Kimyo yo’nalishi iii-bosqich 19. 02-guruh talabasi qodirova ra’noning “neft va gaz kimyosi”

Past parafinlarni gaz fazasida oksidlash
Past parafinlarni oksidlash xususiyati zanjir uzunligi bilan bog‘liq. Xususan, katalizator ishtirokida uzunligi oddiy bosimda metan 420⁰C,etan 285⁰C, propan 270⁰C oksidlanadi. Bosim ko‘tarilishi bilan oksidlashni boshlang‘ich temperaturasi pasayadi, masalan metan 10MP bosimda kislorod bilan 330⁰C da reaksiyaga kirishadi. Gomogen katalizatorlar (azot oksidi, NVr), shuningdek geterogen katalizatorlar jarayonni tezlashtiradi va ancha past temperaturada olib borish imkonini yaratadi.
Gaz fazasida oksidlash uglerod zanjirini saqlash yoki destruksiyasi bilan ro‘y berishi mumkin. Metanni oksidlab formaldegid olish jarayonini yaratish bo‘yicha juda ko‘p izlanishlar olib borilgani bilan amaliyotga qo‘llash mumkin emasligi, chunki bunda keyingi oksidlashni qiynlashishi va formaldegidni parchalanishi sodir va ushbu usulni iqtisodiy tomondan samarasi ekanligi bo‘lishi ma’lum bo‘ldi:

S₃-N₄ parafinlarni gaz fazasida oksidlash natijasida spirtlar va karbonilli birikmalar hosil bo‘ladi, bunda uglerod zanjirini saqlanishi yoki destruksiyasi kuzatiladi:

Xarorat ko‘tarilishi bilan destruksiya mahsulotlari miqdori ortib boradi, masalan propan uchun 250 va 373⁰ S da 76 va 98% tashkil qiladi.
Radikal-zanjirli oksidlash bilan amalga oshirish mumkin bo‘lgan bir qator jarayonlarni geterogen-katalitik oksidlanish bilan amalga oshirish katta ahamiyatga ega. Ular orasida quyidagi reaksiyalar muhim hisoblanadi:
1) olefin va ularning hosilalarini to‘yingan uglerod atomi bo‘yicha qo‘shbog‘ni saqlagan xolda oksidlash:
CH₂=CH-CH₃ + O₂→ CH₂=CH-CHO + H₂O
2) olefin va boshqa uglevodorodlardan nitrillar olish bilan boradigan oksidlanish-ammonoliz usuli:
RCH₃ + NH₃ + 1,5 O₂→ RCN + 3 N₂O
3) aromatik va boshqa uglevodorodlarni di- yoki tetrakarbon kislota ichki angidridlarini hosil bo‘lishi bilan boradigan oksidlanish:

4) etilenoksidni to‘g‘ri sintezi:

YUqoridagi jarayonlarning barchasi juda katta amaliy axamiyatga ega, chunki olinadigan mahsulotlar monomer sifatida keng qo‘llaniladi.