Кимё ўқитиш методикаси – ўқув фани эканлиги ва унинг вазифалари

Бошқа ҳар қандай фанда бўлганидек КЎМнинг ҳам ўз ривожланиш тарихи мавжуд. КЎМга оид дастлабки илмий ғоя ва қарашларнинг пайдо бўлиши XVIII асрга тўғри келади. Кимё фанининг вужудга келиши ва ривожланиши билан бир вақтда вужудга келган ва ривожланган.

Аниқланишича, рус олими М.В.Ломоносов кимё фанини билувчи етук арбобларни тарбиялаб етказиш тўғрисида ғамхўрлик қилганларнинг дастлабкиси бўлган. М.В.Ломоносов атомистик нуқтаи назардан ишлаб чиққан "Чин физик кимё муқаддимаси" асарида кимё фанининг вазифалари, мазмуни ва методларини кўрсатиб беради. У кимёни ўргатишда кимё фанининг методларидан, хусусан модда ва жараёнларни сифат ва миқдорий жиҳатдан ўрганишга олиб келувчи тажрибалардан фойдаланиш зарур деб ҳисоблаган. Шу билан бирга Ломоносов кимёни ўрганишда математик ва физик усулларга алоҳида эътибор берган.

• Аниқланишича, рус олими М.В.Ломоносов кимё фанини билувчи етук арбобларни тарбиялаб етказиш тўғрисида ғамхўрлик қилганларнинг дастлабкиси бўлган. М.В.Ломоносов атомистик нуқтаи назардан ишлаб чиққан "Чин физик кимё муқаддимаси" асарида кимё фанининг вазифалари, мазмуни ва методларини кўрсатиб беради. У кимёни ўргатишда кимё фанининг методларидан, хусусан модда ва жараёнларни сифат ва миқдорий жиҳатдан ўрганишга олиб келувчи тажрибалардан фойдаланиш зарур деб ҳисоблаган. Шу билан бирга Ломоносов кимёни ўрганишда математик ва физик усулларга алоҳида эътибор берган.

КЎМнинг ривожланиши бевосита кимё фанининг юксалиш даражаси билан боғлиқ бўлди, барча даврлардаги буюк кимёгарлар ўзларининг назариялари ва қонунларини ўргатиш билан шуғулланганлар. КЎМнинг ривожига салмоқли ҳисса қўшишда А.Лавуазье, Ж.Дальтон, С.Каниццаро ва бошқаларнинг хизматлари катта.

Рус олими Д.И.Менделеевнинг "Даврий қонун"ни кашф қилиши кимё методикаси учун муҳим босқични бошлаб берди. Унинг даврий қонун асосида ёзган "Кимё асослари" дарслиги босиб чиқилгач, элементлар даврий жадвали гуруҳлари бўйича ўрганила бошланди. Бу усул ҳозирги кунда ҳам анорганик кимёни ўрганишнинг асоси ҳисобланади. Д.И.Менделеевнинг методикасида кимё ўқитишнинг аниқ шаклланган мақсад ва вазифаларини кўриш мумкин.

• Рус олими Д.И.Менделеевнинг "Даврий қонун"ни кашф қилиши кимё методикаси учун муҳим босқични бошлаб берди. Унинг даврий қонун асосида ёзган "Кимё асослари" дарслиги босиб чиқилгач, элементлар даврий жадвали гуруҳлари бўйича ўрганила бошланди. Бу усул ҳозирги кунда ҳам анорганик кимёни ўрганишнинг асоси ҳисобланади. Д.И.Менделеевнинг методикасида кимё ўқитишнинг аниқ шаклланган мақсад ва вазифаларини кўриш мумкин.

Менделеев догматик ўқитишга қарши бориб, ўқувчиларни илмий хулосалардан келиб чиққан ҳолда ўқитишга ижодий ёндашиш лозимлигини кўрсатади. Менделеев кимёни саноат ва қишлоқ хўжалиги билан доимий алоқасини очиб бериш лозимлигига тўхталиб ўтади. У асосий эътиборни тажриба ўтказишга қаратади. Унинг фикрича, амалиётда қўлланиладиган моддаларни ўргатиш мақсадга мувофиқдир. Бунда алоҳида элементлардан уларнинг табиий гуруҳларга ўтиш ва уларни ўхшаш мос гуруҳ элементларига таққослаш яхши самара беради.
Догматик таълимга қаршилардан яна бири А.М.Бутлеров бўлиб, у ҳам кўп диққатни методик муаммога қаратган. У яратган методика асосида дунёнинг моддий жиҳатдан бирлиги тўғрисидаги ғояни ривожлантириш мавжуд. Буни турли органик бирикмалар орасидаги ўзаро боғлиқликни ҳар томонлама очиб берувчи органик бирикмаларни "Кимёвий тузилиш назарияси" асосида баён қилиб беради. Ўзининг методик қарашлари ва йўлларини "Органик кимёни мукаммал ўрганишга кириш" қўлланмасида аниқ равшан ёритиб берган.