Kimyo bakalavr) 2021-2022 o’quv yili I semester uchun II kurs (III semestr) namangan – 2021

2.Uranilatsetat bilan bo’ladigan mikrokristallosko’ik reaktsiya. Tekshirilayotgan natriy tuzi eritmasidan bir tomchisini shisha ‘lastinka ustida ehtiyotlik bilan bug’latib quriting. Quruq qoldiq sovugandan keyin unga bir tomchi uranilatsetat (CH₃COO)₂UO₂ qo’shing, bir necha minutdan so’ng CH₃COONa · (CH₃COO)₂UO₂ (natriy uranilatsetat) kristallarini mikrosko’da ko’ring. Ular to’g’ri tetraedrlar yoki oktaedrlar shaklida bo’ladi.

Bu reaktsiya juda seziluvchandir (Na⁺ ning to’ilish minimumi 0,8 mk). Mg²⁺ ishtirokida CH₃COONa(CH₃COO)₂ Mg x 3(CH₃COO)₂UO₂ ∙9H₂O tarkibli uchlamchi tuzning kristallari hosil bo’ladi. Ular natriyning hosil qilgan kristallariga o’xshaydi.

Reaktsiyani natriy tuzlarining neytral yoki sirka kislotali eritmalari ta’sirida tarkibi (CH₃COO)₂Me∙CH₃COONa∙3(CH₃COO)₂UO₂∙9H₂O yoki NaMe(UO₂)₃(CH₃COO)₉∙9H₂O formulaga to’g’ri keladigan sarg’ish kristall cho’kma hosil qiladigan rux uranilatsetat yoki nikel uranilatsetat bilan ham olib borish mumkin.

Bu reaktsiya kaliy digidroantimonat(1tomchi eritmada to’ilish minimumi 12,5 mkg) bilan qilinadigan reaktsiyaga qaraganda ancha serunumdir. Bundan tashqari u natriy uchun s’etsifikdir. Eritmada K⁺, NH₄⁺, Mg²⁺, Ca^2+, Sr²⁺, Ba²⁺, Al³⁺, Fe³⁺, Mn²⁺, Zn³⁺, Co²⁺, Ni²⁺, Cd²⁺, Bi³⁺, Cu²⁺, ‘b²⁺ va Hg²⁺ ionlarining 20 marta ko’’ miqdorda bo’lishi ham natriyni to’ishga xalal bermaydi. SHuning uchun Rux uranilatsetat rux, marganets, temir, qo’rg’oshin, mis va shunga o’xshashlarning tuzlari tarkibida bo’lgan juda oz miqdordagi Na⁺ ni to’ishda ishlatiladi. Ko’’ miqdor K⁺ ishtirokida CH₃COOK(CH₃COO)₂UO₂ ning ignasimon kristallari hosil bo’lishi mumkin. Uning hosil bo’lmasligi uchun, agar tekshiriladigan eritmada K⁺ ning kontsentratsiyasi yuqori bo’lsa (uni to’ishda mo’l cho’kma hosil bo’lgan bo’lsa), ruxuranilatsetat bilan Na⁺ ionini to’ishdan avval eritmani suv bilan 2-3 marta suyultirish va reaktsiya uchun suyultirilgan eritmadan bir tomchi olish kerak.

Na⁺ ni to’ishda eritmaning muhiti mumkin qadar neytralga yaqin bo’lishi kerak. Kislotali eritmalar oldindan ammiak yoki rux oksid bilan neytrallanadi. Rux oksid bilan neytrallanganda ortiqcha rux oksid sentrifugalash yo’li bilan eritmadan ajratiladi, so’ngra tsentrafugatning bir tomchisi bilan reaktsiya qilib ko’riladi.