Kimyo texnologiya

3-rasm. Karbonizatsiya bo‘limi printsipial sxemasi

KL – Karbonatsiya kolonnasi; KLPK – Birinchi karbonatsiya kolonnasi;

PGKL -1 - Birinchi gaz yuvgich kolonnasi.
Natriyning foydalanish darajasi quyidagi formulalardan hisoblanadi; %,
Karbonlashda
([NH₄Cl] va [Cl^-] – rangsiz suyuqlikdagi ammoniy xlorid (bog‘langan NH₃) va xlor ioni kontsentratsiyalari, n nisb)
Filtrlashda
((NH₃) bog‘l, (Cl^-) va (SO₄^2-) – filtrlangan suyuqlikdagi bog‘langan NH₃, xlor ioni va sulfat ionlarining kontsentratsiyasi, n nisb)
Filtrlashda natriy bikorbonatning yo'qotilishi karbonlash va filtrlashda natriyning ishlatilishi darajasiga asosan hisoblanadi, %,

NH₃ ishlatilish darajasi (%) quyidagi formuladan hisoblanadi.

9. misol

Ammoniylangan namakob Na₂HCO₃ , NH₄Cl, va NH₄HCO₃ ga to‘yingan eritma hosil bo‘lguncha karbonlanadi. Karbonlashning oxirgi xarorati 32 ⁰C

1000 kg Na₂HCO₃ olish uchun zarur bo‘lgan NaCl miqdori, natriy va ammiakning qo‘llanilish darajasi, boshlang‘ich NaCl eritmasi kontsentratsiyasini aniqlang.
Yechish: Hisobni olib borish uchun VIII.4. rasmdan foydalanamiz.

Osh tuzi eritmasining ammiak va karbonat angidrid gazi bilan qayta ishlaganda sistema tarkibining tasvir nuqtasi NaCl ga mos keluvchi B (∙) dan, NaHCO₃ tarkibini ifodalovchi D (∙) ga tomon ko‘chadi. Uchastkadagi tarkib sistemasi NaHCO₃ kristallarining maydoniga tushadi. Shuning uchun bu diogramma chegarasida yetarli kontsentrlangan NaCl eritmasi qo‘llanilganda ammoniylash va karbonlash jarayonida qattiq fazaga NaHCO₃ ajralish bilan kechadi.

Masala shartiga ko‘ra jarayon so‘ngida suyuq faza bir vaqtda NaHCO₃ , NH₄Cl va NH₄HCO₃ bilan to‘yingan bo‘lishi, yahni uning tarkibi E(∙) bilan ifodalanishi lozim.

Eritma hosil qiluvchi NaHCO₃ kristallanishidagi sistema tarkibini aniqlash uchun NaHCO₃ kristaldan A (∙) E(∙) da kristallanish chizig‘i o‘tqazamiz. Nurlar chizig‘i bilan kesishayotgan joydagi a(∙) sistemaning muvozanat tarkibini belgilaydi.