Kimyоviy bog’lanish

QUTBSIZ VA QUTBLI BOG’LANISH.
Kovalent bog’lanishning ikki turi: qutbsiz va qutbli bog’lanish ma‘lum.
а) Kutbsiz boglanish
Elementlarning elektrmanfiyligi o’zaro teng bo’lganda kovalent qutbsiz bog’lanish hosil bo’ladi. Н₂ , О₂ , N₂ va boshqa molekulalardagi bog’lanish qutbsiz kovalent bog’lanishdir. Atomlar o’zaro ta‘sir etishida birikuvchi atomlar sirtqi qavatlaridagi elektronlarning bir qismini (yoki hammasini ) bog’ hosil qilishga beradi, buning natijasidagi esa elektronlar jufti hosil bo’ladi. Elektronlar jufti ikki atomga tegishli bo’lib, shu atomlar atrofida aylanadi. Elektron juftlar ikkala atom yadrolari o’rtasida bo’lib, ikkala yadroga tortiladi va atomlarni bir sistema qilib bog’laydi. Quyidagi misollarda qutbsiz kovalent bog’lanishning hosil bo’lishi keltirilgan. G.N. Lyuis kovalent bog’lanishda ishtirok etadigan atomlarni quyidagi ko’rinishda yozishni taklif etdi:
_{. . . . .}
Н , ׃ CI , ׃O С
^{. . . . .}
Bu yerda elementning belgisi – yadro, nuqtalar esa sirtqi qobiqdagi elektronlarni ko’rsatadi. Masalan, ikkita vodorod atomidan vodorod molekulasi quyidagicha hosil bo’ladi:
Н + Н Н : Н (Н₂)
Bunda har bir vodorod atomi o’z elektronini bog’ hosil qilishga beradi, natijada ikkala atom uchun ta‘luqli elektronlar jufti hosil bo’ladi. bunday bog’lanishda elektronlar jufti har ikkala birikuvchi atom orasida baravar taqsimlanadi (ulardan bir xil uzoqlikda joylashadi ), shuning uchun bunday molekulalar qutbsiz molekula deb ataladi. Xlorning ikkala atomidan xlor molekulasi hosil bo’ladi:
. . . . . . . .
׃ CI + CI ׃ ׃ CI ׃ CI ׃ (CI₂)
^{. . . . . . . .}
elektron juftini antiparallel spinli elektronlargina hosil qiladi, chunki shunday elektronlar bir – birini tortadi. Elektronlarning spinlari antiparallel bo’lsa, ikkala atom orasidagi elektr maydoni zaryadining zichligi atrofdagidan katta bo’ladi, yadro atrofidagi elektron bulutlar bir-birini koplaydi va , natijada , atomlar bir-birini tortadi.