Kimyo – biologiya

Kerakli o’quv materiallari:


^{Spirt, lampa, har xil o’simliklarning bargi, filtr qog’oz, voronka, 1% li FeCl}3 ^eritmasi.


Darsning maqsadi:

Maxsus reaksiyalar yordamida qaysi tur o’simlikdarda oshlovchi moddalar borligini aniqlash.

Ishning bajarilishi.

1. 
   O’simlikning biror qismidan olib, 5-6 ml suvda qaynatiladi. Keyin sovutib filtrdan o’tkazilgandan so’ng, unga 1-2 tomchi 1% li temir (III) xlorid eritmasi qo’shiladi. Oshlovchi moddalarning miqdoriga qarab bu aralashma to’q yoki och qora rangga kiradi. Bu tajribaning natijasi quyidagi jadval shaklida yozib boriladi.
   

O’simlik turi	Tekshirilayotgan materialning qaysi qismidan olinganligi.	Qorayish darajasi
		kuchl i	o’rtacha	kuchsi z

2. 
   ^{O’simlik biror organini shirasini siqib olib, unga bir tomchi FeCl}3 ^{eritmasi qo’shiladi. Agar} bu aralashma qora rangga kirsa, unda oshlovchi modda borligini bildiradi.
   
3. 
   ^{O’simlikning kesilgan qismiga bir tomchi FeCl}3 ^{eritmasi tomiziladi, bu joyning qorayib} qolishi uning tarkibida oshlovchi modda borligidan dalolat beradi.
   

Nazorat uchun savollar.

1. 
   O’simliklarda moddalar almashinuvi prosessi qanday boradi?
   

2. 
   Oshlovchi moddalar nima?
   

3. 
   Qanday o’simliklar tarkibida oshlovchi moddalar bor?
   

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Mustaqimov G.D. O’simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiyasi asoslaridan amaliy mashg’ulotlar. T. 1990.
   
2. 
   Sulaymonov A.S. Tretyakov K.G. O’simliklar fiziologiyasidan amaliy mashgulotlar. T.1976.
   
3. 
   Burigin V. A. va boshq. Botanika va o’simliklar fiziologiyasi asoslari. T.
   

1972.

4. 
   Gavrelinko V. F. va boshq. Bolshoy praktikum po fiziologii rasteniy. M. 1975. 5.Genkel P.A. Fiziologiya rasteniy. M. 1975.
   

6. 
   Alimbekov M. U, Inogomomva M. T, Umarov X. T. O’simliklar fiziologiyasidan yozgi amaliy mashgulotlar. T. 1977.
   
7. 
   Laboratoriya ishi.
   

Mavzu: O’simliklar tarkibida alkoloidlar borligini aniqlash.
Umumiy ma’lumot:

Tarkibida azot saqlagan va asosiy xossalariga ega bo’lgan geterosiklik birikmalar alkoloidlar deyiladi. Alkoloidlar achchiq ta’mli bo’lib, loladoshlar, ayiqtovondoshlar oilasiga kiradigan o’simliklarda va ikki pallali do’kkakdoshlarning po’stlog’i, bargi, poyasi va boshqa qismlarida (1-2%), xin daraxtining po’stlog’ida (20%) uchraydi.

Alkoloidlarning o’simliklar uchun ahamiyati hali to’liq o’rganilmagan, biroq ular oqsillar almashinuvida ishtirok etishi mumkin. Masalan, tamaki maysalar tarkibida nikotin miqdori
ortib borishi hisobiga oqsil kamayadi, urug’ning yetilishida, aksincha, nikotin miqdori kamayib, oqsil ko’payadi. Alkoloidlar moddalar almashinuvida ishtirok etishini bir qancha olimlar tajribada isbotlaganlar