Kimyo bakalavr) 2021-2022 o’quv yili I semester uchun II kurs (III semestr) namangan – 2021

2. Nessler reaktivi, ya’ni K₂[HgJ₄] kompleks tuzning KOH dagi eritmasi ammoniy tuzlari eritmasi bilan xarakterli qizil -qo’ng’ir rangli cho’kma hosil qiladi.

Reaktsiyaning ionli tenglamasi quyidagicha:

Hg

NH₄⁺ + 2[HgJ₄]^2- + 4OH^-  [O   NH₂]J + 7J^- + 3H₂O

Hg

Ammoniy tuzlarining juda kam miqdori qizil - qo’ng’ir rangli cho’kma o’rniga sariq rang beradi. Bu reaktsiya juda kam seziluvchan. Bu reaktsiyani o’tkazish uchun tomchi ‘lastinkasidagi bir tomchi ammoniy tuzining suyultirilgan eritmasiga Nessler reaktivi eritmasidan 1-2 tomchi qo’shing (reaktivni ammoniy tuziga qaraganda mo’lroq olish kerak, chunki cho’kma ortiqcha ammoniy tuzida eriydi).

Nessler reaktivi tarkibida ishqor bor; ishqorlar ko’’chilik kationlar bilan qiyin eruvchan gidroksidlar cho’kmasini hosil qiladi, ularning ko’’chiligi rangli bo’ladi. Bunday rangli cho’kmalarning hosil bo’lishi NH₄⁺ ionini to’ishda hosil bo’ladigan cho’kmaning rangini kuzatishga xalal berishi mumkin. Yuqorida ko’rib o’tilgan reaktsiyaga qaraganda NH₄⁺ ioni uchun uncha xos emas. Lekin bu noqulaylikni osongina bartaraf qilish mumkin. Buning uchun tajriba gaz kamerasida o’tkazilishi va uning yuqorigi shishasiga fenolftalein qog’ozi o’rniga bir tomchi Nessler reaktivi tomizish kifoya. Bunda ishqor ta’sirida ajralib chiqadigan NH₃ Nessler reaktivida yutilib, xarakterli qizil - qo’ng’ir cho’kma hosil qiladi.

Tajribani boshqacha qilib ham o’tkazish mumkin, chunonchi ‘robirkaga solingan 2-3 tomchi eritmaga NaOH yoki KOH eritmasidan mo’lroq ta’sir ettirib, metall gidroksidlari cho’ktiriladi, cho’kmani eritmadan sentrifugalab ajratib olinadi va shundan keyin, qolgan eritmaga Nessler reaktivi ta’sir ettiriladi.