Кимёвий жараёнлар энергетикаси

NH₃ + HCI = NH₄CI

Agar donor – aktseptor bog’lanish juft d – elektronlar hisobiga amalga oshsa, bunday bog’lanishni dativ bog’lanish deyiladi.

6-Mavzu: DELOKALLASHGAN π-BOG’LANISH HAQIDA TUSHUNCHA: VODOROD BOG’LANISH.

Reja:

1. 
   Delokallashgan π - bog’lanish haqida tushuncha.
   
2. 
   Vodorod bog’lanish.
   
3. 
   Vodorod molekulyar ioni H₂^- ning xosil bo’lishi.
   
4. 
   Ionlarning qutblanishi.
   
5. 
   Molekulalararo Van-der-Vaals kuchlari.
   
6. 
   Atom yadrosining effektiv zaryadi.
   

Delokallashgan π - bog’lanish haqida tushuncha

Agar nitrat kislota formulasini Lьyuis nazariyasi asosida tasvirlasak

ga ega bo’lamiz. Bu formulada azot atomi o’nta elektron bilan qurshalib qoladi. Lekin oktet nazariyasiga muvofiq azot atrofidagi elektronlar soni sakkiztadan oshmasligi kerak. Demak, agar oktet nazariyasi to’g’ri bo’lsa, nitrat kislataning tuzilish formulasini bu shaklda yozish mumkin emas. Uni to’g’rilash uchun 2 ta kislorod atomining bittasi azot bilan yakka bog’ orqali birikkan va azotdan bir elektronni olgandek bo’lishi kerak. U holda HNO₃ ning tuzilish formulasi:

yoki

shaklini oladi. Natijada to’rtta kovalent va bitta ion bog’lanish elektrostatik tortishuv hisobiga yuzaga keladi. Azotga birikkan ikkala kislorod atomi aynan bir xil, nima uchun ularning biri azot bilan oddiy bog’ orqali, ikkinchisi esa qo’shbog’ orqali birikadi degan savol tug’ilishi tabiiy. Buni izohlash uchun ikki tuzilish o’rtasida rezonans mavjud deyishimiz kerak. U holda:

ga ega bo’lamiz. Bu yerda bitta bog’lanish delokallashadi. Hozir nitrat kislota anionining formulasi

ko’rinishidagi sxema shaklida tasvirlanadi. Bu sxemadagi har qaysi chiziq bitta to’liq bog’lanishga, punktir chiziqlar qolgan ikki bog’larning hamma bog’lar orasidagi delokallashganini anglatadi. Bu formulada chiziq bir bog’dan ortiq, lekin ikki bog’dan kam holatni ko’rsatadi.

To’rt markazli SO₃^2- ion quyidagi uchta formula bilan ifodalanishi mumkin:


uni

shaklida ifodalash qabul qilingan. Bu sistemada π - elektron bulut delokallashganligi uchun S bilan O atomi o’zaro bog’lanish orqali birikkandir.