Kimyo fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

1. 
Kimyoviy jarayon va hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish 
kompetensiyasi:
Oqsillar, nuklein kislotalar klassifikatsiyasi, tuzilishi o‘rganiladi. Ularning kimyoviy 
xossalari haqida tushuncha hosil qilinadi. Ularning tirik organizmlardagi biologik 
funksiyalari tahlil qilinadi.
2. 
Kimyoviy bilimlar va asboblardan amaliyotda foydalanish kompetensiyasi:
Mustaqil ravishda internet va qo‘shimcha adabiyotlardan mavzuga tegishli axborot
to‘play oladi va yig‘ilgan ma’lumotlarni taqqoslash natijasida xulosa chiqara oladi. 
Olingan bilim asosida mavzu bo‘yicha tegishli masala va testlarni mustaqil bajara oladi. 
Mavzuga oid eksperimental ,organik birikmalar sinflari orasidagi genetik bog‘lanishlarga
asoslangan sxemali masalalarni tahlil qila oladi.
3. Tajribalar o‘tkazish, kimyoviy jarayonlarni kuzatish va xulosalar chiqarish 
kompetensiyasi:
Har bir funksional guruhli organik birikmalar sinfi uchun maxsus reaksiyalar 
mohiyatini tushuntira oladi. Tegishli laboratoriya mashg‘ulotlarini ishning mohiyatini 
anglagan holda,mustaqil bajara oladi. Kimyo laboratoriyasida xavfsizlik qoidalariga 
rioya qilgan holda isitish vositalari, termometr, turli kolba va probirkalar, pipetka, suv
sovitgichlari, suv hammomi, elektron tarozi, shtativlar, voronkalar va tegishli kimyoviy 
moddalar, indikatordan to‘g‘ri foydalanish malakasiga ega bo‘ladi.
VI. Tabiiy va sintetik yuqori molekulali birikmalar. B1+ (12 soat)
VI.1. Yuqori molekulali birikmalarning o‘ziga xos tomonlari va kichik molekulali 
birikmalardan asosiy farqlari. Makromolekula, uning xillari, tuzilishi va xususiyatlari. 

---

125
Eng muhim tabiiy yuqori molekulali birikmalar – selluloza, kraxmal, oqsil, kauchuk, 
kallogen, xitin va ularning manbalari. 
VI.2. Sintetik yuqori molekulali birikmalar, ularning kimyoviy tuzilishi, agregat va 
fazoviy holatlari. Sintez usullari –oligomerizatsiya, sopolimerizatsiya, polikondensatsiya, 
sopolikondensatsiya va kimyoviy modifikatsiya usullari. 
VI.3. Yuqori molekulali birikmalar plastmassalar sifatida. Termoplastik va termoreaktiv 
qiyomlar. Sellulozaning efirlari. Polietilen, polipropilen, polistirol, polimetilmetakrilat, 
polivenilxlorid, fenolformaldegid va mochevina-formoldegid qiyomlari.
VI.4. Yuqori molekulali birikmalar tolalar sifatida. Tabiiy tolalar. Paxta, zig‘ir poya 
tolasi, ipak jun, kimyoviy tolalar. Poliefir, poliamid va poliakrilonitril tolalari. Tolalarning 
tuzilishi, muhim xossalari va olinishi.
VI.5. Yuqori molekulali birikmalar kauchuklar sifatida. Tabiiy kauchuk-poliizopren. 
Sintetik kauchuklarning xillari: uglevodorod, ftorli kauchuklar.