Kimyodan masalalar

A + V ~ S •+■ Q ekzotermik reaksiya.

A + V = S - Q endotermik reaksiya.

Shunday jarayonlaming issiqlik efiektini termodinamikaning ter- mokimyo bo'limi o'rganadi.

l urli jarayonlarda. shu jumladan. kimyoviy jarayonlarda ajraladigan yoki yutiladigan issiqlikka reaksiyamng issiqlik cffckti deyiladi.

Termokimyoda (termodinamikaning aksicha) yutilayotgan issiqlik miqdori manfiy, chiqayoigani esa musbat ishora bilan ifodalanadi; uni

• 
  0 ⁼ All yoki Q - - All ko‘rinishda yoziladi
  

Kimyoviy reaksivaning issiqlik cfiekti J/mol yoki kJ/mol bilan ifodalanadi. Issiqlik effektining qiymati jarayonning borish sharoitiga

bog'liq; izobarik jarayon uchun Q p (P = const) bilan belgilanadi.



Termodinamikaning 1-qonuniga muvofiq kimyoviy reaksiyaning is­siqlik efTekti:

Ov ^ U₂ - IJ| yoki Op - H₂ - H, - - AH, (27.2)

bundan csa

£_P = 0..R-AV (28.2)

R — jaravon sodir bo'layotgan sistemaning bosimi, Pa yoki kPa;

AV — sistemaning o'zgargan hajmi.

Ideal gaz ishtirokida borayotgan sistemada (R const) hajm o'zga- rishi. molekulalar sonining o'zgarishiga bog'liq, ya’ni RAV = AnRï asosida (28.2) formula Q_p - Q_v +AnRT qiymatga ega bo'ladi.

• 
  — const bo'lganda (27.2) formula asosida issiqlik effekti
  

Qv " Op * AnRT bilan belgiJanadi.

Kimyoviy reaksiyaning issiqlik cffekti haroratga. rcaksiyaga kirisha- yolgan moddaiarning tabiatiga, agrégat holatlariga va boshqaiarga bog'­liq.

üdatda, ma'lumotnomalarda reaksiyada ishtirok etayotgan mod- dalarntng hosil bo'lish issiqlikJari standart sharoilda berilgan bo'ladi Ko­kin jadvallarda hamma moddalar hosil bo'lish issiqliklarini ko'rsatishni iloji yo'q. Shuning uchun ko'pincha reaksiyalarning issiqlik effektini Ciess qonuni va undan kelib chiqadigan xulosalar yoki kimyoviy mod­dalar tarkibida atomlararo kimyoviy bog'Ianish enorgiyasi asosida hisob- lanadi.

Gess qonùniga muvofiq, kimyoviy reaksiyalarning turg'un hajm va turg'un bosimdagi issiqlik etïckti sistemaning boshlang'ich va oxirgi holatiga bog'liq bo'lib, jarayonnmg borish yo'liga, qanday oraliq bos- qichlar orqali bog'langanligiga bog'liq cmas.

Termokimyoviy hisoblashlarda Gess qonunidan kdtirib chiqarilgan ikkita xulosadan foydalaniladi.

1) kimyoviy reaksiyaning issiqlik elTekti reaksiya mahsulotlarimng hosil bo'lish issiqligi yig'indisidan reaksiyaga kirishayotgan moddaiarning hosil bo'lish issiqlik yig'indisining ayirmasiga teng.

Moddaiarning hosil bo'lish issiqligini hisoblashda moddalar oldidagi stexiometrik koefTilsiycntlar, albatta, hisobga olinadi.

Kimyoviy reaksiyaning issiqlik effektini aniqlash tenglamasi quyida- gicha yoziladi:

AN_r,ya =1 AH^C -IAH⁰ rea^, (29.2)



Masalan, aluminiy oksid va sulfat angidriddan aluminiy sulfat tuzi hosil bo'lish reaksiyasining issiqlik cITektini aniqlash zarur bo'lsa, dastlab rcnksiya lenglamasini yo/ib, kocffitsiyentlar tenglashtiriladi:

aii₂o₃ + 3so, “ ah₂ (S0₄)₃ + AN AN_r._y„ All" Al₂(S0₄)j- I (AH⁰ AI₂Oj+ 3 AH°S0₃)

bo'ladi.

1. 
   Kimyoviy reaksiyaning issiqlik eiTckti reaksiyaga kirishayotgan moddalaming yonish issiqligi yig‘indisidan mahsulotlaming vomsh is- siqliklari yig'indisini ayirmasiga teng bo'ladi.
   

AN_r.y_{a yi},_n £ All” _re¡4, y,,_n - ]L AH^ rnaxsyon (30.2)

Cicss qonumdan keltinb chiqarilgan shu ikkita qoida asosida slandart sharoitda berilgan noorganik moddalaming hosil bo’lish va organik moddalaming yonish issiqliklaridan foydalamb, lurli xil rcaksiyalaming issiqlik efl'ektlarini aniqlash mumkin.

Kimyoviy reaksiyalar uchun 3 xil issiqlik effekti ifodasi mavjud:

1. 
   reaksiya issiqligi; b) molekulamng hosil bo'lish issiqligi; v) yonish is­siqligi.
   

Reaksiya issiqlik cflfckii (Allp) - ma'lum reaksiyada ajralgan yoki yutilgan issiqlikdir. Masalan.

SO_%) + H₂0_(g)- H₂SO_Mq) - (Al Ip)

bu ycrda, g — gaz; s — suyuqlik; q — qattiq holatlar.

Hosil bo'lish issiqligi (AH|_los ) — I mol molekula oddiy moddalardan hosil bo'lganda ajralgan yoki yutilgan issiqlikdir. Masalan,

H₂+ S + 20₂ = H₂S0₄ - AH,

S + 0₂ = SO? - AH₂