dinamika) — mexanikaning siqilmaydigan suyuqliklar harakati va ularning qattiq jismlar bilan oʻzaro taʼsirini oʻrganadigan boʻlimi. G. suyuqliklar va gazlar mexanikasining eng rivojlangan qismi boʻlib, gaz dinamikasita oid masalalar ham shu boʻlimda oʻrganiladi. Suyuqliklarning nazariy modelini tuzish asosida yotuvchi fizik xossalari katoriga ularning uzluksizligi yoki tutashligi, yaʼni suyuqlikni tavsiflovchi fizik koʻrsatkichlarning fazoda uzluksiz taqsimlanishi, yengil harakatlanishi yoki oquvchanligi kiradi. G. nazariyasida tutashlik va oquvchanlikka, shuningdek suyuklik ichidagi ishqalanishni tavsiflovchi qovushoqlikka ega boʻlgan suyuqlik harakatini tavsiflash uchun uzluksizlik tenglamasi va Navye-Stoks tenglamasidan foydalaniladi. Ushbu tenglamalar suyuqlikning elementar hajmiga massa va harakat miqdorining saqlanish qonunlarini tatbiq qilish natijasidir. Ularni umumiy holda yechish ancha murakkab boʻlib, ayrim xususiy hollarda va ushbu soddalashtiruvchi taxminlardagina yechim oxi riga yetkazilishi mumkin: qovushoqlik mavjud emas (ideal suyuqlik) — bu hol gidrodinamikaning Eyler tenglamalariga olib keladi; kichik qovushoqlik holi (havo, suv), uyurmasiz yoki potensial oqim; turgʻunlashgan, yassi oʻqaviy simmetrik bir oʻlchamli harakat. Suyuqlik ayrim elementar hajmlarining jadal aralashuvi bilan ifodalanuvchi turbulent harakat holida vaqt boʻyicha "oʻrtachalashgan" suyuqlik modeli ishlatiladi. G. tenglamalarining ushbu hollar va b. hollarda yechishda oʻxshashlik mezonlaridan foydalanuvchi oʻxshashlik nazariyasiga asoslangan gidrodinamik tajribalardan foydalaniladi.
G. tarkibiga filtrlanish nazariyasi, suyuqlikning toʻlqin harakatlari nazariyasi, uyurmalar nazariyasi, kavitatsiya nazariyasi, glissirlash nazariyasi kiradi. G. usullari vositasida gidravlika, gidrologiya va gidrotexnika masalalarini hal qilish hamda gidroturbinalar, nasoslar, quvuroʻtkazgichlar (truboprovodlar) va b.ni muvaffaqiyatli hisoblash mumkin, ulardan samolyotlar va kemalarni loyihalashda foydalaniladi.