|
Тажриба даласидаги кузги буғдой навларининг ўсиши ва ривожланишини кузатув натижалари
№
|
Экиш муддати
|
Навлар
|
Экишдан тўла униб чиққунча ўтган муддат
|
Кузатув ўтказилган кунлар, ўсиш-ривожланиш муддатлари
|
Экишдан тўла пишгунча ўтган кунлар
|
|
|
|
Униб чиқа бошлади
|
Тўла унди
|
Оралиқ ўтган кун
|
Тупланиш бошланиши
|
Найчалаш
|
Бошоқлаш
|
Тўла бошоқ лаш
|
Гуллаш
|
Сут пишиш
|
Мум пишиш
|
Тўла пишиш
|
1
|
25.09
|
Москвич
|
1.10
|
9.10
|
14-17
|
20.10
|
2-10.03
|
6.04
|
30.04
|
20.04
|
6.05
|
10.05
|
8.06
|
256
|
3
|
Краснодарская-99
|
1.10
|
9.10
|
14
|
20.10
|
2-10.03
|
6.04
|
30.04
|
20.04
|
6.05
|
10.05
|
8.06
|
256
|
1
|
05.10
|
Москвич
|
13.10
|
21.10
|
16-18
|
2.11
|
6-14.03
|
10.04
|
2.05
|
4.05
|
14.05
|
25.05
|
8.06
|
246
|
3
|
Краснодарская-99
|
13.10
|
21.10
|
16-18
|
2.11
|
6-14.03
|
10.04
|
2.05
|
4.05
|
14.05
|
25.05
|
8.06
|
246
|
1
|
15.10
|
Москвич
|
27.10
|
7.11
|
22-24
|
20.11
|
10-15.03
|
16.04
|
6.05
|
14.05
|
20.05
|
25.05
|
8.06
|
236
|
3
|
Краснодарская-99
|
27.10
|
7.11
|
22-24
|
20.11
|
10-15.03
|
16.04
|
6.05
|
14.05
|
20.05
|
25.05
|
8.06
|
236
|
Тажриба даласидаги кузги буғдой навларининг ўсиши ва ривожланишини кузатув натижалари
№
|
Экиш муддати
|
Ғалла нави
|
Илк майсалаш
|
Тўла униб чиқиш
|
Най ўраш босқичининг бошланиши
|
Бошоқланиш босқичи бошланиши
|
1
|
25.09
|
Москвич
|
1.10
|
8.10
|
2.03
|
15.04
|
3
|
Краснодарская-99
|
2.10
|
8.10
|
4.03
|
15.04
|
1
|
05.10
|
Москвич
|
13.10
|
22.10
|
3.03
|
15.04
|
3
|
Краснодарская-99
|
12.10
|
21.10
|
6.03
|
18.04
|
1
|
15.10
|
Москвич
|
27.10
|
5.11
|
15.03
|
23.04
|
3
|
Краснодарская-99
|
27.10
|
6.11
|
15.03
|
3.05
|
. Тажриба навларининг ва етиштириш технологиясининг иқтисодий самарадорлиги
Тажриба навларидан олинган ҳосилдан келиб чиқиб, бир гектар майдонга экилган буғдойнинг иқтисодий даромадини ҳисоблаб чиқамиз. (нарх-наволар ва хизматлар учун берилган нархлар 2009 йил статистика маълумотлари асосида олинган). Уруғчилик хўжаликларида доннинг нархи нав агробиологияси ва ҳосилдорлигидан келиб чиқиб белгиланади. Қуйидаги жадвалда Республика бўйича бир тонна дон етиштиришдаги сарф-харажатлар ўз аксини топган. Хизмат тури, нархлар, давлат томонидан берилган кредит суммаси 2009 йил ҳосили учун белгиланган бўлиб, иш ҳақи ва нефт маҳсулотларининг нархи ўзгариши умумий харажатга, олинган даромад, соф фойдага у ёки бу даражада таъсир ўтказиши мумкин.
18-жадвал
2009 йил ғалла ҳосилини етиштириш харажатларининг ҳар бир турини молиялаштириш учун бериладиган кредитларнинг энг кўп миқдори юзасида берилган тавсиялар
Т/р
|
Харажаттури
|
Бир тонна буғдой етиштириш харажатлари
|
Бир тонна ғаллага ажратиладиган кредит миқдори сўм
|
Сўм
|
Фоиз %
|
1
|
Иш ҳақи ва унга тегишли ажратмалар
|
19064
|
11,3
|
11438
|
2
|
Минерал ўғитлар
|
53011
|
31,4
|
310807
|
|
Шу жумладан
|
|
|
|
|
Азотли
|
37043
|
69,8
|
22226
|
|
Калийли
|
1266
|
2,4
|
760
|
3
|
Ўсимликларни ҳимоя қилиш
|
6453
|
3,8
|
3872
|
|
Шу жумладан: а)кимёвий усул
|
3227
|
50,0
|
1936
|
|
б) биологик усул
|
23660
|
14,0
|
14169
|
4
|
Уруғлик
|
23660
|
14,0
|
14196
|
5
|
Механизация ва лизинг хизмати (МТП, ММТП, АЛК)филиалива қишлоқ хўжалик техникаси мавжуд бўлган бошқа хўжалик субъектлари ва эҳтиёт қисм харажатлари
|
26207
|
15,5
|
15724
|
6
|
СФУ хизмати
|
1214
|
0,7
|
728
|
7
|
ЁММ
|
31710
|
18,8
|
19026
|
8
|
Электр энергия харажатлари
|
1073
|
0,6
|
646
|
9
|
Ягона ер солиғи
|
5070
|
3,0
|
3042
|
10
|
Бошқа харажатлар (ғалла ишлаб чиқариш бўйича бошқа харажатлар ҳамда сақлаш учун ажратмалар)
|
1535
|
0,9
|
921
|
|
Жами:
|
169 000
|
100
|
101 400
|
19-жадвал
Синов навларидан олинган ҳосил ҳисобига бир гектардан олинган даромад миқдори
(1 кг дон 206 сўм)
№
|
Экиш муддати
|
Навлар
|
Режалаш
тирилган ҳосилдор
лик, ц/га
|
Олинган ҳосилдор
лик, ц/га
|
Умумий даромад, сўм
|
Умумий харажатлар, сўм
|
Соф фойда,
сўм
|
Рентабеллик, %
|
1
|
|
Москвич
|
50
|
64,5
|
1328700
|
845000
|
483700
|
57,24
|
3
|
Краснодарская-99
|
50
|
82
|
1689200
|
845000
|
844200
|
99,90
|
1
|
|
Москвич
|
50
|
66,0
|
1359600
|
845000
|
514600
|
60,90
|
3
|
Краснодарская-99
|
50
|
93,0
|
1915800
|
845000
|
1070800
|
126,72
|
1
|
|
Москвич
|
50
|
53,5
|
1102100
|
845000
|
257100
|
30,43
|
3
|
Краснодарская-99
|
50
|
83,5
|
1720100
|
845000
|
875100
|
103,56
|
Р = Сф х 100/ Ух (% ҳисобида) ҳисоблаш йўли билан топилган.
Сф– соф фойда,
Ух – умумий харажат.
Жадвалдан кўриниб турибдики, 25 сентябрь-5 октябрда экилган буғдой навларидан юқори ҳосил олинганлиги ҳисобида даромад ва олинган соф фойда миқдори анча кўп. 25 сентябрда экилган навлар ичида Бухорои Шариф нави энг кўп ҳосилдорлик(90,5 ц/га)ни бериб, бир гектардан олинган даромад 1864300 минг сўмни ташкил этиб, соф фойда 1019300 минг сўм бўлган.
5 октябрда экилган навларда: Краснодарская-99 нави юқори ҳосилдорлик кўрсатиб, 93 ц/га дон олинган. Соф фойда 1070800 минг сўмни ташкил этган.
15 октябрда экилган донларда Краснодарская-99 (83,5 ц/га), Москвич, навида 53,5 ц/га ҳосилдорликка эришилди. Олинган даромад ва соф фойда ҳам уларнинг ҳосилдорлигига мос равишда Краснодарская-99 навида – 1720100 сўм даромад, 875100 сўм соф фойда олинган,
3.4. Тажриба натижаларидан фойдаланишга оид тавсиялар
2008-2009 йиллар давомида “Бухоро вилояти тупроқ-иқлим шароитида кузги буғдойнинг янги истиқболли навларини экиш муддатларини ўрганишнинг илмий асослари” мавзусида олиб борилган магистрлик илмий тадқиқот иши юзасидан қуйидаги тавсияларни бериш мумкин:
– Бухоро вилояти тупроқ-иқлим шароитига мос ҳолда экиш муддатини 5-10 октябрь деб белгилаш юқори ҳосилдорликка замин яратади;
ўрганилаётган янги, истиқболли кузги буғдой навлари учун уларнинг 1000
дона дон оғирлигининг вазнига ва унувчанлик қобилиятига қараб, ўртача миқдорда Бухоро вилояти тупроқ иқлим шароитида 5 млн дона унувчан дон ҳажмида энг мақбул меъёр саналади;
– янги, истиқболли кузги буғдой навлари учун суғориш меъёри уларнинг ўсиш ва ривожланиш фазаларига қараб, барча синалаётган навлар учун 800-900 м³дан, то 1000 м³гача талаб этилади. Айниқса, кузги буғдойнинг бошоқлаш, гуллаш ва пишиш фазаларининг бошида сувга талабчанлиги ортиб 1000 м³гача суғориш тавсия этилади;
– синалаётган янги истиқболли кузги буғдой навлари учун йиллик озиқланиш меъёри N-180, Р-90 ва К-60 кг/га соф ҳолда бўлиб, шу озиқланиш меъёрида парваришланган истиқболли кузги буғдой навларининг экиш муддатларига қараб, 60-93 ц/гагача ҳосил олинди;
– ғалла касалликлари ва бегона ўтларга қарши курашда кимёвий ва биологик кураш тадбирларини биргаликда олиб борилса ижобий натижага тез эришилади, аммо бугунги куннинг экологик вазиятидан, тупроқни ифлосланишдан сақлаш мақсадида биологик курашнинг афзалликлари тан олинмоқда ва вилоят фермер хўжаликларида зараркунандаларга қарши ҳашаротлар махсус лабораторияларда кўпайтирилиб, етказиб берилмоқда;
– ғалла йиғим-терим вақтида исрофгарчиликка йўл қўймаслик, ҳосилни ўз вақтида йиғиб олиш ҳам маъсулиятли вазифа саналади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
